Սկիզբը՝ մաս 1.

«Հրապարակ» օրաթերթ, Վահե Մակարյան. Դուք ասացիք, մեր ազգային շահով ենք առաջնորդվում Սիրիա զորք ուղարկելու մասով, բայց ուզում եմ հիշեցնել, որ նախորդ տարիներին, նախորդ իշխանությունները տարիներ շարունակ դիմադրում էին այս հարցում և Սիրիա զորք չէին ուղարկում։ Այն ժամանակ չէ՞ր գերակայվում ազգային շահը։ Ինչ՞ու հիմա որոշվեց այդ ուղղությամբ գերակայություն դա համարել։ 

Զոհրաբ Մնացականյան. Նորից կրկնեմ, ես ներկայացնում եմ Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը, որը ձևավորվել է 2018թ․ մայիսին և վերաձևավորվել է 2019թ․ հունվարին։ Մեր կառավարությունը ձևավորել է այդ մոտեցումը և ազգային շահի այդ արտահայտումը Սիրիայի կոնտեքստում, մշակել է այդ մոտեցումը, որն արտահայտվում է հումանիտար առաքելություն իրականացնելով Սիրիայում, մասնավորապես՝ Հալեպում: Սա մեր կառավարության քաղաքականությունն է։ Շնորհակալություն։ 

Նորայր Շողիկյան, Արմենպրես լրատվական գործակալություն. Պարո՛ն նախարար, առաջին հարցս վերաբերում է Հայաստանի և Ադրբեջանի արտգործնախարարների հանդիպմանը. արդյո՞ք կան արդեն հստակեցված ժամկետներ, թե երբ այն կկայանա: Եվ երկրորդ հարցս՝ ԵՄ հետ վիզաների ազատականացման հարցով ի՞նչ փուլում ենք, քանի որ երկխոսության հավանական մեկնարկի ժամկետ նշվում էր 2020թ.: Շնորհակալություն:

Զոհրաբ Մնացականյան. Շատ շնորհակալություն Ձեզ հարցերի համար: Ինչ վերաբերում է մեր հաջորդ հանդիպմանը, կցանականամ օգտվել հարցի առիթից և նորից անդրադառնալ այն իրողությանը, որ նաև բազմիցս նշել եմ, որ այս տարվա ընթացքում մեր կառավարությունը շատ հստակ արտահայտել է, ինչպես նաև երկու երկրների ղեկավարների և արտգործնախարարների միջև հանդիպումների թիվն արդեն իսկ ի ցույց է  դրել մեր մտադրությունների լրջությունը՝ ակտիվ աշխատելու խաղաղ կարգավորման գործընթացի ուղղությամբ: Այդ առումով է, որ արդեն ասել եմ՝ այդ հանդիպումը նախանշված է, ծրագրավորված է, տեղի է ունենալու շուտով: Նորից ստիպված եմ ներողություն խնդրել, որ ես չեմ ցանկանա խախտել երկու արտգործնախարարների, համանախագահների միջև առկա համաձայնությունը՝ միաժամանակ հայտարարելու հանդիպման մասին: Եվ բնականաբար ես ինձ թույլ չեմ տա խախտել այդ համաձայնությունը: Բայց, այո՛, ծրագրավորված է և շուտով տեղի կունենա: 

Ձեր երկրորդ հարցի առումով՝ Դուք անդրադարձաք 2020թ.-ին. այդ ժամկետն արտահայտված է Արևելյան գործընկերության գագաթաժողովի վերջին փաստաթղթում: Անկախ ամենից՝ մեզ համար գերակայություն է ոչ թե 2020թ.-ը, այլ այն ունենալ օր առաջ: Այդ առումով Ձեզ ասեմ, որ մենք մեր կողմից շատ նախաձեռնողական ենք. այս հարցը ոչ թե ուղղակի թողել ենք Եվրամիությանը՝ Բրյուսելում, որովհետև հարցը առնչվում է բոլոր անդամ պետություններին, և մենք ակտիվորեն, երկկողմ մակարդակով շատ հստակ աշխատում ենք այդ ուղղությամբ, մեր երկխոսության մեկնարկը հայտարարելու ուղղությամբ։ Մենք շատ ոգևորված ենք այն մտադրությամբ և այն հայտարարությամբ, որ հնչեց Եվրամիության նախագահի՝ Պարո՛ն Յունկերի կողմից, մենք ինքներս մեր կողմից ունենք ձևավորված փորձագետների այդ խումբը, որն առնչվում է միգրացիոն հարցերին և արտոնագրերի հարցերին, ի ցույց բերում մեր սահմանային կառավարման և միգրացիոն քաղաքականությունը: Մենք նպատակային աշխատում ենք՝ մայրաքաղաքներով երկխոսություն իրականացնելով, որպեսզի ի ցույց դնենք, թե ինչպես ենք շարժվել առաջ, որքանով ենք գնահատում մեր բավարար պատրաստվածությունն այդ երկխոսությունը սկսելու համար և լսելու այն մտահոգությունները, որոնք կարող են լինել տարբեր գործընկերների մոտ։ Սա չափազանց մեծ գերակայություն է և վճռականություն, որ մենք ճեղքենք և հասնենք մեր նպատակին. չենք զլանալու, շարունակելու ենք չափազանց մեծ ջանքեր ներդնել այդ ուղղությամբ։ 

Սա մեծ գերակայություն է մեզ համար, քանի որ սա շատ կոնկրետ, շոշափելի ծառայություն է մեր հասարակության համար։ Միևնույն ժամանակ ասեմ, որ միայն վիզաների ազատականացմամբ չի սահմանափակվում մեր երկխոսությունն այդ բնագավառում: Կա նաև վիզաների դյուրացման և ռեադմիսիայի հարցը, դրանք գործող պայմանագրեր են, և այս առումով մենք այժմ նախապատրաստվում ենք մուտքի արտոնագրի դյուրացման համաձայնագրերի շրջանակներում, համաձայնագրից բխող այդ մարմնի՝ կոմիտեի շրջանակներում հանդիպման, որտեղ կողմերը հավաքվում են գնահատելու՝ ինչպես է իրականացվում մուտքի արտոնագրերի դյուրացման գործընթացը։ Մենք այստեղ ունենք բազմաթիվ հարցեր, որոնք մեզ համար բավական մտահոգիչ են, այն մտահոգիչ խնդիրները, որոնք առաջանում են մեր քաղաքացիների համար դեպի Եվրամիության երկրներ վիզաներ ձեռքբերելու առումով: Մենք գիտենք այդ խնդրի մասին, այն մտահոգիչ է, և մենք մտադիր ենք արդեն ինստիտուցիոնալ համակարգված ձևով նորից անդրադառնալ դրան և լուծումներ գտնել արդեն այս սեպտեմբերյան կոմիտեի ժամանակ։ Միևնույն ժամանակ կրկնեմ, որ գոյություն ունի ռեադմիսիայի պայմանագիրը, որովհետև, եթե մենք առաջ ենք գնում և շատ կոնկրետ սպասելիք ունենք թե՛ վիզաների դյուրացման, թե՛ ազատականացման առումով, մենք պետք է շատ հստակ գիտակցենք, որ չենք կարող մի կողմից սպասել առաջընթաց դյուրացման և ազատականցման առումով և մյուս կողմից քաջալերել անօրինական միգրացիան։ Այդ ամենը մենք երբեք չենք արել և չենք անի, և այստեղ նույնպես շատ մեծ նշանակություն ունի, թե որքան արդյունավետ ենք համագործակցում այդ առումով։ Շնորհակալ եմ Ձեզ, քանի որ առիթ տվեցիք, որպեսզի ամփոփ անդրադառնամ այս հարցին, որը շատ կոնկրետ է և ունի հստակ ձևավորված նպատակ։ Ես սա համարում եմ կարևոր գերակայություն և չեմ սահմանափակվում որոշակի ժամկետներով, սա ինձ համար հարց է, որի լուծումը ես ցանկանում եմ տեսնել օր առաջ։ Սա շատ կարևոր հարց է մեր օրակարգում՝ ճեղքել այդ իրավիճակը և ստանալ մուտքի արտոնագրի ազատականացման գործընթացի մեկնարկի մասին հայտարարություն։ Եվրամիության հանձնաժողովի հետ մենք շատ լավ աշխատում ենք այդ ուղղությամբ, և ես շնորհակալ եմ հանձնաժողովում իմ գործընկերներին, որոնք բավական մեծ ներդրում, բավական ջանքեր են գործադրում: Մեծ նշանակություն ունի մեր անմիջական ներգրավվածությունն անդամ պետությունների հետ՝ չթողնելով այս հարցը ուղղակի Եվրամիությանը և սպասելով, որ իրենք կիրականացնեն անդամ պետությունների հետ աշխատելու այդ գործառույթը. մեր կողմից ամբողջապես աշխատում ենք անդամ պետությունների հետ։ Իսկապես ինձ համար շատ կարևոր է, և ես հույս ունեմ, նպատակ ունեմ, որ ի վերջո կկարողանամ գալ, հայտարարել, զեկուցել Ձեզ, որ մենք ունեցանք այդ հայտարարությունը։ Շնորհակալություն։ 

Էլեն Մուրադյան, Para TV. Պարո՛ն նախարար, ինչպե՞ս եք գնահատում ներկա բանակցային գործընթացը՝ հաշվի առնելով, որ կողմերը պայմանավորվել են չկրակել, սակայն հաշվի առնենք նաև, որ բանակցային սեղանին փաստաթուղթ չկա: Մինչև ե՞րբ է Հայաստանը բանակցելու առանց փաստաթղթի: Ինչի՞ համար ենք մենք բանակցում: Եվ երկրորդ հարցը: Լուրեր են շրջանառվում, իբրև Ռուսաստանի նախագահ Պուտինը պայման է դրել Հայաստանի իշխանությունների առաջ, որ մինչև իր այցը Հայաստան ազատ արձակեն երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանին: Արդյո՞ք հայ-ռուսական հարաբերություններում այս հարցը քննարկվում է: Եվ երրորդ հարցը. Ձեր բացման խոսքում նաև անդրադարձաք դեսպանահավաքի ժամանակ գործարար համայնքի ներկայացուցիչների հանդիպումներին: Ենթադրելի է, որ առանձնակի շեշտվում է տնտեսական դիվանագիտությունը: Արդյոք սա փո՞րձ է՝ վերանայելու տնտեսական դիվանագիտությունը: Շնորհակալություն:

Զոհրաբ Մնացականյան. Շնորհակալություն: Սկսեմ Ձեր երկրորդ հարցից, որը ամենահեշտն է, որովհետև այնտեղ մեկնաբանելու ոչինչ չկա: Այդ բամբասանքները, ասեկոսեները, պայման դնելը, և այլն… նորից կրկնեմ. Խնդրում եմ ավելի լուրջ վերաբերվել մեր սկզբունքին: Կան ներքին, ներքաղաքական հարցեր, կան ներքին դատական, իրավական հարցեր: Այստեղ միակ պատասխանս՝ պարզապես խնդրում եմ ավելի լուրջ վերաբերվել մեր սկզբունքին, որովհետև մենք չափազանց լուրջ ենք այդ սկզբունքին վերաբերում: 

Ինչ վերաբերում է Ձեր առաջին հարցին, չեմ ցանկանում, որպեսզի տպավորություն ստեղծվի, որ երբ թղթով չենք աշխատում, չենք բանակցում: Որովհետև այսօրվա հիմնական մեր գերակա խնդիրը մեզ համար (ես Հայաստանի Հանրապետության անունից եմ ասում) անդրադառնալն է այն բազմաթիվ պարամետրերին, որոնք իրենց ամբողջության մեջ պոտենցիալ լուծման ճանապարհն են: Անդրադառնալ դրանց, գնահատել դրանք, որովհետև հասկանում եք, որ գործընթացը գոյություն ունի բավական երկար ժամանակ: Ձևավորվել են բազմաթիվ տարբեր պարամետրեր, որոնք իրենց համադրության մեջ կարող են հանդիսանալ առաջ շարժվելու ճանապարհ: Մեզ համար շատ էական գործընթաց է, այդ առումով, համադրումն այդ պարամետրերի այնպես, որպեսզի մեք կարողանանք փորձել հասնել լավագույն համաչափությանն այդ պարամետրերի: Չի կարող մեկ կողմ ենթադրել, որ կարող է գնալ առաջ ավելի մաքսիմալիստ սպասելիքներով և ակնկալել, որ նման մոտեցումը կարող է պարտադրել մյուս կողմին: Մեզ համար դա չաշխատող տարբերակ է: Բայց մյուս կողմից բավական ներուժ է ներդրվում և՛ համանախագահների կողմից, և՛ մեր կողմից՝ աշխատելու այդ պարամետրերի գնահատման և համաչափության եզրերը գտնելու ուղղությամբ, որոնք կարող են արտահայտվել թղթի վրա: Հաշվի առեք, որ այստեղ մի գործընթաց է, որը չի սկսել անցյալ տարվա մայիսից: Մի գործընթաց է, որը բավական երկար պատմություն ունի: Այդ առումով է, որ մենք մեծ նշանակություն ենք տալիս համանախագահների միջնորդության այդ ձևաչափին, որովհետև շարունակում ենք պնդել, որ այդ ձևաչափը լավագույնս է իր մեջ ներառում արդյունավետ միջնորդություն իրականացնելու կարողություններ: Եվ այդ ձևաչափի շրջանակներում է, որ տարիներ շարունակ ձևավորվել են մոտեցումներ, պարամետրեր: Նաև այդ առումով է, որ կազմը և ձևաչափը միջնորդության այնպիսին է, որ ինքն ամենից բացի ունի նաև այդ կարևոր ներուժը՝ արդյունավետորեն օգտակար լինելու և ներդրող լինելու նաև կայունության պահպանման առումով, որովհետև սա մեզ համար նույնպես շատ կարևոր սկզբունք է, որ խաղաղությունն այլընտրանք չունի, և սպառնալիքներն ապագա չունեն: Համապատասխան միջավայրը, որի շրջանակներում տեղի են ունենում բանակցությունները, խաղաղությանը նպաստող միջավայրը չի կարող արհամարհվել: Եվ այս բոլորը, միասին համադրված, այսօր իրենից ներկայացնում է մեր այսօրվա աշխատանքի բովանդակությունը: Նորից եմ ասում, կարծում եմ, որ դա բավական օգտակար է, բավական հստակ է մեր մտադրությունների լրջությունը՝ առաջ տանելու խաղաղ գործընթացը: 

Ձեր երրորդ հարցը՝ տնտեսական դիվանագիտության առումով: Նախ պետք է ընկալենք սկզբունքը՝  ի՞նչ ենք ուզում, որ կոնկրետ իմանանք՝ ինչ ենք անում: Դիվանագիտության և արտաքին քաղաքականության իմաստը ծառայեցնելն է միջազգային համագործակցությունը մեր ազգային նպատակներին, որի մեջ զարգացման օրակարգը խիստ արտահայտված, ընդգծված ազգային նպատակ է: Մենք այդ առումով ունենք գործառույթ, իսկ արտաքին քաղաքականության գործառույթները շատ են: Առաջին հերթին, սա անվտանգության, անվտանգային բաղադրիչ ունեցող գործառույթ է: Սա առաջնային, գերակա խնդիր է: Զարգացման օրակարգը նույնպես գերակա օրակարգ է, առաջնային, գերակա օրակարգ է մեր արտաքին քաղաքականոթյան համար, որն իր մեջ պարունակում է զարգացումն՝ իր բոլոր երանգներով: Երբ որ մենք խոսում ենք մշակութային, կրթական, գիտական և մնացած այլ ոլորտներում համագործակցության մասին, սա նույնպես զարգացման նպաստող օրակարգ է՝ ծառայեցնելու միջազգային համագործակցությունը մեր նպատակներին: Այստեղ առանձնահատոկ նշանակություն ունի, իհարկե, նաև տնտեսական բաղադրիչը: 

Մեր մոտեցումը այստեղ, գիտե՞ք՝ ինչպես է: Մեր տնտեսությունը հիմնված է մասնավոր հատվածի վրա: Եվ մենք այդ առումով մատուցում ենք ծառայություն: Որքանով ամրապնդել և լավացնել որակը այդ ծառայության՝ սա մենք բազմիցս քննարկել ենք և կարծես թե ունենք արդեն ձևավորված, շատ հստակ մոտեցում, որ մեր առաջնային նպատակն է ի հայտ բերել այն անհրաժեշտ հարթակները, որտեղ անմիջական դերակատարները՝ գործարաններից մինչև յուրաքանչյուր այլ դերակատար, կարողանան անմիջապես ներգավել՝ իրենց նպատակներն առաջ տանելու համար: Այդ առումով, մենք շատ մեծ նշանակություն ենք տալիս տնտեսության ոլորտում գործող համակարգված, ձևավորված պատվերի մշակմանը: Ես օրինակը բերեցի ինֆորմացիոն, բարձր տեխնոլոգիաներում արդեն իսկ ձևավորված աշխատանքի ձևաչափին: Եվ դա շատ հեշտացնում է մեր աշխատանքը: Ինձ համար շատ ոգևորիչ էր այդ փորձը, որ ես անձամբ ներդրեցի, երբ արտգործնախարարի այցի շրջանակներում փորձեցի ընդլայնել պատվիրակությունը և ներառել անմիջապես դերակատարներին: Մեր նպատակն է, մեր գործառույթն է ստեղծել հնարավորությունը՝ օգտագործելով միջպետական այդ երկխոսությունը, նաև համապատասխան հարթակ ստեղծել այլ դերակատարների համար՝ դյուրացնելու համար իրենց շփումը, համագործակցությունը իրենց պոտենցիալ գործընկերների հետ այս կամ այն երկրում: Այդպես էր կառուցված մեր այցը Էստոնիա, այդպես էր կառուցված մեր այցը Եթովպիա և Ռուանդա: Այսպես են կառուցվում նաև մոտակա գալիք այցերը: Ես բարձր տեխնոլոգիաների օրինակը բերեցի: 

Մենք նաև ականատես ենք լինում՝ որքան բարդ է, երբ դժվար է ձևավորել պատվերը: Այսինքն՝ երբ դժվար է ստանալ պատասխանը, թե՝ ինչ եք ուզում: Ոչ այդքան արդյունավետ է ձևաչափը, երբ մենք ինքներս սկսում ենք ձևավորել, թե գործարարը ինչ է ուզում: Այսինքն՝ դեսպանը իր երկրում կամ, գիտե՞ք, արտգործնախարարությունը սկսում են փորձել գտնել ձևաչափեր, որոնք ենթադրաբար կարող են օգտակար լինել: Դա ավելի քիչ արդյունավետ է: Այդ առումով շատ լավ համագործակցություն է ձևավորվել գինեգործների հետ, որոնք միաժամանակ շատ լավ մրցակիցներ են: Գիտեք՝ որքան արտադրող կա, սակայն իրենք կարողանում են արտահայտել իրենց միասնական շահը, իրենց միասնական պատվերը: Եվ այստեղ է մեր աշխատանքը՝ լավագույնս ծառայություն մատուցելու այդ ձևաչափին: Այդ առումով՝ մեր հանդիպումները գործարարների հետ ի ցույց դրեցին, որ շատ դժվար է աշխատել, երբ որ այդ ասոցացված միջավայրը խախտված է: Շատ դժվար էր: Գինեգործների կողմից շատ օգտակար էր, որովհետև շատ գործնական էր, երբ իրենք իրենց ցանկությունը միասնական արտահայտեցին: Դա ոչ թե ուղղակի հանդիպում էր և հյուրասիրություն, որը ոչ թե առիթ էր՝ պարզապես գինի խմելու, այլ առիթ` հասկանալու այդ ոլորտը, հասկանալու Հայաստանի գինեգործության գերակայությունները, հնարավորությունները: Օգտվելով առիթից՝ ցանկանում եմ նաև շնորհակալություն հայտնել իրենց ընձեռված հնարավորության համար: Արդեն այդ ամենը իմանալով՝ յուրաանչյուր դեսպանի համար շատ ավելի հեշտ է ի հայտ բերել համապատասխան հարթակներ, ավելին՝ օգտակար լինել՝ արտադրությունը խթանելու համար: Մենք իրապես մեծ նշանակություն ենք տալիս նրան, որ մեր դիվանագիտական ներկայացուցչությունները, ամենից բացի, նաև իմիջային ուղղության առումով, որը քննարկել էինք նաև մեր հավաքի ժամանակ, նրանք նաև շատ կարևոր հարթակ են՝ ի ցույց դնելու մեր արդյունաբերության, գյուղատնտեսության լավագույն օրինակները: Արդեն իսկ որոշ ժամանակ առկա այս համագործակցությունը շարունակվելու է: Սակայն մենք տեսնում ենք՝ որքան արդյունավետ է լինում այդ համագործակցությունը, երբ կա գործարարների ասոցացված մոտեցում և այդ միասնական պատվերի ձևավորում. շատ դժվար է, երբ որ դա խափանված է: Կան այլ օրինակներ: Մենք շարունակելու ենք այդ նպատակային, թիրախային աշխատանքը, այն, ինչ ես կոչում եմ պատվերի ձևավորում գործարարների կողմից և որակյալ ծառայության մատուցում մեր կողմից: Սա շատ էական ուղղություն է մեզ համար, շատ էական կիրառական և շատ մեծ նշանակություն ունեցող ոլորտ մեր աշխատանքում: Միակը չէ, բնականաբար: Նորից եմ ասում՝ մեր առաջնային, գերակա օրակարգն առչվում է անվտանգության ոլորտին, զարգացման օրակարգը մեր ազգային գերակայությունն է, որին ծառայում է արտաքին քաղաքականությունը, և այստեղ մենք ունենք շատ հստակ ձևավորված նպատակներ: Շնորհակալություն: 

Վարդան Հովսեփյան, Կենտրոն հեռուստաընկերություն. Պարո՛ն նախարար, առաջիկայում սպասվում է վարչապետի այցը ԱՄՆ, արդյոք կա՞ օրակարգ, հանդիպումների պլան, արդյոք նախատեսվու՞մ են հանդիպումներ բարձրաստիճան ղեկավարության հետ և գուցե ԱՄՆ-ը նախագահի հետ, թե՞ այս անգամ սահմանափակվելու ենք հայկական կազմակերպությունների հետ հանդիպումներով։ Շնորհակալություն։ 

Զոհրաբ Մնացականյան․ Շնորհակալություն հարցի համար։ Այո, իրապես ՀՀ վարչապետը լինելու է ԱՄՆ-ում և լինելու է, մասնավորապես, Կալիֆորնիա նահանգում, որտեղ ունի օարակարգ։ Նա լինելու է Նյու-Յորքում՝ Գլխավոր Ասամբլեայի 74-րդ նստաշրջանի բացմանը։ Օրակարգը բավական ձևավորված է, և անդրադառնամ ՄԱԿ-ի Գլխավոր Ասամբլեային․ մենք շատ հետևողականորեն, մեր ղեկավարության բարձր մակարդակով օգտագործում ենք այդ կարևոր հարթակը՝ մեր արտաքին քաղաքականության օրակարգն առաջ տանելու համար։ Վարչապետի մասնակցության, կանոնավոր մասնակցության իմաստը դա է։ Այնտեղ՝ Գլխավոր Ասամբլեայի նստաշրջանի ժամանակ լինելու է վարչապետի ելույթը, ինչպես նաև լինելու են երկկողմ հանդիպումներ, այլ միջոցառումներ, վարչապետի կողմից այլ ելույթներ, և մենք ունենք երկկողմ հանդիպումների որոշակի ցանկ: Այժմ այն շրջանն է, որ պայմանավորվածությունները հստակեցվում են, որովհետև այդ շրջանը՝ այդ մեկ շաբաթը, լավագույն հավաքներից է, երբ տարբեր հանդիպումների հնարավորություն կա և ոչ անպայման նիստի ձևաչափով, այլև ճաշի ժամանակ, միջանցքներում։ Այդ ձևաչափը միջազգային հարաբերություններում բոլորը օգտագործում են և դրա համար էլ ակտիվորեն մասնակցում են Գլխավոր Ասամբլեայի նստաշրջանների բացմանը։ 

Հիմա ես ավելի կոնկրետ անդրադառնամ Ձեր հարցի ենթատեքստին, ԱՄՆ-ը այցին և բնականաբար ես հասկանում եմ, որ Ձեր հարցը վերաբերում է, թե արդյո՞ք Հայաստանի վարչապեը հանդիպելու է ԱՄՆ նախագահին։ Դա մեր օրակարգային հարցն է։ Բայց ես ուզում եմ այս հարցին մոտենալ մի փոքր այլ շեշտադրումով։ Այս տարվա ընթացքում Միացյալ Նահանգների հետ մենք ունենք բարձր մակարդակով չափազանց բավարար երկխոսություն։ Ուղղակի, եթե ուշադրություն դարձնեք և՛ վարչապետի և՛ արտգործնախարարի հանդիպումների ծավալի մակարդակին՝ հաշվի առնելով նաև Միացյալ Նահանգների պետական կառուցվածքը, մենք այսօր ԱՄՆ-ի հետ բարձր մակարդակի շփումների դեֆիցիտ չունենք և՛ Սպիտակ տան մակարդակով, և՛ Պետքարտուղարության մակարդակով։ Բարձր մակարդակով մենք ունենք շատ ակտիվ երկխոսություն և չունենք այն ակտիվացնելու որևէ սահմանափակում։ Շատ պարզ Ձեզ բացատրեմ, եթե ես որևէ ուղերձ ունեմ ասելու, ես անմիջապես կարող եմ դա հասցնել ԱՄՆ-ի բարձր մակարդակի իմ գործընկերներին։ Այդ առումով շատ ակտիվ է աշխատում մեր դեսպանատունը, որը շատ ակտիվ ներգրավված է այդ բարձր մակարդակի հարաբերություններում։ Մենք այսօր շփման որևէ դեֆիցիտ և միմյանց հետ ցանկացած հարց քննարկելու որևէ խնդիր չունենք։ 

Ինչ վերաբերում է ՀՀ վարչապետի և ԱՄՆ նախագահի հանդիպմանը՝ կլինի, երբ կլինի։ Աշխատում ենք, և սա մեզ համար օրակարգային հարց է, բայց  ուղղակի միայն ֆիքսվել, որ չկա, ուրեմն այդպես է. ես այդ մոտեցումը չեմ տեսնում, որովհետև կրկնում եմ, բարձր մակարդակի շփումների պակաս մենք չունենք, և բնականաբար հղում եմ անում ժամանակացույցին, մեր հանդիպումների մակարդակին, որոնք տեղի են ունեցել այս տարվա ընթացքում՝ քանի անգամ, ում հետ, ինչպես։ Շնորհակալություն։  

Արաքս Մարտիրոսյան, 168.am. Պարո՛ն նախարար, այս մեկուկես-մեկ տարվա ընթացքում շատ են հնչում քննադատություններ, որ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման գործընթացից դուրս են մնացել Վիեննայի, Սանկ-Պետերբուրգի և Ժնևի պայմանավորվածությունները, ինչպես նաև համանախագահներն իրենց հայտարարություններում չեն հիշատակում կարգավորման երեք սկզբունքները: Ե՞րբ կարող ենք ակնկալել, որ այս երեք սկզբունքները կվերադառնան համանախագահների բառապաշար, ինչպես նաև առաջընթաց նախկին այդ երեք պայմանավորվածությունների ուղղությամբ: 

Զոհրաբ Մնացականյան. Չեմ կարծում, որ այդ անդրադարձները պետք է հնչեն որպես Ավետարանից վերցրած ինչ-որ բաներ՝ «այսքանը գիտենք, էլ ուրիշ բան չգիտենք» սկզբունքով: Այժմ, եթե շատ հետևողական նայենք, մենք խոսում ենք մեր գերակայությունների մասին, որի հիմքում դրված է երկու հարց՝ անվտանգություն և կարգավիճակ, ինքնորոշման իրավունքի արտահայտություն և անվտանգությունը՝ հիմքում: Սա մեզ համար գերակայություն է: Սկզբունքների մասին խոսելիս՝ սա է մեր սկզբունքը: Սրա վրա է կառուցված մեր հիմնական գերակայությունը: Սա բացահայտ գերակայություն է: Եվ նորից անդրադառնալով նախորդ հարցին՝ կա այդ պարամետրերի համադրումը և հավասարությունը: Ես խոսում եմ իմ գերակայությունների մասին՝ անվտանգություն և կարգավիճակ, ինքնորոշման իրավունք: Այն, թե ինչպես համադրել և համաչափ դարձնել դա մյուս գերակայությունների հետ, դա այդ պարամետրերի համադրումն է: 

Ինչ վերաբերում է Սանկտ-Պետերբուրգին և Վիեննային: Սանկտ-Պետերբուրգը և Վիեննան փաթեթն է, որի մեջ դրված են կոնկրետ նպատակներ: Մենք այսօր ունենք իրավիճակ, իհարկե ես չեմ օգտագործում բավարար բառը, որովհետև յուրաքանչյուր կրակոց անբավարար է, բայց առկա է զգալի տարբերություն՝ լարվածության առումով: Բավարար երբեք չի լինի, եթե կա նույնիսկ մեկ կրակոց: Բայց առկա է զգալի տարբերություն: Դրա հիմքում դրված են տարբեր բաներ՝ առաջին հերթին նաև այն, ինչ հնարավոր եղավ պայմանավորվել Դուշանբեում: Ես նաև առիթ ունեցել եմ խոսելու «Դուշանբե պլյուս»-ի անհրաժեշտության մասին: Եթե մենք ունենք կոնկրետ բովանդակային առումով զինադադարի խախտման հետաքննության մեխանիզմը, դա անհրաժեշտություն է, ոչ թե որովհետև Սանկտ-Պետերբուրգ կամ Վիեննա է, դա անհրաժեշտ է, որպեսզի մենք ամրապնդենք էսկալացիայի ռիսկերի նվազեցման նպատակը: Սա անհրաժեշտ է: Սա միակը չէ, բայց անհրաժեշտ է: Մեզ համար խաղաղությանը նպաստող միջավայրը երկու բաղադրիչ ունի: Դա ժողովուրդներին պատրաստելն է՝ հռետորաբանությունը և այլն, և այլն: Եվ դա ռիսկերի էսկալացիայի նվազեցման գործառույթն է: Երկուսն իրենց ամբողջության մեջ միտված են՝ ամպրապնդելու խաղաղությանը միտված մթնոլորտը: Ինչ վերաբերում է գրասենյակի ամրապնդմանը՝ մոնիթորինգի համակարգի և հատուկ ներկայացուցչի գրասենյակի ամրապնդմանը, սա նույնպես գործառույթ է, որն ուղղված է էսկալացիայի ռիսկերի նվազեցմանը: Ինչու՞ պետք է ենթադրել, որ մենք դա մոռացել ենք, և դա արդեն օրակարգից դուրս է: Մենք ուղղակի ընդլայնել ենք դա: Մենք չենք սահմանափակվում միայն սրանով: Ուղիղ կապը, որը արդյունք էր Դուշանբեի, իրենից արդեն ներկայացնում է կոնկրետ գործիք, որը նպաստում է ռիսկերի էսկալացիայի նվազեցմանը: Գործող գործիք է: Այն երկուսը գիտեք՝ ինչ ճանապարհ են անցել, որ չեն հասել իրենց այդ արդյունքին: Բայց չգիտեմ ինչու, ենթադրություն կա, որ մենք պետք է մոռանանք կամ մեզ համար դա կարող է նշանակություն չունենալ. ինչպե՞ կարող է դա նշանակություն չունենալ, երբ այդ գործառույթի կոնկրետ նպատակն ամբողջովին համալրում է այն գերակա խնդիրը, գերակա նպատակը, որը վերաբերում է ռիսկերի էսկալացիայի նվազեցմանը: Այստեղ զուտ կիրառական առումով անհրաժեշտ է առաջ շարժվել՝ «Դուշանբե պլյուս»: Այդ անհրաժեշտությունը կա՝ ավելի ամրապնդելու այն, ինչ որ մենք ասել ենք: Այո, մենք ունենք մի իրավիճակ, երբ լարվածության առումով կա տարբերություն, բայց որքանով ամուր է այն և խորքային՝ դա առօրյա մեր մարտահրավերն է: Շարունակական գործել, որպեսզի եղածն ամրապնդել, ավելի խորացնել. բնականաբար, նպատակ է, դրա բաղադիչներից են`ոչ սահմանափակված դրանով միայն, բայց բաղադրիչներից են: Կային այլ գործառույթներ նաև, կան այլ տարբեր գործիքներ, որոնք հնարավոր են և քննարկման առարկա են: Օրինակ, ինչպես ամրապնդել շփումը շփման գծում: Մոնիթորների առումով, եթե խոսքը գնում է մոնիթորների մասին, որոնց թիվը պետք է մեծանա զուտ կենտրոնում՝ Թբիլիսիում, նստելու համար, մենք ավելի գործնական քայլի ենք սպասում: Մեզ անհրաժեշտ է ավելի գործնական ամրապնդել այդ գործիքը, ավելի գործնական կիրառել այն: Կան տարբեր նրբություններ, բայց հիմնական խնդիրը հետևյալն է. չի կարող լինել ժխտում որևէ մեխանիզմի, որը ծառայում է մեր կարևորագույն նպատակին՝ ռիսկերի էսկալացիայի  նվազեցմանը: Սրանք բաղադրիչներ են, սրանք գործիքներ են, որոնք եղել են և մնացել են մեր օրակարգում: Շնորհակալություն: 

Կարեն Ղազարյան, Հանրային ռադիո. Երկու հարց ունեմ և ակնկալում եմ կարճ պատասխան: Պարո՛ն Մնացականյան, պետք է խնդրեմ անդրադառնաք Գերմանիայի Դաշնությունից Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիների արտաքսման խնդրին, քանի որ շատերի մոտ դժգոհություն կա այն առումով, որ շատերի մոտ այնպիսի բուժումներ են կիսատ մնում, որոնք Հայաստանում չեն կարող իրականացվել, ավարտին հասցվել: Երկրորդ հարցս, լուրեր տարածվեցին կարծես թե ռուսական լրատվամիջոցներից, որ Ադրբեջանը Գետաշենի տարածքում Ռուսաստանի  քաղաքացիների է ձերբակալել, որոնք ազգությամբ հայեր են: Այս մասով ի՞նչ կասեք:

Զոհրաբ Մնացականյան. Երկրորդ մասով ոչինչ չունեմ ասելու, քանի որ չգիտեմ` ինչի մասին է խոսքը: Երևի թե ճիշտ կլինի ճշտենք, և առանձին անդրադառնանք: 

Պետք է անդրադառնամ հարցին, որը վերաբերում էր վիզաների ազատականացմանը  և վիզաների դյուրացմանը: Գոյություն ունի ռեադմիսիայի համակարգ: Հայաստանը չի նպաստելու, չի խրախուսելու անօրինական միգրացիան, եկեք շատ հստակ լինենք այդ հարցում: Ընտրություն ունենք անելու: Կամ ուզում ենք կանոնավոր, դյուրացված, առանց արտոնագրերի ռեժիմ կամ ուզում ենք անօրինական միգրացիա: Երկուսը չեն միանալու: Սա նաև շատ էական է մեզ համար՝ ճիշտ ընկալելու, թե չենք կարող ստանալ մեկը և մյուսը միասին, դրա համար կա ռեադմիսիայի համակարգը: 

Ինչ վերաբերում է, թե ինչպես են իրականացնում դա, բնականաբար, գերմանական կողմը նույնպես կպատասխանի, վստահ եմ, թե ինչպես է դա իրականացվում, բայց մենք գիտենք, որ մինչև արտաքսելը գերմանական կողմը հնարավորություն է տալիս ոչ օրինական ձևով գտնվող անձանց ինքնակամ վերադառնալ իրենց երկիր: Եթե նրանց գրավոր տեղեկացումներին արձագանք չի լինում, կամ այդ ուղղությամբ քայլեր չեն ձեռնարկվում փախստականի կարգավիճակ ստանալու դիմորդների կողմից, և միայն այն պահից հետո, երբ իրավական բոլոր գործընթացներն ավարտված են համարվում գերմանական օրենսդրությամբ, իրականացվում է վերջին ճանապարհը՝ արտաքսում: Ինչ վերաբերում է առողջական խնդիրներին, ինչպես որ ես հասկանում եմ, եթե բուժման նպատակով կա դատարանի որոշում, որ բուժումն այնպիսին է, որ չի կարող իրականացվել իրենց քաղաքացիության երկրում և հումանիտար նպատակներից ելնելով՝ Գերմանիան նրանց պետք է պահի երկրում, կամ առկա է բժշկափորձագիտական հիմնարկի փորձաքննությունը, որ նա  ճամփորդելու իրավունք չունի, այս դեպքում, բնականաբար, արտաքսում հնարավոր չէ իրականացնել։ Եթե բոլոր նշված դեպքերը առկա չեն կամ արդեն սպառվել են, ապա ԳԴՀ իրավասու մարմինները` ԳԴՀ երկրամասերի ներքին գործերի նախարարությունների աջակցությամբ, իրականացնում են արտաքսման գործընթացը։ Սա ինչպես է իրականացվում և, ինչպես որ ինձ տեղեկացրել են, ինչպես է գերմանական կողմն առնչվում այս հարցին: Բայց ես չեմ ուզում լինել գերմանական կողմի խոսնակը: 

Հասկանում եք՝ մարդկային ճակատագրերի է վերաբերում, մարդկանց կյանքերի է վերաբերում: Մարդիկ տարբեր են արտահայտում իրենց էմոցիաները, տարբեր են արտահայտում իրականությունը: Ես չեմ կարող ասել՝ որքանով են բոլոր դեպքերում այս բոլոր պայմանները պահպանված: Բայց մի բան հստակ է, որ մենք չենք կարող լինել անօրինական միգրացիայի կողմնակից: Մեզ համար մեծ նշանակություն ունի Հայաստանի քաղաքացիների հնարավորությունը՝ ընդլայնելու, խորացնելու մարդկային շփումները Եվրամիության անդամ պետությունների երկրների իրենց, ընկերների կամ պոտենցիալ ընկերների հետ: Սա չափազանց էական է՝ ընդլայնել հնարավորությունները: Գիտե՞ք, ավելի շատ լուրջ եմ վերաբերվում: Որովհետև երբ որ լսում եմ, որ հնարավոր է, առավել ևս երբ որ նաև բարելավվում են օդային կապի հնարավորթյունները, ինչպե՞ս են կոչում իրենց՝ բյուջետային օդանավերը… երբ որ լսում եմ, երբ որ կա վիզաների ազատականացված ռեժիմ, և երիտասարդները կարող են շատ չնչին գնով շաբաթվա վերջում գնալ Եվրամիության որևէ երկիր, համերգ լսել և հետ գալ, բնականաբար, ես շատ եմ ուզում, որ սա լինի նաև մեր քաղաքացիների համար: Ես շատ պարզ օրինակ բերեցի, բայց ես ուզում եմ արտահայտել՝ ինչ նշանակություն ունի ընդլայնել մարդկային շփումները, ընդլայնել հնարավորությունները մեր քաղաքացիների համար, բոլոր քաղաքացիների համար՝ ունենալ ավելի լավ հնարավորություններ մեր գործընկեր երկրների հետ մարդկային շփումների համար: Սա շատ էական նշանակություն ունի: Սա հնարավոր է անել, երբ որ նաև, ամենից բացի, մենք ունենք գիտակցված մեր այդ մոտեցումը՝ թե ինչ է նշանակում անօրինական միգրացիա, և մենք ինչպես պետք է դրան վերաբերվենք: Շնորհակալություն: 

Լիլիթ Մուրադյան, 5-րդ ալիք. Պարո՛ն նախարար, երկու հարց ունեմ: Նախ ուզում եմ իմանալ, ի՞նչ նորություն  կա շաբաթներ առաջ ադրբեջանական կողմ անցած հայ զինվորի մասին, աշխատանքներն արդյոք շարունակվում են, և մինչև այս պահը ի՞նչ արդյունք ունենք: Եվ երկրորդ հարցը, շատ շուտով սպասվում է, որ  Ռուսաստանի նախագահը պետք է գա Հայաստան, ԵԱՏՄ գագաթաժողովի շրջանակներում, և նախօրեին վարչապետ Փաշինյանը հանդիպեց «Սասնա ծռեր» կուսակցության հետ, որը աչքի է ընկնում իր ընդգծված հակառուսական դիրքորոշմամբ: Համարո՞ւմ եք, որ սա կարող է որոշակիորեն բացասական ֆոն ստեղծել այցից առաջ: Շնորհակալություն:

Զոհրաբ Մնացականյան. Այս հարցի մասով նորից կրկնեմ.կա Հայաստանի ներքին քաղաքականությունը, և ներքին քաղաքականության մեջ կան իրենց գործընթացները: Մեր կողմից մենք կառուցում ենք հայ-ռուսական միջպետական հարաբերությունները, և որևէ կերպ մեր միջպետական կառավարությունները, որոնք իրականացնում են Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի կողմից և պետական համակարգի կողմից՝ արտգործնախարարությունն իր դերակատարությամբ, մենք  միայն մեկ նպատակ ունենք՝ ամրապնդելու, խորացնելու, աշխատելու մեր երկկողմ օրակարգի ամրապնդման ուղղությամբ: Բայց այդ փոխկապակցվածություններն անմիջապես գտնել և թեորիաներ կառուցել՝ մենք ունենք ներքին քաղաքականություն, իր տրամաբանությամբ, ինքնիշխան պետություն լինելով՝ իր բոլոր բարդություններով, բոլոր հակասություններով, կոնֆլիկտներով, խոսեցինք արդեն բոլորի մասին: Բայց սա մեր ներքին քաղաքականությունն է, մենք որևէ մտադրություն չունենք արտահայտելու մեր ներքին քաղաքականությունը արտաքին քաղաքականության մեջ: Մեր ապրիլ-մայիսյան թավշյա հեղափոխության արտաքին մասով հիմնական ուղերձը այդ էր, որ մեր ներքին գործընթացը, թավշյա հեղափոխությունը որևէ արտաքին կոնտեքստ չի ունեցել: Միակ դրոշը, որ ներկա է եղել թավշյա հեղափոխությանը, եղել է Հայաստանի եռագույնը: Սա այսպես գրաֆիկ արտահայտություն է, թե ինչ է նշանակում մեզ համար մեր ներքին քաղաքականությունը, մեր ինքնիշխանությունը, և ինչպես ենք մենք կառուցում մեր գործընկերային, դաշնակցային հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ և բոլոր մնացած ուղղություններով: Մենք չենք կարող լինել անտարբեր և չենք կարող լինել զգայուն մեր բոլոր գործընկերների հանդեպ, բայց միևնույն ժամանակ, մենք չենք անելու որևէ բան, որ խափանենք մեր հարաբերությունները, մեր համագործակցությունը մեր գործընկերների հետ: Ուսի կա երկու առանձին հատված, կա երկու առանձին դաշտ՝ ներքին քաղաքականություն և արտաքին քաղաքակնություն:

Ձեր երկրորդ հարցը էմոցիոնալ առումով շատ բարդ է, և ես երեկ էլ առիթ ունեցա անդրադառնալու դրան: Չի կարող որևէ պահ այս հարցը դուրս գալ օրակարգից: Ես, դժբախտաբար, սահմանափակված եմ ավելի ընդարձակ խոսելու: Մենք շատ ակտիվ աշխատում ենք իմ մյուս գործընկերների հետ, ովքեր անմիջական կապ ունեն այս հարցին, և Կարմիր խաչն այստեղ ունի գործառույթ, որը նաև արտահայտվում է ավելի լայն կոնտեքստում՝  խաղաղ կարգավորման բանակցային գործընթացում: Նույն իմաստով շատ ցավալի է, երբ չես կարող ասել, որ արդյունքի հասել ես, և նույնը վերաբերում է Կարեն Ղազարյանին: Դժբախտաբար, դեռևս ճեղքում չունենք: Սա չափազանց զգայուն և ծանր հարց է, ամենից բացի` մարդկային էմոցիոնալ առումով: Որևէ ջանք չի խնայվելու՝ շարունակելու պնդել և հասնել արդյունքի: Շնորհակալություն: