Մեդիամաքս. Պարոն նախարար, ինչպե՞ս կմեկնաբանեք ԵԽԽՎ նստաշրջանում հակահայկական բնույթի երկու բանաձևերի քվեարկության արդյունքները, և կխնդրեի անդրադառնաք նաև համանախագահների դիրքորոշման, հայտարարությանը: Արդյո՞ք դա անակնկալ էր:

Էդվարդ Նալբանդյան. Կարծում եմ՝ որևէ մեկի համար եռանախագահների դիրքորոշումը, մոտեցումը, հայտարարությունն այս բանաձևերի վերաբերյալ անակնկալ չէր կարող լինել։ Եռանախագահները, ովքեր միակ միջազգային մանդատ ունեցող ձևաչափն են ներկայացնում, որը զբաղվում է ղարաբաղյան հիմնախնդրի կարգավորման միջնորդությամբ, բազմիցս հայտարարել են, որ փորձերը՝ տեղափոխելու հիմնախնդրի շուրջ քննարկումները այլ ձևաչափեր, կարող են ոչ միայն չնպաստել, այլև վնաս հասցնել հիմնախնդրի կարգավորմանը: Նույն բովանդակությամբ հայտարարություն արվեց նրանց կողմից ԵԽԽՎ նստաշրջանի նախաշեմին:

Կարծում եմ, որ Ադրբեջանի համար էլ սա որևէ անակնկալ չէր կարող լինել: Ուրիշ բան է, որ Ադրբեջանը, իհարկե, դժգոհ է: Ինչու՞ է դժգոհ: Որովհետև այս հայտարարությունն ուղղված էր, առաջին հերթին, հենց Ադրբեջանին։ Ո՞վ է փորձում հիմնախնդրի շուրջ քննարկումները տեղափոխել այլ ձևաչափեր. հենց Ադրբեջանը:

Ինչ վերաբերում է Հայաստանին, ապա մենք բազմիցս ասում ենք այն, ինչ շեշտում են եռանախագահները: Այս հարցում մեր կարծիքները համընկնում են:

Լավ է, որ ԵԽԽՎ պատգամավորները թույլ չտվեցին, որ գոնե Ուոլթերի բանաձևն անցնի, այսինքն՝ նրանք քվեարկեցին խաղաղ գործընթացի օգտին:

Ինչ վերաբերում է Սարսանգի ջրամբարի բանաձևին, ապա այն կրում էր տեխնիկական բնույթ, այդ պատճառով էլ ի սկզբանե քննարկվում էր ոչ թե քաղաքական, այլ սոցիալական հարցերի հանձնաժողովում՝ չնայած նրան, որ զեկուցողը փորձել էր որոշ քաղաքական ձևակերպումներ մտցնել այս բանաձևի մեջ:

Այն հարցի պատասխանը, թե ինչքանով է ընդունելի այս բանաձևը, եթե զեկուցողը, չնայած բազմաթիվ հրավերներին, անգամ չի այցելել այն վայրը, ուր գտնվում է Սարսանգի ջրամբարը, թողնենք նրանց, ովքեր քվեարկեցին այս բանաձևի օգտին:

Ոչ թե մենք, այլ Ադրբեջանի ղեկավարությունն է ասում, որ ԵԽԽՎ կողմից ընդունված փաստաթղթերը, բանաձևերը, հայտարարությունները թղթի կտոր են: Ամենաբարձր մակարդակով են ասում դա: Մենք այդպիսի բաներ չենք ասում, բայց դրա հետ մեկտեղ չպետք է նաև ուռճացնել այդ կարգի բանաձևերի նշանակությունը:

Չեմ կարծում, որ նրանք, ովքեր դարձել են ինչ-ինչ կառույցներում Ադրբեջանի շահերի սպասարկող, ովքեր երբևէ չեն եղել Ղարաբաղում և որոնցից շատերն անգամ չեն պատկերացնում, թե քարտեզի վրա որտեղ է գտնվում Ղարաբաղը, կարող են թելադրել միջազգային հանրությանը, թե ինչպես կարող է լուծվել հիմնախնդիրը:

Չնայած եռանախագահների հստակ դիրքորոշմանը` Ադրբեջանն առաջին անգամ չէ, որ փորձում է օգտագործել ԵԽԽՎ-ն: Փորձեր եղել են ընդունել տարբեր փաստաթղթեր, եթե հիշում եք, Դևիսի կամ Ատկինսոնի կողմից մշակված կամ այլ փաստաթղթերը: Իսկ ինչո՞վ դրանք ազդեցին բանակցությունների վրա:

Երբ եռանախագահներն ասում են, որ այս կարգի բանաձևերով վնաս կհասցվի բանակցային գործընթացին, առաջին հերթին նրանք ի նկատի ունեն, որ Ադրբեջանն օգտագործում է դրանք, որպեսզի ինքն իրեն հիմնավորի, թե ինչու է կարծրացնում իր դիրքորոշումը, ինչու չի գնում եռանախագահների կողմից առաջարկված կարգավորման սկզբունքների և տարրերի հիման վրա բանակցությունների շարունակմանը, հիմնախնդրի կարգավորմանը:

Ադրբեջանը միտումնավոր անում է ամեն ինչ, որպեսզի վնաս հասցնի եռանախագահների ջանքերին և այն ձևաչափին, որի շրջանակներում ընթանում են բանակցությունները: Ինչո՞ւ: Որովհետև այդ ձևաչափի շրջանակներում, բանակցային սեղանի շուրջ իրենք չեն կարողանում փաթաթել իրենց տեսակետները, իրենց միակողմանի դիրքորոշումները, դուրս են գալիս եռանախագահների մոտեցումների դեմ, և ոչ միայն համանախագահների, այլև ԵԱՀԿ-ի, Եվրամիության, հենց Եվրախորհրդի դեմ: Ինչո՞ւ եմ ասում Եվրախորհրդի, որովհետև Եվրախորհրդի կարծիքն արտահայտում է Նախարարների կոմիտեն: Ժամանակին մենք նախագահել ենք Նախարարների կոմիտեում: Ոչ միայն այդ նախագահության ընթացքում, այլև դրանից առաջ էլ, հետո էլ այդ ԵԽ կարծիքը եղել և մնում է նույնը. ԵԽ-ն աջակցում է եռանախագահների ջանքերին՝ ուղղված խնդրի բացառապես խաղաղ կարգավորմանը:

Փաստորեն, դուրս գալով այդ մոտեցումների դեմ՝ Ադրբեջանը փորձում է ինչ-որ մխիթարություն գտնել այլ ձևաչափերում: Այս անգամ փորձեց «այրված սրտին մխիթարանք գտնել» ԵԽԽՎ-ում, բայց դա էլ չստացվեց: Իրականում ձախողվեցին։

Ադրբեջանից ամենաբարձր մակարդակով հնչող արձագանքը ԵԽԽՎ կողմից ընդունված բանաձևերի վերաբերյալ... Եվ չմոռանանք, որ այդ նույն ԵԽԽՎ-ն բազմաթիվ այլ բանաձևեր է ընդունել և նաև հենց այս նստաշրջանի ընթացքում ևս մի բանաձև ընդունեց, որտեղ բավական կոշտ ձևակերպումներ կային Ադրբեջանում մարդու իրավունքների իրավիճակի մասին:

News.am. Եթե թույլ տաք, նախորդ հարցը շարունակեմ: Այնուամենայնիվ, ԵԽԽՎ բանաձևը սուր քննադատության առիթ դարձավ դեսպանների և պատգամավորների հասցեին: Ինչպե՞ս դա կմեկնաբանեք: Եվս մեկ հարց. Թուրքիայի արտգործնախարարը նորից պնդում է, որ առանց Լեռնային Ղարաբաղի հիմնահարցի լուծման՝ Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորումը հնարավոր չէ։ Ինչ-որ ակնկալիքներ ունե՞նք այդ իմաստով:

Էդվարդ Նալբանդյան. Կարծում եմ, որ դիվանագետների վրա քար շպրտելը, ինչպես որ հակառակորդի դիմաց կանգնած զինվորի վրա քար շպրտելը, անբարոյական է, որովհետև դիվանագետը նույն զինվորն է արտաքին ասպարեզում: Ինչ-որ շատ միջազգայնագետներ և վերլուծաբաններ են հայտնվել, ովքեր իրենց քննադատություններն անում են ոչ թե որպես վերլուծությունների եզրակացություն, այլ որպես իրենց վերլուծությունների նախաբան. սկզբից քննադատում են, հետո փորձում են հիմնավորել: Այս իմաստով ֆրանսիական ասացվածք կա, միգուցե չեմ կարողանա ճիշտ թարգմանել, բայց մենք էլ ունենք այդպիսի մի ասացվածք՝ գինին թան չէ, ամեն մարդու բան չէ:

Թե մեր դիվանագետները, թե պատգամավորները արել, անում, և վստահ եմ, որ կանեն հնարավորը, որպեսզի թույլ չտան որևէ քայլեր, որոնք վնաս կհասցնեն ղարաբաղյան հիմնախնդրի կարգավորման գործընթացին:

Ինչ վերաբերում է Թուրքիայի կողմից հնչող հայտարարություններին, որևէ նորություն չկա: Տարօրինակն այն է, որ ոչ թե Հայաստանն է նախապայմաններ առաջ քաշում հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման համար, այլ Ցեղասպանությունն իրականացրած Օսմանյան կայսրության ժառանգորդ Թուրքիան: Դա տարօրինակ է: Չնայած ասեմ, որ տարօրինակ կլինի տրամաբանություն գտնել Թուրքիայի դիվանագիտության, հռետորաբանության մեջ վերջին շրջանում ոչ միայն այս հարցում, այլև՝ այլ հարցերի շուրջ: Իհարկե, այս կարգի տրամաբանությամբ ոչ միայն Հայաստանի հետ, այլև այլ երկրների հետ էլ չեն կարողանա հարաբերություններն առաջ տանել:

Ինտերֆաքս. Պարոն նախարար, Դուք համաձա՞յն եք այն կարծիքին, այն պնդմանը, որ ԵԱՏՄ անդամակցությունը կողմնորոշում է մեկ ուղղությամբ և խոչընդոտում է հարաբերությունների զարգացմանն այլ երկրների հետ:

Էդվարդ Նալբանդյան. Երբ մենք անդամակցեցինք ԵԱՏՄ-ին, մենք նշեցինք, որ շահագրգիռ ենք շարունակել մեր ներգրավվածությունը նաև այլ կառույցներում, համագործակցությունը այլ երկրների հետ՝ նկատի ունենալով մեր պարտավորությունները ԵԱՏՄ-ում: Բայց սա պետք է դիտել ոչ թե որպես խոչընդոտ։

ԵԱՏՄ-ին անդամակցելու որոշումն ընդունվել էր դրա առավելություններն ի նկատի ունենալով:

Հոռետեսներին կասեի, որ 2015թ. բավական խոսուն էր Հայաստանի հարաբերությունների զարգացման տեսանկյունից ոչ ԵԱՏՄ անդամ երկրների և այլ կառույցների հետ:

2015թ. ՀՀ Նախագահը պետական այց կատարեց Չինաստան, տասնյակ պայմանագրեր կնքվեցին այդ երկրի հետ, և երկու նախագահների համատեղ հռչակագիր ընդունվեց:

2015թ. մենք Միացյալ Նահանգների հետ ստորագրեցինք առևտրի և ներդրումների շրջանակային համաձայնագիրը: 2015թ. հունվարից ուժի մեջ մտավ Միացյալ Նահանգների հետ արտոնագրային ռեժիմի դյուրացման համաձայնությունը: 2015թ.-ին էր, որ Միացյալ Նահանգները կատարեցին ամերիկյան ամենախոշոր ներդրումը Հայաստանում:

Եվրամիության հետ մենք, ինչպես արդեն ասացի, և դուք էլ լավ տեղյակ եք, Մոգերինիի հետ միասին մեկնարկեցինք բանակցությունները նոր շրջանակային փաստաթղթի մշակման նպատակով: Զարգացան, ընդլայնվեցին հարաբերությունները եվրոպական մի շարք երկրների հետ:

Խորացան կապերը նաև այլ տարածաշրջանների երկրների հետ: Իրանի արտգործնախարարը Հայաստանում հայտարարեց, որ ԵԱՏՄ-ին Հայաստանի անդամակցությունը նոր հնարավորություններ և հեռանկարներ է բացում հայ-իրանական հարաբերությունների զարգացման տեսանկյունից:

Այս շարքը կարելի է շարունակել: Բայց անգամ այն, ինչ ես ասացի, պարզ ցույց է տալիս, որ այդ հոռետեսությունը հիմնավորված չէր: Մենք կարծում ենք, որ համագործակցության և փոխգործակցության զարգացումը բոլորի հետ, ով շահագրգիռ է դա անել՝ այլընտրանք չունի: Մենք շարունակելու ենք քայլերն այդ ուղղությամբ:

Արմենիա ՀԸ. Պարոն նախարար, մեկ ամիս առաջ վերացվել է Իրանի նկատմամբ պատժամիջոցների մեծ մասը։ Այս առումով ի՞նչ նոր հեռանկարներ են բացվում հայ-իրանական հարաբերությունների տեսանկյունից: Եվ երկրորդ հարցս. Իրանը պատրաստակամություն էր հայտնել միջնորդ հանդիսանալ ղարաբաղյան կարգավորման բանակցություններում և իր ներդրումը բերել խաղաղության հասնելու նպատակով։ Ինչպե՞ս է վերաբերվում Հայաստանը այս առաջարկությանը։

Էդվարդ Նալբանդյան. Իրանի միջուկային ծրագրի շուրջ պայմանավորվածությունները միջազգային հարաբերություններում նախորդ տարվա միգուցե ամենանշանակալի ձեռքբերումներից էր:

Դա հնարավոր եղավ այն քաղաքական կամքի և, ինչու ոչ, ճկուն դիվանագիտության ու կառուցողական մոտեցումների շնորհիվ, որոնք դրսևորվեցին մի կողմից` վեցնյակի և Եվրամիության, մյուս կողմից` Իրանի կողմից:

Իհարկե, մեր բարեկամ, հարևան Իրանին վերաբերող շատ կարևոր նշանակություն ունեցող հարցի շուրջ պայմանավորվածությունը մեզ չէր կարող չուրախացնել: Դա նոր մեծ հնարավորություններ է բացում տնտեսական, առևտրատնտեսական համագործակցության զարգացման, ընդլայնման ու ամրապնդման տեսանկյունից: Նաև տարբեր ծրագրերի, որոնք ժամանակավորապես հնարավոր չէր առաջ շարժել՝ Իրանի նկատմամբ պատժամիջոցների պատճառով, ապա սանկցիաների վերացումը, այսօր գիտեք, որ մեծ մասամբ այդ պատժամիջոցները հանված են, նոր հնարավորություններ է բացում նաև այդ ծրագրերի իրականացման տեսանկյունից:

Երբ ես ասում եմ «մեր բարեկամ հարևան», դրանք սոսկ խոսքեր չեն: Իրանը այն երկիրն է, որտեղ մեծ հարգանքով են վերաբերվում Հայաստանի, մեր մշակութային ժառանգությանը, որտեղ վերականգնվում են մեր հնաշեն հուշարձանները, եկեղեցիները, դրանք ընդգրկում ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության ցանկում, մեծ հարգանքով են վերաբերվում այնտեղ ապրող հայ համայնքին։ Մեր համայնքը մշտապես իրեն ապահով է զգացել հարևան երկրում: Եվ սա փոխադարձ է:

Կարծում եմ, և Հայաստանը և Իրանը շահագրգիռ են անել հնարավորինը, որ մեր բարեկամությունը, մեր հարաբերությունները առավել զարգանան, ամրապնդվեն: Դրա մասին էին խոսում մեր նախագահները՝ վերջերս կայացած հեռախոսազրույցի ընթացքում: Կարծում եմ, մենք ունենք մեծ ներուժ, որը կարող ենք իրացնել մեր համատեղ ջաներով:

Ինչ վերաբերում է ԼՂ հիմնախնդրի կարգավորմանը վերաբերող Իրանի միջնորդության առաջարկին։ Հիմնախնդրի կարգավորման գործընթացում առաջընթաց չկա ոչ թե այն պատճառով, որ միջնորդները լավը չեն, կամ նրանք լավ առաջարկներ չեն ներկայացնում, այլ առաջին հերթին այն պատճառով, որ Ադրբեջանը չունի քաղաքական կամք:

Բայց ես վստահ եմ, որ Իրանը անկեղծորեն շահագրգիռ է օր առաջ տեսնել Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի լուծումը, և մենք գնահատում ենք այն հավասարակշիռ և կառուցողական մոտեցումը, որն Իրանը ցուցաբերել է ու ցուցաբերում է այս հարցի նկատմամբ:

Ա-ԹԻՎԻ. Նախորդ տարի լայնորեն ոգեկոչվեց Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցը, ինչպես արդեն նշեցիք Ձեր խոսքում՝ հազարավոր միջոցառումներ կազմակերպվեցին ողջ աշխարհում: Ինձ հետաքրքիր է, արդյոք նույն թափով, նույն տեմպով նրանք կշարունակվե՞ն նաև այս տարի, թե՞ 100-րդ տարելիցն էր պատճառը, որ այսպես լայնորեն ոգեկոչվեց:

Էդվարդ Նալբանդյան. Երևի թե կարիք չկա՝ կրկին անդրադառնալու այն բոլոր բարձրաստիճան հայտարարություններին, որոնք արվել էին, այն բանաձևերին, որոնք ընդունվել էին Հայաստանի նախաձեռնությամբ, և աշխարհով մեկ կազմակերպված հազարավոր միջոցառումներին: Մի բան կարելի է հստակ ասել, որ 100-րդ տարելիցի ոգեկոչումը, որի հիշողությունները շատ վառ են, թարմ են, և մենք բոլորս դրա ականատես ենք եղել, բավական հնչեղ էր ու լսելի ամբողջ աշխարհով: Տարելիցները տարբեր են լինում: 50 տարի առաջ, երբ 50-րդ տարելիցն էր նշվում, այն ժամանակ Հայոց ցեղասպանությունը մարդկության, անցյալի մութ էջերից էր և շատ չէր արծարծվում հայկական շրջանակներից դուրս:

Այսօր մենք վստահությամբ կարող ենք ասել, որ Հայոց ցեղասպանությունը համաշխարհային ճանաչում է ստացել ի շնորհիվ այն միասնական, միահամուռ ջանքերի, որոնք հայ ժողովուրդը գործադրեց այս տարիների ընթացքում: Եվ հետևողական աշխատանքը կանգ չի առնում ոչ տարելիցներից առաջ, ոչ տարելիցներին, ոչ էլ դրանցից հետո: Եվ այս առումով դա ներառում է և ճանաչում, և դատապարտում, և նոր ցեղասպանությունների, հանցագործությունների կանխարգելում: Այս ուղղությամբ շարունակվելու են հետևողական ջանքերը ոչ միայն մեր ժողովրդի կողմից, այլև՝ միջազգային հանրության հետ համատեղ: Արդեն այս տարի ապրիլին մի շարք մեծ միջոցառումներ են նախատեսված, և վստահ եմ, որ դա շարունակություն կունենա գալիք տարիների ընթացքում ևս:

Երկիր Մեդիա. Հարցս վերաբերում է Մերձավոր Արևելքում տեղի ունեցող զարգացումներին, որոնք սպառնալիք են ողջ տարածաշրջանի համար: Արդյո՞ք մենք զգում ենք անմիջական սպառնալիք:

Էդվարդ Նալբանդյան. Հայաստանը միգուցե առաջին երկրներից էր, որ բարձրաձայնեց ահաբեկիչների, ահաբեկչական խմբավորումների սպառնալիքի, վտանգի մասին՝ բոլորի համար և ոչ միայն Միջին Արևելքում:

Տարիներ առաջ, երբ միջազգային բեմահարթակներում մենք բարձրաձայնում էինք, դատապարտում էինք այն հարձակումները, որոնք արվեցին Քեսաբի դեմ, պայթեցվեց Դեյր-էլ-Զորում գտնվող մեր Սրբոց Նահատակաց եկեղեցին, խոսում էինք նրանց վայրագությունների մասին ոչ միայն հայերի դեմ, այլև այլ փոքրամասնությունների, և ոչ միայն քրիստոնյա, այլ փոքրամասնությունների՝ եզդիների դեմ, և այլոց: Կային երկրներ, որոնք միանշանակ չէին վերաբերվում՝ մեղմ ասած:

Եվ տարիներ առաջ` ԵԱՀԿ նախարարական խորհրդի ժամանակ, գիտեք՝ ամեն տարեվերջին կայանում է նախարարական խորհուրդը, և այդ շրջանակներում ընդունվում են բազմաթիվ փաստաթղթեր, բանաձևեր... Փաստաթղթերից մեկում, որը վերաբերում էր հենց ահաբեկչության դեմ պայքարին, Հայաստանն առաջարկում էր ներառել հստակ ձևակերպում, թե ում մասին է գնում խոսքը` ԴԱԵՇ-ի, Ալ Նուսրայի, այլ ահաբեկչական կառույցների, նաև` օտարերկրյա վարձկանների մասին: Իմիջիայլոց, մենք դրանք վերցնում էինք ոչ թե օդից, այլ ներկայացնում էինք այն ձևակերպումները, որոնք առկա են ՄԱԿ Անվտանգության խորհրդի բանաձևերում: Պատկերացրեք, որոշ երկրներ, խոսքը գնում է նույն երկրների մասին, որոնց մասին այսօր ասում են, որ դրանք աջակցում են, ֆինանսավորում են ահաբեկիչներին... Պատկերացրեք այդ երկրները ամեն կերպ փորձում էին խոչընդոտել, և չթողեցին, որպեսզի այդ ձևակերպումները ներառվեն համապատասխան բանաձևերում:

Միջին Արևելքում հայ համայնքների անվտանգության, մեր մշակութային ժառանգության պաշտպանության հարցը և, ընդհանրապես, Միջին Արևելքում հայերի և քրիստոնյաների գոյատևման հարցը մեր դիվանագիտության օրակարգում կարևոր տեղ է գրավում: Լուրջ սպառնալիք կա այսօր փոքրամասնությունների, առաջին հերթին՝ քրիստոնյաների հանդեպ, ովքեր ամենախոցելին են դարձել Միջին Արևելքում: Պատկերացրեք, որ հարյուր տարի առաջ նրանց թիվը ընդհանուր բնակչության 20%-ն էր կազմում, իսկ այսօր 7-8 անգամ նվազել է: Սպառնալիք կա, որ ընդհանրապես քրիստոնյա չի մնա մի տարածաշրջանում, որը քրիստոնեության բնօրրանն է եղել, և ոչ միայն քրիստոնեության:

Ընդհանրապես, Միջին Արևելքը միշտ տարբերվում էր իր մշակութային, կրոնական բազմազանությամբ, և հայերը կազմում էին այդ խճանկարի բաղկացուցիչ մասը: Դրա պատճառներից մեկն էր, որ Միջին Արևելքի շատ երկրներում հանդուրժողականություն կար, համակեցության տրամադրություն, մոտեցում կար։ Չմոռանանք, որ բազմաթիվ արաբական երկրներում ընդունեցին Ցեղասպանությունից մազապուրծ եղած մեր հայրենակիցներին: Իսկ ի՞նչ է կատարվում այսօր: Թշնամանք, այլատյացություն, անհանդուրժողականություն ոչ միայն տարբեր կրոնների միջև, այլ նաև նույն կրոնի տարբեր ճյուղերի միջև: Եվ դա պարարտ հող է ստեղծում ահաբեկչության, ծայրահեղականության համար:

Այստեղ միայն ուժի միջոցով չէ, որ կարելի է զսպել կամ արմատախիլ անել ահաբեկչությունը: Այս իմաստով Հայաստանը նախաձեռնող է եղել և մասնակցել է տարբեր միջազգային հարթակներում համաժողովներին, միջոցառումներին, քննարկումներին՝ լինի դա Նյու Յորքում, Ժնևում կամ Փարիզում, որոնք վերաբերում էին Միջին Արևելքում փոքրամասնությունների իրավունքների պաշտպանությանը և ահաբեկչության դեմ պայքարին:

Հայաստանը չի կարող անտեսել այն, ինչ տեղի է ունենում իր անմիջական հարևանությամբ: Մենք միջազգային հանրության ջանքերին մեր լուման, մեր նպաստն ենք բերել, որպեսզի շարունակենք համատեղ պայքարն այս չարիքի դեմ:

Հանրային հեռուստատեսություն. Պարոն Նալբանդյան, եթե թույլ տաք, վերադառնալով արցախյան կարգավորման թեմային, փաստորեն, մենք ունեցանք անցած տարի ընդամենը մեկ հանդիպում, ակնհայտ դինամիկայի անկում, եթե շատ հակիրճ՝ սա ինչի՞ ցուցիչ է:

Էդվարդ Նալբանդյան. Միջազգային հանրությունը, միջնորդները, Հայաստանը, ցավոք, շատ մեծ ուժ են վատնում՝ ուղղված ոչ թե հիմնախնդրի կարգավորման բանակցային գործընթացի առաջ մղման, այլ Ադրբեջանին խելքի բերելուն, թույլ չտալուն, որ նա առավել սրի իրավիճակը, խոչընդոտի հիմնախնդրի կարգավորման միջազգային հանրության ջանքերը:

Դա գլխավոր պատճառներից է։ Վերջին տարվա ընթացքում մի քանի հայտարարություն արեցին։

Մեր հանրային կարծիքի, մեր մամուլի կողմից էլ ասվում էր, որ հասցեական չեն այդ հայտարարությունները, շատ ընդհանրական են։ Բայց անգամ այդ ընդհանրական հայտարարությունների մեջ էլ ակնհայտ էր, թե ում են դրանք ուղղված: Այլ բան է, որ Ադրբեջանը ձևացնում էր, թե որևէ ձևով դա իրեն չի վերաբերում:

Եռանախագահները ստիպված էին բացեիբաց ասել, որ հենց Ադրբեջանին են կոչ անում վերահաստատել հանձնառությունը հիմնախնդրի բացառապես խաղաղ ճանապարհով, բանակցությունների միջոցով կարգավորման համար։ Դա արվեց անցյալ տարվա հունվարին, դա արվեց սեպտեմբերին Նյու Յորքում, դա արվեց դեկտեմբերին Բելգրադում: Եվ ի՞նչ եղավ: Ադրբեջանը վերահաստատե՞ց: Իհարկե ոչ։ Եռանախագահները կոչ էին անում՝ հարգել հրադադարի և հրադադարի ամրապնդման՝ 1994թ. մայիսին և 1995թ. փետրվարին կնքված եռակողմ համաձայնագրերը, որոնք չունեն ժամանակային ինչ-որ սահմանափակում: Ի՞նչ արեց Ադրբեջանը, հարգե՞ց: Իհարկե ոչ։

Եռանախագահները խստորեն քննադատում էին ծանր հրետանու օգտագործումը: Ո՞վ է օգտագործում: Գիտեք, երբ ասվում է, որ պետք է ստեղծել հրադադարի խախտումների հետաքննության մեխանիզմ... Բայց ծանր հրետանու օգտագործման պարագայում, բոլորին էլ ակնհայտ է, թե ով է այն օգտագործել: Այստեղ ինչ-որ մեծ հետաքննություններ պետք չէ անել, որ պարզ լինի, թե ով է օգտագործել: Եռանախագահներն էլ գիտեն, թե ով է անում: Ադրբեջանն ըմբռնե՞ց այդ քննադատությունը։ Իհարկե ոչ։

Եռանախագահները կոչ արեցին վերջ տալ համանախագահներին քննադատելուն: Ադրբեջանը լսե՞ց։ Իհարկե ոչ. շարունակում է նրանց քննադատել ամենաբարձր մակարդակով:

Եռանախագահությունն այն ձևաչափն է, որն ունի ԵԱՀԿ-ի բոլոր անդամ երկրների մանդատը։ ԵԱՀԿ-ն կառույց է, որտեղ կոնսենսուսի սկզբունքն է գործում, այսինքն՝ բոլոր անդամ երկրները, այդ թվում՝ Ադրբեջանը, տվել են այդ մանդատը: Ադրբեջանը մի կողմից տվել է այդ մանդատը, մյուս կողմից՝ խանգարում է այդ աշխատանքին:

Սեպտեմբերին ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի շրջանակներում Հայաստանի և Ադրբեջանի արտգործնախարարների միջև համանախագահների միջնորդությամբ կայացած հանդիպմանը եռանախագահները կոչ արեցին համաձայնություն տալ հետաքննության մեխանիզմի ստեղծմանը: Համանախագահները ստիպված էին հրապարակավ հայտարարել, որ Հայաստանը իր համաձայնությունը տվել է, իսկ Ադրբեջանին կոչ էին անում նույնպես համաձայնել: Ի՞նչ եղավ. Ադրբեջանը մերժեց։

Բեռնի հանդիպման արդյունքում ոմանց մոտ սպասում կար, թե Ադրբեջանը դրական արձագանք կարող է տալ մեխանիզմի ստեղծմանը։ Ի՞նչ եղավ։ Բեռնից մի քանի օր անց Ադրբեջանը վերահաստատեց իր մերժումը։

Բաքվի այս բոլոր ապակառուցողական քայլերը, պետք է զսպել, որպեսզի համապատասխան պայմաններ ստեղծվեն բանակցային գործընթացն առաջ մղելու համար:

Չկա միջազգային ասպարեզում որևէ հիմնախնդիր, որի վերաբերյալ Միացյալ Նահանգները, Ռուսաստանը և Ֆրանսիան ամենաբարձր՝ նախագահների մակարդակով միջազգային հանրության կարծիքը արտացոլող հինգ համատեղ հայտարարություն արած լինեն, որոնք մանրամասն ներառում են այն սկզբունքներն ու տարրերը, որոնց հիման վրա պետք է կարգավորվի հիմնախնդիրը:

Գիտեք մեր դիրքորոշումն այս կապակցությամբ, գիտեք Ադրբեջանի դիրքորոշումը։ Բայց ոմանց մոտ չկա հստակ պատկերացում, որ այս ամենը հենց Ադրբեջանն է մերժում։

Մայիսին Արևելյան գործընկերության Ռիգայի գագաթաժողովին նախատեսված էր ընդունել եզրափակիչ հռչակագիր, որը չէր վերաբերում հակամարտությունների կարգավորմանը, այլ վերաբերում էր Եվրամիության և Արևելյան գործընկերության երկրների հետագա փոխգործակցությանը:

Սակայն մեկ պարբերություն կար, որտեղ շատ ընդհանրական ձևով խոսվում էր հակամարտությունների լուծման մասին, ներառյալ նաև՝ Լեռնային Ղարաբաղի: Ի՞նչ էր ասվում: Ուղղակի հղում էր կատարվում համանախագահող երկրների՝ Միացյալ Նահանգների, Ռուսաստանի և Ֆրանսիայի նախագահների կողմից արված հինգ հայտարարություններին՝ որպես հիմնախնդրի կարգավորման հիմք:

Ի՞նչ պատահեց: Ադրբեջանի պատվիրակությունը որոշեց լքել գագաթաժողովի սրահը: Ադրբեջանի արտգործնախարարը, ուրիշ խոսք չես կարող գտնել, ուղղակի փախավ սրահից: Եվ բոլորն ասում էին՝ «հետ բերեք Ադրբեջանի արտգործնախարարին»:

Սրահում մնացած Ադրբեջանի դեսպանը կարդաց նախապես պատրաստված հայտարարությունը այն մասին, որ Ադրբեջանը չի կարող հավանություն տալ այդ հռչակագրին, որը նախատեսված էր ընդունել կոնսենսուսով։ Փաստորեն, Եվրամիության անդամ 28 երկիր և Արևելյան գործընկերության անդամ երկրները՝ բացի Ադրբեջանից, տվել էին իրենց հավանությունը ամբողջ հռչակագրին, ներառյալ՝ Ղարաբաղին վերաբերող պարբերությանը։ Պետությունների ղեկավարները շուրջ քառասուն րոպեով ստիպված էին ընդհատել գագաթաժողովը։ Ինչի՞ պատճառով։ Որովհետև Ադրբեջանը դեմ էր որևէ հղման՝ համանախագահող երկրների նախագահների հինգ հայտարարություններին:
Եվ միայն Դոնալդ Տուսկի՝ Ադրբեջանի ղեկավարության հետ հեռախոսազրույցի արդյունքում հնարավոր եղավ ընդունել հռչակագիրը՝ շրջանցելով Ադրբեջանի առարկությունը։

Շատերը մոտենում էին և ասում, որ պատկերացնում են՝ ինչքան դժվար է մեզ խոսել այդ հարևանների հետ: Ամբողջ աշխարհը մի բան է ասում, իրենք՝ լրիվ ուրիշ բան: Բայց փորձում են իրենց ժողովրդին ներկայացնել, թե միջազգային հանրությունը իրենց է պաշտպանում:

Այս պատճառով է որ, չի հաջողվում դինամիկա հաղորդել բարձրաստիճան հանդիպումներին, բանակցային գործընթացին։ Ադրբեջանն ամեն ինչ անում է, որպեսզի ձախողի եռանախագահների ջանքերը, ձախողի այն ձևաչափը, որի շրջանակներում ընթանում է բանակցային գործընթացը և որտեղ իրենք չեն կարողանում իրենց միակողմանի դիրքորոշումները ըմբռնելի և ընդունելի դարձնել։

Սա է պատճառը։ Բայց այլընտրանք չկա, մենք շարունակելու ենք եռանախագահների հետ համատեղ մեր ջանքերն՝ ուղղված հիմնախնդրի բացառապես խաղաղ կարգավորմանը: Մոտակա օրերին նախատեսված է նոր հանդիպում եռանախագահների հետ, պայմանավորվածությունը ձեռք է բերվել։ Ջանքերը շարունակվելու են:

Tert.am. Պարոն Նալբանդյան, պաշտոնապես մեկնարկել են Եվրամիության և Հայաստանի միջև նոր փաստաթղթի շուրջ բանակցությունները։ Ի՞նչ հեռանկարներ կան այս առումով Հայաստանի առջև, ի՞նչ եք սպասում։

Էդվարդ Նալբանդյան. Նախ և առաջ, այո, մենք մեկնարկեցինք բանակցությունները, և դրանից հետո անմիջապես կայացավ բանակցությունների առաջին փուլը: Կարող եմ ասել, որ պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել հետագա փուլերի ժամանակացույցի վերաբերյալ: Նախապատրաստվում են նոր բարձրաստիճան այցելություններ, որոնք լինելու են թե Երևան, թե Բրյուսել, որոնց արդյունքում մենք կարող ենք նոր պայմանավորվածություններ ձեռք բերել՝ տարբեր ուղղություններով մեր փոխգործակցությունը, մեր հարաբերությունները առաջ մղելու համար:

Մեկ բան ակնհայտ է, որ Հայաստանը բազմիցս ասել է և մնում է այդ դիրքորոշմանը, որ ԵՄ հետ մենք պատրաստ ենք շարունակել ընթանալ առաջ, ամրապնդել, խորացնել մեր համագործակցությունը բոլոր հնարավոր ուղղություններով, ոլորտներում, ձևաչափերում, որքանով, որ Եվրամիությունը պատրաստ կլինի դրան՝ իհարկե, նկատի ունենալով մեր հանձնառություններն այլ ինտեգրացիոն գործընթացներում:

Արմենպրես. Պարոն նախարար, բազմիցս խոսվել է այն մասին, որ բանակցային սեղանի շուրջ վերադառնա Լեռնային Ղարաբաղը: Արդյո՞ք այս մասին բանակցությունների ընթացքում միջնորդները բարձրաձայնում են: Եվ արդյո՞ք հնարավոր է մոտ ապագայում Ադրբեջանի ապակառուցողական քաղաքականության պարագայում այս հարցը սուր դրվի: Եվ նաև մի փոքրիկ այլ հարց: Բացվել է արտգործնախարարության շենքը։ Ի՞նչ զգացողություններով եք տեղափոխվելու և ե՞րբ կլինի այդ գործընթացը, այսինքն՝ ե՞րբ եք շարունակելու աշխատանքներն արդեն նոր շենքում:

Էդվարդ Նալբանդյան. Դուք ասում եք՝ եթե Ադրբեջանը շարունակի իր ապակառուցողական կեցվածքը, արդյո՞ք հնարավոր կլինի Ղարաբաղին ներգրավել բանակցություններում: Ո՞ւմ հետ: Ղարաբաղը պետք է բանակցի Ադրբեջանի հետ: Եթե Ադրբեջանն իր ապակառուցողական կեցվածքն է շարունակելու, դժվար կլինի բանակցային գործընթացն ընդհանրապես առաջ մղել:

Վերջերս Ռուսաստանի ԱԳ նախարարը հիշատակեց այն աշխատանքային փաստաթղթերը, որ քննարկվել են կողմերի միջև այս տարիների ընթացքում։ Բոլոր այդ փաստաթղթերում հստակ նշված է, որ Ղարաբաղի ներկայացուցիչները պետք է մասնակցեն հիմնախնդրի կարգավորման ոչ միայն վերջնական փուլին, այլև տարբեր փուլերին։ Սա ակնհայտ է:

Ինչ վերաբերում է նոր շենք տեղափոխվելուն։ Իհարկե, գիտեք, այս շենքի հետ էլ կապված մենք շատ ջերմ զգացմունքներ, հիշողություններ, հույզեր ունենք։ Սա շատ խորհրդանշական վայր է՝ Հանրապետության հրապարակի վրա։ Բայց սա առաջին շենքը չէ, որ արտգործնախարարությունը տեղակայվել է։ Կարծեմ արդեն երրորդ շենքը կլինի:

Տարբերությունն այն է, որ նոր շենքը կառուցվել է հատուկ նկատի ունենալով ԱԳՆ ֆունկցիոնալ և նաև ներկայացուցչական առանձնահատկությունները, պահանջները։ Շատ ավելի հարմարավետ, ներկայանալի շենք է։ Տեղափոխումը լինելու է մի քանի օրից։ Տեղափոխվում ենք այն նույն զգացմունքներով, ինչպես որ որևէ ընտանիք տեղափոխվում է նոր բնակարան, նոր շենք:

Ինչո՞ւ եմ ասում ընտանիք, որովհետև մեր դիվանագետները թե արտգործնախարարության կենտրոնական ապարատում, թե դեսպանություններում ապրում և գործում են որպես մեկ ընտանիք։ Շատ անգամ շատ ավելի ժամանակ ենք անցկացնում աշխատատեղերում, քան մեր ընտանիքներում։

Բավական լավ տրամադրություններով ենք տեղափոխվում նոր շենք: Օգտվելով առիթից՝ ես կցանկանայի նորից շնորհակալություն հայտնել բարձրագույն ղեկավարությանը, նաև՝ ճարտարապետներին, շինարարներին, բոլոր նրանց, ովքեր հնարավոր դարձրին այս թամանյանական ոճի նոր շենքի ծրագրի իրականացումը: