Սեպտեմբերի 10-ին ՀՀ արտաքին գործերի նախարար Արարատ Միրզոյանն ԱԺ-ում մասնակցել է կառավարության հետ հարցուպատասխանին: Ստորև ներկայացված են պատգամավորի հարցին նախարար Միրզոյանի պատասխանները։

Հարց. Պարո՛ն նախարար, մեր վերջին հարցուպատասխանից ի վեր ամենարևոր իրադարձությունը, որ տեղի է ունեցել, Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության և միջպետական հարաբերությունների հաստատման վերաբերյալ պայմանագրի նախաստորագրումն է և առավել լայն` Վաշինգտոնյան համաձայնությունները։ Ես կցանկանայի, որպեսզի Դուք տեղեկացնեք խորհրդարանին` այս փուլում Ադրբեջանի հետ երկխոսությունն ի՞նչ ուղղությամբ և ի՞նչ տրամաբանությամբ է ընթանում։ Խաղաղությամբ չհետաքրքրված, չշահագրգռված շրջանակներն, իհարկե, տարբեր թեզեր հնչեցրեցին, որոնք դժվար է նույնիսկ փաստարկներ անվանել, բայց մասնավորապես, կարծում եմ, որ հայ ռազմագերիների հարցին արժե ևս անդրադառնալ։ Այսքանը թերևս։

Արարատ Միրզոյան․ Բարև ձեզ, հարգելի՛ խորհրդարանականներ: Իսկապես, մեր անցյալ հանդիպումից ի վեր բազմաթիվ իրադարձություններ են տեղի ունեցել, և չափազանցություն չի լինի ասել, որ կարևորագույնն այդ շարքում, իհարկե, Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև ստորագրված Վաշինգտոնյան հռչակագիրն է և, նաև, Վաշինգտոնյան համաձայնությունների շրջանակներում խաղաղության և հարաբերությունների հաստատման վերաբերյալ պայմանագրի նախաստորագրումը։ 

Իհարկե, Դուք շահարկումներից խոսեցիք, հարգելի՛ տիկին Կարապետյան, ես կավելացնեի նաև այլ նրբերանգ ևս։ Ասում են, որ դա ընդամենը նախաստորագրում է, թե ստորագրում չէ և այլն։ Նաև իհարկե, Ձեր ասածն էլ կա, որ լավ ստորագրվեց, հիմա ի՞նչ պիտի լինի, ընդամենը թղթեր են և այլն։ 

Իրականում, տեղի ունեցածն իսկապես կարևորագույն իրադարձություն է, և ստորագրված տեքստերի մակարդակով այդ հարթության վրա և հաջորդիվ ստորագրություններին հաջորդած մամուլի հետ շփումների ընթացքում երկրների ղեկավարների կողմից բանավոր վերահաստատումների հարթությունը դիտարկելիս նույնը կարող ենք ասել. հաստատվել է խաղաղություն։ Այստեղ էլ իր հերթին շարունակություն կա, և շահարկումներ կան։ Ասում են, որ խաղաղությունը հաստատվել է, բայց տեսնում ենք` բազմաթիվ խնդիրներ կան, հետևաբար ձեր խաղաղությունը լավ խաղաղություն չէ։ Հիմա նորից ես առիթը պիտի օգտագործեմ ասելու, որ մենք ճանապարհի սկզբին ենք դեռ: Խաղաղությունը երկար գործընթաց է, խաղաղությունը խնամք է պահանջում, խաղաղությունը հոգատարություն է պահանջում, խաղաղությունը զգուշություն է պահանջում յուրաքանչյուր արտաբերվելիք բառի տեսանկյունից, յուրաքանչյուր շրջանառվող փաստաթղթի տեսանկյունից, ի վերջո չժխտենք, թշնամանքի պատմություն կա երկար, արյան պատմություն կա երկու ժողովուրդների միջև, իսկ խաղաղությունը երբեք էլ բարեկամ ժողովուրդների միջև չի հաստատվում։ Խաղաղությունը հաստատվում է այն երկրների, այն ժողովուրդների միջև, որոնք քիչ առաջ, ասենք, նախորդիվ ունեցել են արյունահեղություն, պատերազմ, հակամարտություն և այլն, և ահա մենք ճանապարհի սկզբին ենք։ Նույնիսկ առաջ անցնելով՝ ասեմ, որ եթե առաջիկայում ենք ստորագրենք խաղաղության պայմանագիրը, միևնույն է, չենք կարող ասել, որ վերջացավ ամեն ինչ` խաղաղությունն ամբողջական հաստատված է։ Շատ պարզունակացնելով` մենք նկատի ունենք, որ առայժմ այս պահին կողմերն իրար վրա չեն կրակում, էսկալացիայի ռիսկը մինիմալ է, զրոյին ենք ձգտում, թեժ հակամարտության ռիսկը մինիմալ է և այլն։ 

Մնու՞մ են բազմաթիվ խնդիրներ. մեկը Դուք նշեցիք՝ գերիների հարցը։ Ցավոք, չունենք ամբողջական վերջնական հարցի լուծում, թեև նախորդիվ ունեինք, ասենք, նույն ադրբեջանական կողմի հանրահռչակված պարտավորությունը` բոլորին ազատ արձակել։ Նույն եթե երկու երկիր անկեղծորեն ասում են` խաղաղություն ենք հաստատում, երևի արժի առաջինը հումանիտար հարցերը կարգավորել, որովհետև դրանք զգայուն հարցեր են մարդկանց համար, ցավոտ հարցեր են։ Բայց նաև պարտքս եմ համարում ասել, որ ինչպես և նախկինում, այսօր ևս մեր առաջնային ուշադրության առարկան են հումանիտար հարցերը, և հենց առաջին հերթին գերիների ազատ արձակման հարցը, պատանդառված անձանց ազատ արձակման հարցը, անհայտ կորած մարդկանց ճակատագրերի պարզաբանման հարցը,հավատացնում եմ Ձեզ, այսօր էլ այդ աշխատանքները, հենց այսօր էլ, շարունակվում են և իհարկե, վաղն էլ չեն դադարելու։ Եթե արձագանքեք, ես կշարունակեմ։ 

Արձագանք․ Պարո՛ն նախարար, համաձայն եմ Ձեզ հետ։ Ես նույնիսկ կառաջարկեի, որ մենք ուշադրություն դարձնենք, որ, օրինակ, մեր մյուս երկու հարևանների` Վրաստանի և Իրանի հետ, որոնց հետ իսկապես ունենք խաղաղություն, մեր տնտեսական համագործակցությունը, մասնավորապես, բայց նաև շատ այլ ոլորտներում մեր համագործակցությունն ինչ֊որ առումով ուղղված է հենց այդ խաղաղության պահպանմանը այդ երկու հարևանների հետ, և նման մի իրավիճակ է, որ մենք պետք է հեռանկարում ձգտենք նաև մեր մյուս երկու հարևանների հետ, և կցանկանայի արձագանքի հնարավորությունն օգտագործել` հարցնելու համար նաև, թե ամերիկյան կողմի հետ քննարկումներն ինչ փուլում են։ Շնորհակալ եմ։ 

Արարատ Միրզոյան․ Այո, խոսքը միայն Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև գործընթացի մասին չէ։ Մենք՝ Հայաստանի Հանրապետությունը, դիտարկում ենք մեր անվտանգության և զարգացման բարգավաճման հիմնական, ուղիղ, ամենակարճ ճանապարհը մեր շուրջ խաղաղ, անվտանգային, ինչքան հնարավոր է համագործակցային մթնոլորտի ձևավորումը, և այստեղ մենք, իհարկե, վայելում ենք մեր բարեկամությունը, բազմադարյա բարեկամությունը Վրաստանի հետ, Իրանի հետ, թեև տեսնում ենք, որ այդ երկրների շուրջ էլ չէ, միշտ չէ, որ ամեն ինչ անամպ է։ Միջազգային գործընթացներն, ընդհանրապես ամբողջ աշխարհում աշխարհաքաղաքական գործընթացներն, անխոչընդոտ և անամպ չեն, և պետք է շարունակենք։ Ես այստեղ Թուրքիան էլ կավելացնեի։ Հիմա ժամանակը թույլ չի տա ասել, որ արդեն ժամանակն է շոշափելի արդյունքներ տեսնենք նաև այդ ուղղությամբ: 

Բայց նաև Ձեր հիմնական հարցին կարծես չհասցրեցի պատասխանել. այսօր ի՞նչ ենք անում։ Այսօր մենք աշխատում ենք, օրինակ, ապաշրջափակման ուղղությամբ։ Ենթադրում ենք, որ շփումները կինտենսիվանան, նաև այսօր արդեն կան, առաջիկայում էլ կինտենսիվանան ամերիկյան գործընկերների հետ` հասկանալու հայ-ամերիկյան այդ համատեղ հայաստանյան երկաթուղու, մյուս ենթակառուցվածների հետ կապված: Հիշում եք, ասել ենք, որ ոչինչ համաձայնեցված չէ, բացի նրանից, ինչ գրված և հրապարակված է, հետևաբար բազմաթիվ տեխնիկական պայմաններ կան, որ  դեռ պետք է բանակցվեն։ Մեր շահն է հնարավորինս արագ իրականացնել գործընթաց և հնարավորինս արագ հասնել ապաշրջափակմանը, որովհետև, կրկնում եմ շատ էական բան՝ մարդիկ միշտ ասում են` Ադրբեջանի անցում Հայաստանով դեպի Նախիջևան, բայց ճիշտ նույն չափով, ճիշտ նույն աստիճանի, նույն պայմաններում մենք ենք ապաշրջափակվում։ Ժողովուրդ ջան, չմոռանաք Հայաստանի Հանրապետությունը երկու կողմից 30-ից ավել տարիներ եղել է շրջափակման մեջ։ Հիմա մենք ենք հնարավորություններ ստանում, հետևաբար վայրկյան առաջ մենք անելու ենք մեր հիշատակած, բնականաբար, ստորագրած նաև Ադրբեջանի հետ, նաև նախագահ Թրամփի մասնակցությամբ ստորագրված սկզբունքների ներքո` տարածքային ամբողջականություն և սահմանների անձեռնմխելիություն, ինքնիշխանություն, իրավազորություն։ Հիմա թվում է մի կողմից, որ ավելորդ է ամեն անգամ այս ամեն ինչն ասել, բայց տեսնում ենք, որ մանիպուլյացիաներն էլ չեն դադարում, հետևաբար իմաստ ունի։ Այո, տարածքային ամբողջականության, սահմանների անձեռնմխելիության, ինքնիշխանության իրավազորության շրջանակներում և փոխադարձության սկզբունքների համաձայն աշխատում ենք ամերիկյան կողմի հետ։ 

Ադրբեջանական կողմի հետ, կրկին, աշխատում ենք ապաշրջափակում, սահմանազատման գործընթացում կարող են նորություններ լինել։ Գիտեք՝ նաև այնքան  դիվանագիտական մարտեր են տարիներ շարունակ միմյանց դեմ վարվել, հիմա այդ ամբողջը պետք է հասկանանք, հղկենք և հստակեցնենք։ Շնորհակալ եմ։

Հարց. Պարո՛ն Միրզոյան, իմ հարցը կրկին միջազգային գործընկերների հետ մեր օրակարգի զարգացման համատեքստում է, բայց սա ես ուզում եմ փոխկապակցել հանրության, քաղաքացիների առաջ մեր թափանցիկության պահանջով, թափանցիկ և հաշվետու լինելու պահանջով, որովհետև թվում է, թե ամեն ինչ պարզ է, ամեն ինչ հասկանալի, ամեն ինչ տեսանելի է, բայց անընդհատ կեղծ թեզերով փորձում են ժողովրդի մոտ կեղծ անհանգստություն առաջացնել։ Նույնիսկ մեր այսօրվա քննարկումը դրա վառ օրինակն էր։ Մինչ այս պահը հնչած ելույթների մեջ կային այդ կեղծ թեզերը, և ես ուզում եմ հասկանալ, օրինակ, Դուք ունե՞ք սրա համար բանալի, որևիցե լուծում, որևիցե տարբերակ։ Մի օրինակ էլ բերեմ, քանի ժամանակ ունեմ. սրա վառ օրինակներից մեկը, օրինակ` Շանհայի համագործակցության կազմակերպության «գույժն» էր, որ ընդդիմությունը ոգևորված ասում էր, որ որոշ պետություններ, արգելելու են, առնվազն չեն աջակցելու, բայց մենք ունենք ոնց որ թե այլ իրավիճակ: Օրինակ` ի՞նչ եղավ, բլոկեցին, մենք այլևս չենք կարող այդ կազմակերպությանն անդամակցել։ Շնորհակալ եմ:

Արարատ Միրզոյան: Պարո՛ն Պարսիլյան ջան, ես այնքան շնորհակալ եմ Ձեզ այս հարցի համար, և անկեղծ ասած, եթե այս հարցը տայիք հարցուպատասխանի սկզբում երևի ուրիշ օրինակներով պիտի ստիպված լինեի թեզերս ապացուցել կամ ներկայացնել, բայց քիչ առաջ, ինչպես ինքներդ ասացիք, մենք կեղծ թեզերի, մանիպուլյացիաների մի դասական սցենարի ականատես եղանք։ Դրանից լավ օրինակներ երևի չի կարելի բերել: Ես, խախտելով սահմանված ժամանակաչափը, երկար խոսեցի այն մասին, որ խաղաղությունը հաստատվել է, օգոստոսի 8-ին մի կարևորագույն իրադարձություն է տեղի ունեցել, տիկին Վարդանյանի բառերով՝ դարակազմիկ իրադարձություն է տեղի ունեցել` հաստատվել է խաղաղություն: Բայց դեռ այն խնամքի կարիք ունի, նույնիսկ նախաստորագրումով, նույնիսկ ստորագրման պահով, փաստով այդ գործընթացը չի ավարտվելու, որովհետև կա թշնամանքի պատմություն և այլն, և այլն։ Այստեղ տիկին Խամոյանը քիչ առաջ, ինձ իբր մեջբերելով, ընդամենը մի քանի րոպե առաջ ասաց բառերիցս, բնականաբար, խեղաթյուրելով ասում է, որ ես ասում եմ, որ խաղաղությունը հաստատված չէ և ստորագրմամբ նույնիսկ խաղաղության պայմանագրի խաղաղություն չի լինի։ Այսինքն` ամբողջ ասածը, կոնտեքստը, ամիսների նարատիվը, այդ 5, 10 րոպե խոսեցի, էդ հեչ, բառերը կարելի է փոխե՞լ: Մարդիկ կարող են այդ տեսանյութը հետ տալ, նայել չէ՞ ի վերջո: Եվ ոչ միայն տիկին Խամոյանը, գիտեք՝ իրենց ազդեցության տակ գտնվող կամ հարող մեդիա ռեսուրսներ կան, հիմա տիրաժավորում են խոսքն այն մասին, որ խաղաղության պայմանագրի ստորագրմամբ խաղաղություն չի հաստատվի, այսինքն` աբսուրդների աբսուրդը: 

Մանիպուլյացիաների մեկ այլ օրինակ՝ մեզ մի փայլուն մաստեր-կլասս ցույց տվեց պարոն Արթուր Խաչատրյանը։ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների նախագահն, ասում է` մինչև 99 տարի, նա ասում է` Թրամփն ասել է` «99 տարով այդ հողը պիտի մեզ տրվի վարձակալության»։ Այնինչ, ինչպես և նախկինում, մի անգամ էլ եմ վերահաստատում, պարոն Խաչատրյան և գործընկերներ, և սիրելի հանրություն, պայմանավորված է այն, ինչ հրապարակված է, դուք՝ բոլորդ, գիտեք, տեսել եք, կարդացել եք: Մյուս դետալները դեռ պետք է բանակցվեն, բայց ինչ էլ որ բանակցվի, ինչ էլ որ պայմանավորվենք տեխնիկական լուծումների շուրջ, բոլորը լինելու են տարածքային ամբողջականության, ինքնիշխանության, իրավազորության շուրջ, և փոխադարձությամբ: Վարձակալության մասին ընդհանրապես խոսք չկա, չի կարող լինել։ Ժողովուրդ ջան, վարչապետն ասաց: Մեր օրենսդրությամբ նախատեսված չէ։ 

Տիկին Վարդանյանն ասում է` «փորձեցիք քարտեզներ մտցնել  պայմանագրի մեջ»: Տեսաք չէ՞, նկատեցի՞ք՝ այդ պայմանագրի տեքստին վերագրվում էին 100000–ավոր մարդկանց շարժ, սահմանադրությունների փոփոխություն, լեգենդներ: Հրապարակվեց, մի բան լսե՞լ եք այդ մասին, տեքստը դրված է կայքերում: Փորձում էիք քարտեզներ մտցնել. ժողովուրդ ջան, այդտեղ ամրագրված է հետևյալը` Ադրբեջանը և Հայաստանը ճանաչում են միմյանց տարածքային ամբողջականությունն Ալմա-Աթայի հռչակագրի հիման վրա։ Սա այն է, ինչին մենք ձգտում ենք, սա այն է, ինչի շուրջ համաձայնության ենք եկել և բխում է և՛ մեր շահերից, և՛ Ադրբեջանի: Այն, ինչ կարող է վերաբերվել քարտեզներին, վերաբերվում է սահմանազատման գործընթացին, և կողմերը պայմանավորվել են դա տեղափոխել գործող՝ մեր կողմից պարոն Գրիգորյանի համանախագահությամբ, հանձնաժողովների համատեղ աշխատանք, և իրենք այնտեղ ընդունել են կանոնակարգ, որն այս Ազգային ժողովը վավերացրել է, որտեղ ևս գրված է, որ տարածքային ամբողջականության հիման վրա՝ Ալմա-Աթայի հռչակագրով, եթե պայմանագրում այլ բան չի նախատեսվի, իսկ պայմանագրում, արդեն բոլորդ տեսաք, այլ բան նախատեսված չէ: Եվ այսպես կարող եմ ես ժամերով խոսել այս մարդկանց և նրանց հարող ուժերի, մեդիա ռեսուրսների մանիպուլյատիվ բաների մասին: 

Բայց Ձեր հարցը հետևյալն էր` Դուք ասացիք` պարոն Միրզոյան, ո՞րն է բանալին։ Ես շատ կոնկրետ բանալի, առաջարկ ունեմ Ձեզ, պարոն Պարսիլյան, Հայաստանի Հանրապետության բոլոր քաղաքացիներին, ընդհանրապես հարցով հետաքրքրված՝ քաղաքացիությունից անկախ բոլոր անձանց։ Այդ բանալին շատ հստակ է. ոչ պետք է հավատալ պարոն Խաչատրյանին, ոչ էլ ինձ, ոչ տիկին Խամոյանին, մի հավատացեք, ժողովուրդ ջան: [Արձագանքելով ընդդիմադիր պատգամավորին՝] Ձեզ հաստատ պետք չէ հավատալ, դա չէ հարցը, ես Ձեզ լավություն եմ անում, իմ անուն էլ եմ դնում Ձերի կողքին: Բանալին հստակ է, էլի եմ ասում` ոչ մեկին մի հավատացեք, կարդացեք այն, ինչ ստորագրված է, հրապարակված է, մի լսեք ոչ մեկին: Բացեք, կարդացեք, այդքան բան: Շնորհակալություն: