Վարշավայի անվտանգության ֆորումի շրջանակներում նախարար Միրզոյանը հարցազրույց է տվել գերմանական Deutsche Welle-ին։

Լրագրող․ Նախարար Արարատ Միրզոյան, բարի գալուստ Deutsche Wellе:

Արարատ Միրզոյան․ Շնորհակալություն հրավերի համար:

Լրագրող․ Սկսենք այն գործընթացից, որը կարելի է լայն առումով անվանել Հայաստան-Ադրբեջան խաղաղության գործընթաց, որի մեկնարկը տրվեց օգոստոսին Վաշինգտոնում։ Ինչպե՞ս է Երևանը տեսնում հետագա քայլերը։

Արարատ Միրզոյան․ Նախ և առաջ, այս տարվա օգոստոսի 8-ին Սպիտակ տանը կայացավ եռակողմ գագաթաժողով՝ Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի, Ադրբեջանի նախագահի, ինչպես նաև ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի մասնակցությամբ՝ նախագահ Թրամփի միջնորդությամբ, կամ եթե ցանկանում եք՝ նրա աջակցությամբ կամ վկայությամբ։

Երեք առաջնորդների կողմից ստորագրվեց Հռչակագիր, որում կողմերը ողջունեցին երկու երկրների արտաքին գործերի նախարարների կողմից Խաղաղության պայմանագրի նախաստորագրումը։

Կողմերը համաձայնության եկան մի շարք հիմնարար սկզբունքների շուրջ, այդ թվում՝  կրկին տարածքային ամբողջականության փոխադարձ ճանաչման, սահմանների անխախտելիության, ինչպես նաև երկար ժամանակ բանակցված  հաղորդակցությունների ապաշրջափակման խնդրի շուրջ։ Ինչպես հայտնի է, տրանսպորտային հաղորդակցությունների ապաշրջափակման, տարանցիկ ենթակառուցվածքների թեման քննարկվում է Հայաստանի և Ադրբեջանի մինջև: Այս Հռչակագրում կողմերը համաձայնության են եկել այն հիմնական և հիմնարար սկզբունքների շուրջ, որոնց շրջանակներում պետք է իրականացվի ապաշրջափակման գործընթացը։ Սա չափազանց կարևոր է։

Սա ամբողջ բանակցային գործընթացի և ձեռք բերված համաձայնության ամենակարևոր բաղադրիչներից մեկն է։ Եվ այստեղ նույնպես կողմերն արձանագրեցին, որ ապաշրջափակվող ենթակառուցվածքները պետք է մնան կամ գործեն տարածքային ամբողջականության, սահմանների անխախտելիության և ինքնիշխանության սկզբունքներին համապատասխան, և, ինչը շատ կարևոր է, յուրաքանչյուր երկրի ազգային իրավազորության ներքո։ Դա նշանակում է, որ հայկական հողի վրա, Հայաստանի տարածքում գտնվող ենթակառուցվածքները պետք է գործեն մեր ազգային իրավազորության շրջանակներում, իսկ Ադրբեջանի տարածքում գտնվող ենթակառուցվածքները՝ համապատասխանաբար Ադրբեջանի իրավազորության ներքո։ Սա բնական է հնչում, բայց մենք ամիսներով ու տարիներով բանակցել ենք հենց այս շատ պարզ, բայց սկզբունքային հարցի շուրջ։ Բացի այդ, պայմանավորվածությունները ևս պետք է լինեն փոխադարձ։ Այսպիսով, սա շատ կարևոր ձեռքբերում է, իրական առաջընթաց։

Ինչպես արդեն նշեցի, մենք նաև նախաստորագրեցինք Խաղաղության պայմանագիրը։ Կրկին, շատ կարևոր փաստաթուղթ, որի տեքստը համաձայնեցվել էր դեռևս մարտին, սակայն այն ստորագրելու, նախաստորագրելու բոլոր ջանքերն ապարդյուն էին։ Իսկ ահա օգոստոսին դա հաջողվեց իրականացնել։ Ինչ վերաբերում է Ձեր հարցին, թե որն է հաջորդ քայլն, ապա այն բաղկացած է երկու մասից։ Առաջինը՝ նախաստորագրված Խաղաղության պայմանագրի ստորագրումն է, իսկ երկրորդը՝ հաղորդակցությունների հարցով կոնկրետ տեխնիկական կարգավորումների և լուծումների շուրջ կոնտկրետ պայմանավորվածությունների ձեռք բերումը, որից հետո շինարարական աշխատանքների մեկնարկ և այլն։ Սակայն դրան զուգահեռ, ինչպես ասում են՝ գետնի վրա  ընթացիկ գործընթացները շարունակվում են։

Օրինակ՝ մենք արդեն սկսել ենք Հայաստանի և Ադրբեջանի միջպետական սահմանի սահմանազատման գործընթացը։ Այժմ արդեն սահմանազատված  է 12 կիլոմետրը։ Սա աննախադեպ բան է։ Մենք նաև փոխըմբռնում ունենք այն մասին, թե ինչպես պետք է շարունակվի այս գործընթացը։

Մենք համաձայնության ենք եկել սկզբունքների շուրջ։ Մենք նույնիսկ ստորագրել և վավերացրել ենք համապատասխան փաստաթուղթը՝ երկու երկրների պետական սահմանների սահմանազատման հանձնաժողովների համատեղ գործունեության մասին կանոնակարգը: Այսպիսով, դա տեղի է ունենում։

Լրագրող․ Ինչպիսի՞ն է, եթե համառոտ  ձևակերպենք, այս ամբողջ գործընթացի ժամանակացույցը։ Քանի որ սահմանների հստակեցումը և սահմանազատումը, Խաղաղության պայմանագրի ստորագրումը, դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատումը և դեսպանությունների հիմնումը ժամանակատար գործընթացներ են։ Մյուս կողմից` այս ամենը փոխկապակցված է։ Այսպիսով, Ձեր կարծիքով, ինչպիսի՞նն է ժամանակացույցը։

Արարատ Միրզոյան․ Իրոք, ամեն ինչ փոխկապակցված է։ Բայց նաև պետք է նշեմ, որ դա հեշտ չէ։ Եթե հեշտ լիներ, վաղուց ավարտված կլիներ։ Այսպիսով, ենթադրում եմ, որ սահմանազատումը կշարունակվի նույն տեմպերով։ Գուցե աշխատանքները կարելի է նույնիսկ ավելի ինտենսիվացնել։ Ինչ վերաբերում է հաղորդակցություններին, ապա մենք, ինչպես արդեն ասացի, պետք է պայմանավորվենք տեղում կարգավորումների վերաբերյալ: Սակայն այստեղ պետք է նշեմ, որ մենք ունենք Հայաստանի ու ԱՄՆ-ի միջև պայմանավորավածություն, համաձայն որի այն հատվածը, որը պետք է կառուցվի և հետո գործի Հայաստանի տարածքում, պետք է կառուցվի ու շահագործվի հայ-ամերիկյան կոնսորցիումի կողմից, որը կարող է վարձել մեկ այլ՝ երրորդ ընկերություն, օրինակ՝ ամենօրյա աշխատանքներն իրականացնելու համար։ Այսպիսով, հաղորդակցությունների մասով հաջորդ քայլը կլինի այդ կարգավորումների վերաբերյալ համաձայնության գալը և հետո, օրինակ՝ երկաթգծի բացակայող հատվածների կամ խողովակաշարի կառուցման մեկնարկը, և մենք պետք է սկսենք աշխատանքը զրոյից։

Ինչ վերաբերում է Խաղաղության պայմանագրին՝ հաջորդը քայլը ստորագրումն է: Բայց այստեղ մի նրբերանգ կա. ադրբեջանական կողմը, ցավոք, նախապայման է առաջ քաշում Խաղաղության պայմանագիրը ստորագրելու համար։ Նրանք կարծում են, որ մենք չենք կիսում այդ կարծիքը և ունենք հակափաստարկներ, և սա նրանց նարատիվն է, որ  մեր Սահմանադրության մեջ խնդիր կա։ Այդպիսով, նրանք ուզում են, որ մենք փոխենք Սահմանադրությունը։ Սա նրանց պայմանն է, որին մենք չենք համաձայնում։ Մենք ունենք Սահմանադրությունը փոխելու կամ նոր Սահմանադրություն ընդունելու օրակարգ:

Լրագրող․ Խոսքը վերաբերում է ճանաչված սահմաններից դուրս տարածքներին՝ Ղարաբաղին, այդպե՞ս է։

Արարատ Միրզոյան․ Դա է այս պատմության հետևում։ Այդուհանդերձ, Հայաստանի Սահմանադրությունում չկա որևէ դրույթ, որը տարածքային պահանջ է պարունակում Ադրբեջանի նկատմամբ։ Կարող եմ այս թեմայով մի փոքր ավելի մանրամասնել, եթե ցանկանում եք։ Մեր Սահմանադրությունում իսկապես կա հղում Անկախության հռչակագրին, սակայն այն ներկայացված է հետևյալ ձևով․ «…հիմք ընդունելով Անկախության հռչակագիրը», և ապա գալիս է Սահմանադրության հիմնական տեքստը։ Ըստ մեր օրենսդրության՝ որևէ իրավական ակտի կամ Անկախության հռչակագրի այն հատվածները պարտադիր իրավական ուժ ունեն, որոնք բառացիորեն ներառված են Սահմանադրության մեջ, իսկ մեր Սահմանադրությունում նման մեջբերում պարզապես չկա։ Չկա խնդիր: Այնուամենայնիվ, ադրբեջանական կողմը խնդիր տեսնում է և առաջ է քաշում այս պայմանը, որի հետ մենք համաձայն չենք: Միաժամանակ, ինչպես ասացի, Հայաստանում Սահմանադրությունը փոփոխելու կամ նոր Սահմանադրության ընդունելու մասին մենք խոսում ենք դեռևս 2018 թվականից: Դա մեր օրակարգում է։

Կա հանձնաժողով: Այդ հանձնաժողովը ստեղծվել է վաղուց՝ պատերազմից, բանակցություններից կամ համաձայնություններից առաջ, և արդեն մոտ է իր աշխատանքների ավարտին։ Ամենայն հավանականությամբ մենք այս հարցի վերաբերյալ կունենանք հանրաքվե, որը տեղի կունենա հաջորդ տարվա ամռանը նախատեսված խորհրդարանական ընտրություններից հետո։ Ես սա ասում եմ՝ ցույց տալու համար, որ կան քայլեր, որոնք մենք կիրականացնենք մոտ ապագայում՝ գալիք օրերին, գալիք ամիսներին,  կան քայլեր, որոնք կարող են իրականացվել ավելի ուշ։

Լրագրող․ Բայց եթե հաշվի առնենք ընտրությունները և նմանատիպ գործընթացները՝ խոսքը տարիների մասին է, այնպես չէ՞։ Գոնե մի քանի տարի կպահանջվի, մինչև ամբողջ գործընթացն ավարտին կհասնի։

Արարատ Միրզոյան․ Հնարավոր է մի քանի տարի։ Սակայն սա ևս կարևոր է ընդգծել․ հայկական կողմը պատրաստ է Խաղաղության պայմանագիրը ստորագրել անհապաղ։ Տեքստը համաձայնեցված է, նախաստորագրված է: Մենք որևէ խոչընդոտ չենք տեսնում։ Կարող ենք այն ստորագրել նույնիսկ վաղը։

Լրագրող․ Վերադառնալով այսպես կոչված «Թրամփի…»

Արարատ Միրզոյան․ «Թրամփի ուղի՝ հանուն միջազգային խաղաղության և բարգավաճման»։

Լրագրող․ Ինչքանով ես հասկանում եմ, դուք արդեն սկսել եք այդ հարցով քննարկումներն ամերիկյան կողմի հետ։ Դուք նշեցիք, որ  կոնսորցիում է լինելու, որն այն կկառուցի։ Իսկ, ի վերջո, ո՞վ է այն կառավարելու։ Տարածքային առումով այս միջանցքն անցնելու է Հայաստանի տարածքով՝ դեպի Նախիջևան՝ Ադրբեջան։ Սա քաղաքականապես բավականին զգայուն հարց է: Ըստ Ձեզ, ինչպե՞ս է այն կառավարվելու և գործելու:

Արարատ Միրզոյան․ Նախ, ուզում եմ ընդգծել, որ դա միջանցք չէ։ Գիտեմ, հասկանում եմ, որ «տրանսպորտային միջանցք» հասկացությունն ինքնին ոչ մի բացասական ենթատեքստ չի պարունակում։ Այս օրերին բոլորը փնտրում են նոր լոգիստիկ ուղիներ և այլն, բայց դա միջանցք չէ:

Ինչու՞ եմ սա ասում: Մենք ունեինք տպավորություն, որ ամիսների և տարիների բանակցությունների ողջ ընթացքում ադրբեջանական կողմը փորձում էր այդ հատվածին կցել արտատարածքային միջանցքի որոշ չափորոշիչներ։ Օրինակ՝ նրանք պահանջում էին բերել և տեղակայել, օրինակ՝ երրորդ կողմի ուժեր այս երկաթուղու երկայնքով։ Հիշում եմ՝ խոսում էին երկաթուղու երկայնքով ռուսական զորքերի տեղակայման անհրաժեշտության մասին, ինչը, իհարկե, անընդունելի էր մեզ համար։

Եվ հիմա որևէ միջանցք չկա, կա TRIPP-ը, որն է՝ «Թրամփի ուղի՝ հանուն միջազգային խաղաղության և բարգավաճման»։ Եվ ինքնիշխանության բոլոր ատրիբուտները, և    տարածքի նկատմամբ, ուղու նկատմամբ, ենթակառուցվածքի նկատմամբ Ադրբեջանի կողմից, նաև Միացյալ Նահանգների կողմից ճանաչվում են մեր ազգային իրավազորությունը։

Այսպիսով, մենք չունենք որևէ արտատարածքային միջանցք մեր տարածքում։ Նաև կարևոր է իմանալ, որ մենք չենք խոսում միայն այս անցման/հատվածի մասին, որը միացնում է Ադրբեջանի հիմնական մասը Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության հետ։ Մենք խոսում ենք, և կա պայմանավորվածություն երկու երկրների միջև բոլոր տրանսպորտային կապուղիների, բոլոր ենթակառուցվածքների ապափաշրջափակման մասին։

Այսպիսով, մենք ստանում ենք հասանելիություն Ադրբեջանի ամբողջ երկաթուղային համակարգին, ամբողջ ցանցին։ Ադրբեջանն իր հերթին ստանում է մուտք դեպի մեր երկաթուղի: Կարելի է անցնել միմյանց տարածքով սովորական հարևանների պես։ Սա այն է, ինչ համաձայնեցված է և պետք է տեղի ունենա։ Այս ամենը և պետք է ղեկավարվի և կառավարվի հայ-ամերիիկյան համատեղ կոնսորցիումի կողմից, որն, իհարկե, կարող է ներգրավել ենթակապալառուներ՝ առանձին պարտականություններ կատարելու և ծառայություններ մատուցելու համար և այլն։

Այդ բոլոր երրորդ կազմակերպությունները պետք է ընտրվեն փոխադարձ համաձայնությամբ։

Լրագրող. Չի թվում է, թե դրանք կլինեն ռուսական ընկերություններ։

Արարատ Միրզոյան. Ինչու՞ եք այդպես ասում։

Լրագրող. Որովհետև մենք հարց ենք ունենալու Ռուսաստանի մասին։

Արարատ Միրզոյան. Ոչ, ընկերությունը, որը կարող է ընտրվել, պետք է հաստատվի Հայաստանի և ԱՄՆ կողմից։ Մենք բաց ենք շատ երկրների հետ համագործակցության համար։ Ես ոչ ոքի չեմ բացառում, բայց կան որոշ երկրներ, որոնց թեկնածությունը կարող է մերժվել։

Լրագրող. Թուրքիա։ Այն շատ մոտ է և կարևոր խաղացող է տարածաշրջանում։ Եթե ճիշտ եմ հասկանում, Հայաստանն արդեն կարծես թե պատրաստ է բացել  հաղորդակցությունները նաև Թուրքիայի հետ: Ըստ ԶԼՄ-ների՝ թուրքական կողմն  այնքան շատ նախապատրաստական աշխատանքներ չի իրականացնում, որքան Հայաստանը։ Ի՞նչ եք այժմ քննարկում թուրքերի հետ: Նկատի ունեմ, որ սահմանային ենթակառուցվածքները հայկական կողմում զգալիորեն տարբերվում են. դրանք գրեթե պատրաստ են, թուրքական կողմում՝ ոչ այնքան։

Արարատ Միրզոյան. Դա մասամբ ճիշտ է, քանի որ մենք իսկապես շատ լավ երկխոսություն ունենք Թուրքիայի հետ բազմաթիվ մակարդակներում՝ սկսած առաջնորդներից, արտաքին գործերի նախարարներից, հատուկ բանագնացներից, նույնիսկ տեխնիկական թիմերից: Ես նույնիսկ չեմ խոսում տարբեր նախարարությունների մասին և այլն:

Այսպես, ամբողջական երկխոսությունը շարունակվել է և հիմա էլ շարունակվում է առանց որևէ նախապայմանի։  Միևնույն ժամանակ, մեր թուրք գործընկերները նշում են, որ չեն կարող ամբողջությամբ ավարտին հասցնել այս գործընթացը՝ բացել սահմանները և հաստատել դիվանագիտական հարաբերություններ, այնքան ժամանակ, քանի դեռ տեղի չի ունեցել Հայաստան-Ադրբեջան հարաբերությունների կարգավորումը: Այժմ դա արդեն իրականացված է։

Նկատի ունեմ՝ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև Խաղաղության պայմանագիրն արդեն իսկ նախաստորագրվել է և տեքստի վերաբերյալ այժմ չկա որևէ անհամաձայնություն։ Ես անձամբ չեմ տեսնում որևէ խոչընդոտ Հայաստան-Թուրքիա սահմանը բացելու և դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու համար:

Այս ամենը, գիտեք, հաստատվել է նաև մեր թուրք գործընկերների կողմից։ Նրանք, իրապես, ցույց են տալիս և արտահայում են իրենց պատրաստակամությունը սահմանները բացելու, Գյումրի-Կարս երկաթգծի վերագործարկման և երկկողմանի ուղիղ առևտուրը վերականգնելու գործում, Էլ չասեմ դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման մասին: Իմ կարծիքով, առաջիկա շաբաթներին և ամիսներին այս առումով մենք կունենանք շոշափելի առաջընթաց։

Սա առավելագույնը մի քանի ամսվա խնդիր է։ Սա իմ անձնական ընկալումն է: Կտեսնենք։

Լրագրող: Խոսենք Եվրոպական միության մասին: ԵՄ-ի համար, որոշ իմաստով, նոր փուլ է բացվել: Հայաստանի կառավարությունը խոսում է ԵՄ-ին միանալու հնարավոր մտադրության մասին։ Բացի այդ, Հայաստանը համարվում է «Արևելյան գործընկերության» շրջանակներում ԵՄ-ի երեք նախընտրելի գործընկերներից մեկը՝ Մոլդովայի և Ուկրաինայի հետ միասին։ Ես հասկանում եմ, որ կան որոշ հարցեր, ավելի ճիշտ՝ ոչ թե հարցեր, այլ ցանկություն ունենալ վիզաների ազատականացման համաձայնագիր ԵՄ-ի հետ, ինչպես որ արդեն ունեն Վրաստանը, Ուկրաինան և Մոլդովան։ Իմ  ընկերներից մեկը՝ Արևմտյան երկրներից մեկի դիվանագետ, ով աշխատում է Երևանում, նշում է, որ, իր կարծիքով, Հայաստանն, ամենայն հավանականությամբ, հաջորդ տարի պաշտոնապես դիմում կներկայացնի ԵՄ-ին՝ անդամակցության գործընթացը սկսելու համար։ Արդյո՞ք դա համապատասխանում է իրականությանը։

Արարատ Միրզոյան. Մենք ունենք օրենք, որով Հայաստանի կառավարությանը պարտավորվում է ունենալ և իրականացնել այնպիսի քաղաքականություն, որի նպատակը կլինի ԵՄ-ին Հայաստանի անդամակցությունը: Իսկ երբ կներկայացնենք այդ դիմումը՝ հաջորդ ամիս, թե հաջորդ տարի, այս պահին հստակ ասել չեմ կարող, քանի որ դա կախված է բազմաթիվ այլ գործոններից։ Այնուամենայնիվ, ինչպես արդեն նշեցի, սա մեր պաշտոնական քաղաքականությունն է։ Միևնույն ժամանակ, չսպասելով ԵՄ-ին ուղղված պաշտոնական դիմումի ներկայացմանը կամ այդ դիմումի պատասխանին՝ մենք արդեն իսկ սկսել ենք երկկողմ հարաբերությունների զգալի խորացում Եվրոպական միության հետ։

ԵՄ-ի և Հայաստանի միջև գործում է Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագիրը (ՀԸԳՀ), արդեն իսկ մեկնարկել է վիզաների ազատականացման գործընթացը, և տպավորությունն այնպիսին է, որ այն բավականին արդյունավետ կերպով է ընթանում։ Մենք բանակցություններ ենք վարում մի շարք նոր փաստաթղթերի շուրջ։ Ավարտի ենք հասցրել Գործընկերության նոր օրակարգի նախապատրաստական աշխատանքները, որը կստորագրվի առաջիկա երկու-երեք ամիսների ընթացքում։ Այսպիսով, Հայաստանի և Եվրոպական միության հարաբերություններում տեղի են ունենում մի շարք զարգացումներ, և հարկ է նշել, որ Հայաստանի քաղաքացիների շրջանում նկատվում է այս գործընթացն էլ ավելի առաջ մղելու հստակ պահանջարկ: Մենք նաև տեսնում ենք որոշակի քննադատություն՝ կապված հնարավոր ձգձգումների, ինչպես նաև երկարատև կամ բարդ ներքին գործընթացների հետ։

Լրագրող: Ի՞նչ եք կարծում, եթե վիզաների ազատականացումը կյանքի կոչվի, հնարավոր կլինի այն իրականացնել մեկ կամ երկու տարվա ընթացքում։ Ընդհանրապես, Ձեր կարծիքով, որքա՞ն ժամանակ կարող է պահանջվել այդ գործընթացի համար։

Արարատ Միրզոյան. Դժվար է տալ նման գնահատական, սակայն կարելի է ասել, որ մեկ կամ երկու տարին բավական իրատեսական ժամանակահատված է:

Լրագրող. Իսկ այժմ խոսենք դերակատարից, որի մասին շատերը չեն բարձրաձայնում. Ռուսաստան։ Ինչպե՞ս է Ռուսաստանն արձագանքում Ադրբեջանի հետ կնքվելիք Խաղաղության պայմանագրին, Հայաստանի՝  ԵՄ-ի հետ համագործակցության խորացման նախաձեռնություններին։ Դա նրանց, կարծես թե, դուր չի գալիս։ Այդպես չէ՞:

Արարատ Միրզոյան. Հնարավոր է։ Ես դա չեմ բացառում։ Ռուսաստանը մեր հիմնական գործընկերներից մեկն է, երբ խոսքը վերաբերում է, առևտրին և տնտեսությանը։ Մի քանի րոպե առաջ մենք քննարկում էինք ԵՄ-ի հետ հնարավոր միջոցները և գործիքները, որոնք կարող են հեշտացնել, օրինակ, հայկական ապրանքների մուտքը ԵՄ շուկաներ։ Այսպես ասեմ՝ հիմա մենք գտնվում ենք տնտեսական, առևտրային և էներգետիկ կապերի դիվերսիֆիկացման գործընթացի մեջ։ Այս ընթացքում եղել են բազմաթիվ հարցեր, որոնց շուրջ Հայաստանը և Ռուսաստանը եկել են ընդհանուր համաձայնության, կան նաև բազմաթիվ հարցեր, որոնց շուրջ Հայաստանը և Ռուսաստանը համաձայնության չեն եկել։

Խաղաղության համաձայնագրի, խաղաղության հաստատման և հաղորդակցությունների համատեքստում մենք տեսել ենք ողջունող հայտարարություններ պաշտոնական Մոսկվայի կողմից, ինչպես նաև տեսանք բարձր մակարդակի ռուս պաշտոնյաների արտահայտած պատրաստակամությունն աջակցելու, մասնակցելու հաղորդակցությունների նախագծերին և այլն։

Լրագրող. Ռուսական կողմի պաշտոնական դիրքորոշումները հնարավոր է, որ  բացահայտ չարտահայտվեն, սակայն, եթե հետևենք ռուսաստանյան պետական հեռուստատեսությանը, որը կառավարության  կարևորագույն գործիքներից մեկն է, այն  բացահայտ կերպով չի արտահայտում Ադրբեջանի հետ Խաղաղության համաձայնագրի վերաբերյալ դրական վերաբերմունք: Այն քննադատում է ինչպես Ադրբեջանին, այնպես էլ Հայաստանին: Ձեր երկրի պարագայում՝ Ռուսաստանից հեռանալու համար: Սա չափազանց ինտենսիվ քարոզչություն է: Տպավորություն է ստեղծվում, որ նրանք արտահայտում են կառավարության դիրքորոշումը, որը նախկինում Հայաստանը դիտարկում էր որպես Ռուսաստանի հետ սերտ կապվածություն ուցեցող երկիր, իսկ այժմ այլևս այդպես չէ։ Նման իրավիճակում զգու՞մ եք վտանգ, երբ նայում եք Ուկրաինայի, հարևան երկրների փորձին:

Արարատ Միրզոյան. Իրոք, երբ մեք հետևում ենք լրահոսին, և ոչ միայն լրահոսին, այլ նաև պաշտոնյաներին ժամանակ առ ժամանակ, պատգամավորներին, քաղաքական գործիչներին և փորձագետներին, մենք հաճախ ականատես ենք լինում Հայաստանին, Հայաստանի կառավարությանը, Հայաստանի ժողովրդավարությանը, Հայաստանի ինքնիշխան որոշումների կայացմանը  և անգամ անհատներին ու Հայաստաի ղեկավարությանն ուղղված շատ ծանր «քննադատությունների»: Եվ, իհարկե, սա խորացնում է Հայաստանի և Ռուսաստանի միջև թյուրըմբռնումը, կամ, կարելի է ասել, անջրպետը, կամ անհամաձայնությունը։

Մենք մշտապես բարեկամաբար հրավիրում ենք մեր ռուս գործընկերների ուշադրությունը նման լրատվամիջոցների հարձակումների, նարատիվների և քարոզչական հարձակումների վրա, որոնք ուղղված են Հայաստանի դեմ:

Լրագրող. Ի՞նչ են ռուս գործընկերները պատասխանել:

Արարատ Միրզոյան. Չեմ կարծում, որ այդ պատասխանը բավարարող է: Ինչպես արդեն ասացի, դրանք մեր ինքնիշխան որոշումներն են: Ժողովրդավարությունը մեր ընտրությունն է, հարաբերությունների խորացումը ԵՄ-ի և ԱՄՆ-ի հետ, ում հետ մենք այժմ ռազմավարական գործընկերներ ենք, և այլ գործընկերների հետ հարաբերությունները մեր ինքնիշխան ընտրությունն ու ինքնիշխան որոշումն է: Հետևաբար, կամ գործընկերները հարգում են միմյաց և միմյանց կայացրած որոշումները, կամ այդ համագործակցությունն ունի որոշակի բարեփոխումների, թարմացման կարիք:

Լրագրող. Դա ճիշտ է, եթե խոսում ենք ինքնիշխանության մասին, և միջազգային հարաբերությունների իդեալական աշխարհում դա այդպես էլ պետք է լինի: Բայց եթե նայեք այն կապերին, որոնք Հայաստանն ունի ՌԴ հետ՝ հատկապես հաշվի առնելով այն, որ ՀՀ-ն չունի ելք դեպի ծով, ապա դրանք բազմաթիվ են. գազի մատակարարումներ Ռուսաստանից դեպի Հայաստան, երկաթուղի, Գյումրիում գտնվող բազա։ Ռուսաստանն ազդեցություն ունի Հայաստանում, կան ուժեր, որոնք ասում են, որ ներկայիս կառավարությունը պետք է, այսպես ասած, հրաժարվի իր ներկայիս մոտեցումից։ Ռուսաստանն ունի, կարելի է ասել, կարևոր գործիքակազմ Հայաստանի վրա ճնշում գործադրելու համար: Եթե շատ մարդկային լեզվով ասենք՝ Դուք վախենո՞ւմ եք։

Արարատ Միրզոյան. Իհարկե մենք կապված ենք։ Ռուսաստանի հետ մեր տնտեսությունները և էներգետիկ համակարգերը շատ կապված են։ Ես նախապես նշել էի, որ Ռուսաստանը մեր հիմնական տնտեսական և առևտրային գործընկերներից մեկն է, սակայն մենք տեսնում ենք, որ Հայաստանը գնում է դեպի դիվերսիֆիկացում, այդ թվում՝ առևտրի, տնտեսության և մատակարարման շուկաների ոլորտներում։

Այսպիսով, իսկապես գոյություն ունեն շրջանակներ, այդ թվում՝ Հայաստանում, որոնք շարունակ պնդում են, որ անհրաժշտ է դառնալ շատ, ընդգծված ռուսամետ կառավարություն, իսկ մեր դիրքորոշումն այն է, որ դա մի հարց է, որը պետք է որոշվի Հայաստանի քաղաքացիների կողմից։

Եվ հենց այդ պատճառով՝ հանրային կարծիքը գնահատելու և մարդկանց որոշում կայացնելու հնարավորություն տալու համար, գոյություն ունեն ընտրություններ։ Մեր կուսակցությունը ստացել է ձայների մեծամասնությունը. մենք վստահություն ենք ստացել 2021 թվականի արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններում՝ բավականին լուրջ ներքաղաքական ճգնաժամից հետո։ Այնուհետև շարունակաբար անցկացվել են մի շարք հասարակական կարծիքի հարցումներ: Անգամ մեր վարչապետը նշել է, որ ժողովրդավարությունն ու Եվրոպական միության հետ հարաբերությունների խորացումն իր և մեր քաղաքական թիմի համոզմունքներն են։

Ու քանի որ մենք ենք կառավարությունը, մենք դա իրականացնելու ենք։ Եթե մարդիկ համաձայն չեն և չեն կարող սպասել հաջորդ ընտրություններին, նրանք կարող են դուրս գալ փողոց, բողոքի ցույցեր կազմակերպել և հեղափոխություն անել: Մենք որևէ արհեստական խոչընդոտներ չենք ստեղծի։ Ինչպես տեսնում եք, հեղափոխություն տեղի չունեցավ։ Սա նաև նշանակում է բնակչության, մեր քաղաքացիների լուռ աջակցությունը։ Դե, նույնիսկ եթե դա բավարար չէ, մենք հաջորդ ամռանը կունենանք խորհրդարանական ընտրություններ: Ուստի, աշխարհում բոլորը պետք է հարգեն մեր քաղաքացիների ձայնն ու որոշումը,  նրանք են որոշում։

Վերջերս մենք տեսանք Մոլդովայում կայացած ընտրությունները, որոնք, ես կասեի, եղել են շատ էմոցիոնալ, արտաքին ազդեցության վերաբերյալ փոխադարձ մեղադրանքներով։ Սոցիալական մեդիայի դարաշրջանում դա այնքան էլ դժվար չէ: Պատրաստվում եք արդյո՞ք նման նշանակալի միջամտության դրսից, այդ թվում՝ Ռուսաստանի կողմից, ընտրություններին՝ տեսնելով Մոլդովայի փորձը։

Արարատ Միրզոյան․ Մենք արդեն մի քանի տարի է հենց այդպիսի մթնոլորտում ենք ապրում: Ուստի, մենք գիտենք, թե ինչպես է այս մեխանիզմն աշխատում։ Մենք տեսել ենք արտաքին դերակատարների միջամտության բազմաթիվ փորձեր, այդ թվում, հավանաբար, և սա ամենակարևորն է՝ այնտեղից, որը Դուք նշեցիք: Տեսնենք։ Այս փորձերն, ամենայն հավանականությամբ, կավելանան: Մենք խոսեցինք լրատվամիջոցների մասին, որոնք խիստ «քննադատում» են Հայաստանի կառավարությանը, ժողովրդավարությունը Հայաստանում և այլն: Ենթադրում ենք, որ առաջիկա ամիսներին դա կավելանա, բայց ունենք այն, ինչ ունենք:

Լրագրող. Դրսից մարդիկ Ձեր կառավարությանը հաճախ մեղադրում են, հատկապես ասենք ուկրաինացիները, բայց նաև մյուսներն այն բանի համար, որ դուք բավականաչափ հստակ չեք արտահայտում  դիրքորոշումն Ուկրաինայի դեմ Ռուսաստանի վարած պատերազմի վերաբերյալ։ Ես ենթադրում եմ, որ Կենտրոնական Եվրոպայի, Բալթյան երկրների, Ուկրաինայի շատ դերակատարներ կցանկանային լսել Հայաստանի կառավարությունից հետևյալը՝ «Սա ագրեսիա է»։ Շատ ավելի կոշտ դիրքորոշում: Արդյո՞ք դա տեղի կունենա կամ տեղի չի ունենա: Եթե ոչ, ինչու՞։

Արարատ Միրզոյան․ Ձեր օգտագործած ձևակերպումներն, ամենայն հարգանքով, օտարերկրյա կառավարություններից մեջբերումներ չեն: Ես չեմ հիշում որևէ կառավարությամ անդամ, որևէ արևմտյան պաշտոնյա, մոտենա ինձ ու ասի․ «Ինչո՞ւ եք սա ասում,ինչո՞ւ սա չեք ասում» և այլն: Մենք իսկապես շատ լավ հարաբերություններ ունենք մեր ուկրաինացի գործընկերների հետ։  Հանդիպեցի իմ ուկրաինացի գործընկերոջը Վարշավայի անվտանգության գագաթաժողովի շրջանակներում։ Մենք քննարկեցինք մեր երկկողմ հարաբերությունների խորացման ներուժը, հնարավոր ուղիները։ Իմ  գործընկերը ողջունեց Հարավային Կովկասում խաղաղության հաստատումը։ Մենք քննարկեցինք Ուկրաինայում խաղաղության հաստատման անհրաժեշտությունը։

Մենք մեր համեստ մարդասիրական աջակցությունն ենք ցուցաբերել Ուկրաինայի երեխաներին և այլն։ Ես նկատի ունեմ, որ խնդիրը, որի մասին Դուք խոսեցիք, գուցե գոյություն ունենա լրատվամիջոցների ներկայացուցիչների, փորձագիտական շրջանակների մտքերում: Պաշտոնյաների մակարդակում՝ ո՛չ Հայաստանի և Ուկրաինայի միջև, ո՛չ էլ այս թեմայով Հայաստանի և, ասենք, ԱՄՆ-ի, Միացյալ Թագավորության, ԵՄ-ի կամ ԵՄ անդամ պետությունների միջև մենք նման բան չունենք։

Լրագրող. Հայաստանը, որպես երկիր, ունի հետաքրքիր, յուրահատկություն. աշխարհի բազմաթիվ երկրներում կան ապրող շատ հայեր, սփյուռք, որոնք միշտ շատ սերտորեն կապված են եղել Հայաստանի հետ: Ես գիտեմ, որ սփյուռքի հետ աշխատանքը չի մտնում Ձեր նախարարության իրավասության մեջ, այնուամենայնիվ, որպես կառավարության անդամ, ի՞նչ եք կարծում՝ այս մարդիկ, ի վերջո, կհամաձայնվեն Հայաստանի նոր` եվրոպամետ կուրսի հետ: Կամ այն բանավեճերը, որոնք ընթանում են Հայաստանում․ դուք ինքներդ էլ ասացիք, որ կա ընդդիմություն, կան մարդիկ, ովքեր ասում են, որ պետք է գնալ այլ ուղղությամբ։ Դա արդյո՞ք ազդում է հայկական սփյուռքի վրա, և, քանի որ շատ սերտ կապ կա սփյուռքի և Հայաստանի միջև, ինչպե՞ս է դա ազդելու Հայաստանի վրա։

Արարատ Միրզոյան․ Այժմ Հայաստանում և սփյուռքում կա բանավեճ Հայաստանի կառավարության վարած արտաքին քաղաքականության, նաև շատ զգայուն հարցերի ընկալման վերաբերյալ, օրինակ՝ պատմական Հայաստանի և իրական Հայաստանի միջև առկա դիլեման։ Դա տեղի են ունենում Հայաստանում և հատկապես նաև Սփյուռքում։ Բայց երբ խոսքը վերաբերում է սփյուռքին, մենք նույնպես պետք է հասկանանք մի քանի նրբություններ։ Սսփյուռքում կան մի քանի շերտեր. կան մարդիկ,  որոնք սփյուռքում հաստատվել են մոտավորապես, չգիտեմ, հարյուր տարի առաջ, կան ընտանիքներ, որոնք նոր են լքել Հայաստանը, սփյուռքում կան ավանդական քաղաքական շրջանակներ, կան նորերը, ուստի բոլորն էլ տարբեր հայացքներ ունեն։ Ի՞նչն է նրանց միավորում: Մենք նրանց սիրում ենք, նրանք մեր ընտանիքներն են, նրանք շատ հաճախ ազգականներ ունեն Հայաստանում և այլն, բայց, ամենայն հարգանքով, Հայաստանի Հանրապետության արտաքին քաղաքականությունը, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետությունում քաղաքական որոշումների հետ կապված ամեն ինչ պետք է կայացվի Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիների կողմից։

Այսպիսով, բառացիորեն, եթե ինչ-որ մեկը չի պատրաստվում իր որդուն ուղարկել կամ անձամբ գալ ծառայելու Հայաստանի Հանրապետության բանակում, ծառայել Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանական կառույցներում, և դա շատ վառ օրինակ է, երևի արդար կլիներ , որ նրանք սահմանափակեն իրենց՝ Հայաստանի Հանրապետության ապագայի վերաբերյալ որոշումներ կայացնելու իրավունքը։

Լրագրող․ Պարոն Միրզոյան, շատ շնորհակալ եմ  հարցազրույցի համար։

Արարատ Միրզոյան․ Շնորհակալ եմ։