Ս. Զաքարյան. Բարեւ Ձեզ, պարոն Նալբանդյան:

Է. Նալբանդյան. Բարեւ Ձեզ, պարոն Զաքարյան:

Ս. Զաքարյան. Նախ շնորհակալ եմ, որ մեզ ընդունեցիք Ձեր հյուրընկալ նախարարության հարկի տակ, ժամանակ գտաք եւ կուզեի սկսել զրույցը երեկվա իրադարձությամբ. ԱՄՆ ներկայացուցիչների պալատի Արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովը քվեարկեց Ցեղասպանության նախագծի օգտին: Բայց մինչ այդ հետաքրքիր էր, որ թուրքական կողմը հանդես էր գալիս նույնիսկ կարելի է ասել սպառնալիքներով: Եվ այսօր էլ, մի օր էլ չի անցել, ժամեր են անցել, բայց այդ սպառնալիք հայտարարությունները շարունակվում են: Որոշ վերլուծաբաններ այս ամբողջ ընթացքը կապում են ապրիլի 24-ի մոտիկության հետ: Ես հիշում եմ Դուք հայտարարություն արեցիք, եւ ասում էիք, որ 2010թ. ապրիլին աշխարհի վերջին ապրիլը չէ եւ պետք չէ ընդհանրապես արձանագրությունների վավերացման այս գործընթացը կապել ապրիլի 24-ի հետ: Բայց հիմա, երբ այս ամբողջ համատեքստում նայենք այս գործընթացը, եւ վավերացումը, եւ թուրքական այս հայտարարությունները, Դուք այս ամենին ի՞նչ գնահատական կտայիք:

Է. Նալբանդյան. Պարոն Զաքարյան: Շնորհակալություն նախեւառաջ այս հարցազրույցի համար:
Երեկ, քվեարկությունից անմիջապես հետո հայտարարեցի, որ մենք բարձր ենք գնահատում ընդունված որոշումը: Ես կցանկանայի նաեւ շնորհակալություն հայտնել բոլոր այն կոնգրեսականներին, որոնք իրենց քվեն տվեցին համամարդկային արժեքների բարձր նպատակների համար:

Վերջին օրերի ընթացքում, եթե հետեւեինք հայտարարություններին, հրապարակումներին, որոնք արվեցին Թուրքիայում, ինձ հիշեցնում էին 2001թ. Փարիզը. նույն հայտարարությունները, նույն հրապարակումները, նույն նախազգուշացումները, նույն դեսպանի հետկանչը: Որոշ ժամանակ անց դեսպանը հետ եկավ, որոշ ժամանակ անց այդ հարաբերությունները բնականոն շարունակեցին զարգանալ: Ինչ էր ասվում այդ հրապարակումների մեջ, որ Թուրքիան տեռորիզմի դեմ պայքարում մեծ դեր ունի, որ որոշ տարածաշրջանային խնդիրներում խաղաղության ամրապնդման կամ խաղաղության հաստատման համար դեր ունի, ուրեմն ցեղասպանության այս որոշումը պետք է չկայանա: Ինչ է նշանակում, եթե Ցեղասպանության ճանաչում լինի, այդ պատճառով Թուրքիան պետք է տեռորիզմ պաշտպանի, կամ խաղաղության դեմ դուրս գա: Տարօրինակ է մոտեցում է:

Ես Ձեզ ասեմ` նմանատիպ հայտարարություններ, նմանատիպ հրապարակումներ երբ-որ արվում էին Ֆրանսիայում, դրանք ինչի բերեցին. բերեցին նրան, որ որոշ ֆրանսիական գործիչներ, որոնք բավական լավ էին տրամադրված Թուրքիայի հանդեպ, սկսեցին փոխել իրենց կարծիքը:

Բոլոր դեպքերում, գիտեք, մեզ համար հեշտ չէր սկսել այս գործընթացն առանց Թուրքիայի կողմից ցեղասպանության ճանաչման: Բայց մենք հայտարարեցինք, որ Հայաստանի կողմից նախապայման չէ, որպեսզի այս գործընթացը սկսելուց, հարաբերությունները կարգավորելուց առաջ Թուրքիան ճանաչի ցեղասպանությունը: Այդպիսի նախապայման չկար:

Ընդհանրապես, նախապայմաններ չկային, եւ գիտեք, որ անգամ Թուրքիայի վարչապետ Էրդողանը հայտարարեց, որ մինչեւ արձանագրությունների ստորագրումը որեւէ նախապայման չի եղել: Չեմ կարծում, որ Թուրքիայի կողմից ցեղասպանության ճանաչման հետ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորումը կապակցելը մեղմ ասած հեռանկարային է:

Ս. Զաքարյան. Պարոն Նալբանդյան, անցյալ ամռանը, Ցյուրիխում արձանագրությունների ստորագրումից ամիսներ առաջ իմ զրուցակիցը հայտնի քաղաքագետ Անդրանիկ Միհրանյանն էր: Եվ Հանրային հեռուստատեսության եթերում նա հայտարարեց, որ համոզված է` Հայաստանն այս գործընթացից ամեն պարագայում շահած է դուրս գալու: Բայց կարծում եմ, այդ ժամանակից շատ ջրեր հոսեցին, եւ ես իհարկե համոզված եմ, որ հանրապետության Նախագահը — Դուք նույն կարծիքին եք, թե չէ կարծում եմ ֆուտբոլային հրավերներ չէին լինի: Բայց իհարկե շատ ջրեր են հոսել, եվ այսօր, երբ նայում ենք վերը նշած հայտարարությունները, սպառնալիքները, կարծես թե Թուրքիայի խորհրդարանում արձանագրությունների վավերացման հարցը դարձել է անհույս, կարծես թե: Դուք Ձեր կարծիքը չեք փոխել, որ ասենք Հայաստանը ամեն պարագայում այս գործընթացից շահած դուրս կգա:

Է. Նալբանդյան. Կարծում եմ, որ այդ բնորոշումը ճիշտ է եւ այժմեական նաեւ այսօր: Դրա մեջ եւս մեկ անգամ համոզվելու համար, պետք է նայել, ընթերցել այն հրապարակումները, որոնք կան այսօր թուրքական, միջազգային մամուլում, նաեւ այն հայտարարությունները, որոնք անում են տարբեր երկրներ, միջազգային կազմակերպություններ, այն վերլուծությունները, որոնք արվում են քաղաքագետների կողմից աշխարհի տարբեր ծայրերում:

Գիտեք` անկեղծ գործողը բոլոր պարագաներում շահեկան է դուրս գալիս: Մենք գործել ենք անկեղծ, բաց, առանց հետին մտքի եւ դրան ականատես են եղել միջնորդ — աջակից երկրները: Մենք ասել ենք այն, ինչ արել ենք, եւ արել ենք այն, ինչ որ հայտարարել ենք: Այսինքն, եթե Թուրքիան ինչ-որ հետին մտքեր ունի, եթե այլ մոտեցում ունի, չէի ցանկանա մեկնաբանել այն հետեւանքները, որոնք կարող են լինել հենց Թուրքիայի համար` Թուրքիայի կողմից այդ գործընթացը ձախողելու դեպքում: Առնվազն Թուրքիայի հանդեպ վստահությունն աշխարհի կողմից բավական կընկնի, կնվազի: Էլ չասած այլ հետեւանքների մասին:
Գիտեք` մենք ենք նախաձեռնել այս գործընթացը, մեր Նախագահն է ձեռք մեկնել: Եվ մեզ հաջողվել է նաեւ միջազգային հանրության աջակցությունը ունենալ. սա շատ կարեւոր հանգամանք է: Որեւէ երկիր, երբ դիվանագիտական նախաձեռնությամբ է հանդես գալիս, շահագրգռված է միջազգային հանրության աջակցությունն ունենալ` լինի դա Ռուսաստանը, լինեն Միացյալ Նահանգները, եվրոպական որեւէ երկիր, Չինաստանը, այլ երկներ: Ամբողջ աշխարհը մեզ այս գործընթացում աջակցել է: Մեր գործողությունները բոլորի կողմից ըմբռնելի են եղել:
Եթե այնպես ստացվի, որ Թուրքիան գնա այս գործընթացի ձախողման, չնայած կցանկանայի եւս մեկ անգամ շեշտել, որ մենք ցանկանում ենք եւ ձգտում ենք, որ այս գործընթացը շարունակվի եւ հաջողությամբ պսակվի, բայց եթե այլ զարգացում ունենա, ապա Հայաստանը վատագույն դեպքում կվերադառնա 2008թ. սեպտեմբերի 6-ից առաջ, բայց միջազգային ասպարեզում իր հեղինակությունն ավելի ամրապնդած:

Ս. Զաքարյան. Պարոն Նալբանդյան, անցած երկու տարին հետաքրքիր տարի էին այն առումով, որ երբեք չէր եղել, որ արտաքին հարաբերությունները, ասենք հայ-թուրքական գործընթացը, էապես ստվեր էին մեր բոլոր նաեւ ներքին խնդիրները եւ բոլոր քաղաքական ուժերը բանավիճում էին այդ հարցի շուրջ, դիմակայում: Ձեզ այս հարցի շուրջ` հայ-թուրքական հարաբերություններում: Իսկ ընթացքը ցույց տվեց, եւ Դուք էլ նշեցիք, որ թե Միացյալ նահանգները, թե Ռուսաստանը, թե Եվրամիությունը, թե նույնիսկ անվերջ այսպես պահանջներ ներկայացնող Թուրքիան, բուն արձանագրությունների տեքստում նախապայմաններ չեն տեսնում: Բայց ամիսներ շարունակ Ձեզ մեղադրում էին, ոմանք նույնիսկ Ձեր հրաժարականն էին պահանջում: Այդ մթնոլորտում ասենք, ինչպե՞ս էիք վերաբերվում այդ ամենին, չէ՞ր խանգարում դա աշխատելուն:

Է. Նալբանդյան. Ընդհանրապես որեւէ գործողություն բերում է նաեւ հակազդեցության: Պասիվությունն է, գործողության բացակայությունն է, որ նվազ հակազդեցություն է ունենում, կամ ընդհանրապես չի ունենում: Քննադատության բացակայությունը նորմալ բան չէ: Իհարկե եթե քննադատությունը հիմնավորված է, կառուցողական է, ապա բնական է, որ անպայման պետք է հաշվի առնել եւ ինքս էլ միշտ նկատի եմ առնում: Բայց մեկ - մեկ պատահում է, որ քննադատությունը ոչ միայն հիմնավորված չէ, այլեւ առարկայական չէ: Եվ նաեւ պատահում է այլ նպատակներ է հետապնդում: Գիտեք, երբ որ քննադատում են, ասում են, որ լավ չի բանակցվել կամ լավ չեն ձեւակերպվել պայմանագրերը, եւ ասում են նրանք, ովքեր երբեւէ չեն բանակցել եւ երբեւէ չեն կնքել որեւէ պայմանագիր, ապա առնվազն դա տարօրինակ է:
Դեռ Հին Հռոմում էին ասում, որ մարդկանց մեկ հինգերորդը ընդհանրապես ամեն ինչ քննադատում է, եւ այդ քննադատող մասը ամենաաղմկողն է: Մյուս կողմից լուռ մեծամասնությունն է:
Եթե ղեկավարությունը, որը պատասխանատվություն է կրում իր ժողովրդի ապագայի համար, եւ գիտակցում է, որ ձեռնարկվող քայլերը ճիշտ են, չի կարող չգնալ այդ քայլերին միան այն պատճառով, որ ինչ-որ քննադատություններ կհնչեն: Սպասողական կեցվածքով կամ թախտին նստելով, սպասելով բախտին, չես կարող առաջ գնալ, չես կարող հաջողություն ունենալ եւ իհարկե, եթե ցանկանում ես ինչ-որ նպատակների հասնել, ինչ-որ հարցեր լուծել, ուրեմն պետք է նախաձեռնողական լինել:
Հայ-թուրքական կարգավորման գործընթացում մենք ենք եղել նախաձեռնողը, թուրքերը պատասխանող են եղել, եւ հիմա էլ թուրքական կողմից է սպասվում արձագանքը, եւ հուսով ենք, որ այդ արձագանքը արհեստական պատրվակների զոհ չի դառնա, դրական կլինի:

Ս. Զաքարյան. - Ելնելով Ձեր գործունեությունից, Ձեր աշխատանքից, ես այդ հարցը տվեցի, բայց տեսնում եմ, որ համենայն դեպս, իհարկե դժվար է, երբ մարդուն անարդարացի են քննադատում, լրիվ անտեղի, բայց Դուք կարողացել եք այնպես անել, որ Ձեր աշխատանքին դա չխանգարի, դա երեւում է, պարոն Նալբանդյան:
Ղարաբաղի մասին շատ է խոսվել, թե Հանրապետության Նախագահը, թե Դուք բազմիցս արտահայտել եք Հայաստանի Հանրապետության տեսակետը թե Մադրիդյան սկզբունքների մասին, թե` այլ համատեղ հայտարարությունների, չեմ ուզում կրկնվել, անընդհատ նույն հարցերը տալ, վերջին շրջանում համաեվրոպական կառույցների կողմից կարծես էլ ավելի մեծ շահագրգռություն է նկատվում ղարաբաղի հարցի լուծմանը նպաստելուն: Մասնավորապես, ԵԱՀԿ նախագահող Ղազախստանը վերջին շրջանում որոշ հայտարարություններ արեց, որ կարծես թե, կնպաստեն Ղարաբաղի հարցի լուծմանը: Դուք ինչպե՞ս եք վերաբերվում դրանց:

Է. Նալբանդյան - Ղազախստանի կողմից արված հայտարարություններին եւ ցանկությանը աջակցել Մինսկի գործընթացին, Մինսկի խմբի համանախագահներին եւ կողմերին` որպես ԵԱՀԿ-ում նախագահող երկիր, եւ պետք է նկատի ունենանք, որ ՀԱՊԿ-ի անդամ լինելով Ղազախստանը նաեւ մեր դաշնակիցն է, իհարկե, միանգամայն, դրական:

Ս. Զաքարյան. - Պարոն Նալբանդյան, բոլորին է պարզ, որ Հայաստանի համար կարեւոր են բարիդրացիական հարաբերությունները թե Վրաստանի, թե Իրանի հետ: Բայց ահա Վրաստանը, մեղմ ասած, լուրջ խնդիրներ ունի մեր ստրատեգիական դաշնակցի` Ռուսաստանի հետ, իսկ Իրանը`Միացյալ Նահանգների, Եվրամիության հետ: Մեզ կհաջողվի՞ ապագայում մեր հարաբերությունները զարգացնել այս կողմերից յուրաքանչյուրի հետ առանց մեկը մյուսին վնասելու, այսպես որ նայում ենք, թվում է, թե դա շատ դժվար է:

Է. Նալբանդյան - Մենք ձգտում ենք առավել խորացնել մեր ռազմավարական, դաշնակցային հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ: Մենք ցանկանում ենք ընդլայնել մեր բարեկամական համագործակցությունը Միացյալ Նահանգների հետ, Եվրոպական Միության հետ, ԵՄ անդամ երկրների հետ: Մեր հարեւանների` Վրաստանի, Իրանի հետ, բնական է, որ մենք ցանկանում ենք բարիդրացիական հարաբերությունները համագործակցությունն առավել զարգացնել եւ ամրապնդել:
Մեր շահերից է բխում, որ շուտ լուծվեն տարաձայնությունները, եթե այդպիսիք կան, մեր դաշնակիցների, մեր գործընկերների, մեր հարեւանների միջեւ: Դա մեր շահերից է բխում եւ մենք շահագրգիռ ենք այդ մոտեցմամբ ենք շարժվելու առաջ:

Ս. Զաքարյան. - Եթեներով կարծում եմ դժվար է, բայց, եթե այդ երկրները դիմեն Հայաստանին, որպես միջնորդի, Ձեր կարծիքով Հայաստանը պատրաստ կլինի, թե` ոչ:

Է. Նալբանդյան - Պետք չէ չափազանցել Հայաստանի հնարավորությունները: Բայց պատահում է, որ Հայաստանն էլ կարողանում է արդյունավետ միջնորդի դեր ստանձնել: Դա ապացուցվեց, երբ Հայաստանում կայացան Վերին Լարսի անցակետի բացման վերաբերյալ բանակցությունները: Դրանք հաջողվեցին: Բանակցությունները վարվեցին Հայաստանի միջնորդությամբ, եւ այսօր երբ անցակետը բաց է, կարող ենք ասել, որ դա մեծ հաջողություն է եւ Ռուսաստանի համար, եւ Վրաստանի համար, եւ իհարկե, Հայաստանի համար:

Ս. Զաքարյան. - Պարոն Նալբանդյան, անկախությունից ի վեր, եթե նայենք, այս վերջին երկու տարիները խիստ առանձնանում են: Երբեք Հայաստանը չի եղել աշխարհի ուշադրության, հետաքրքրության կենտրոնում: Դա իհարկե, կապված է նաեւ նախեւառաջ հայ-թուրքական նորմալացման գործընթացի հետ, որ սկսեց Հայաստանի Հանրապետության Նախագահը, եթե դրան ավելացնենք նաեւ Ղարաբաղի հարցի բանակցություններն ամենատարբեր մակարդակներով, ավելացնենք նաեւ տարբեր ուղղություններով կատարված աշխատանքները, մենք կտեսնենք, որ Հայաստանի արտգործնախարարությունը անցած տարիներին երբեք, նաեւ ոչ մի արտգործնախարար Ձեր պես ծանրաբեռնված չի եղել: Ես ընդհանրապես դժվարանում եմ աշխարհում գտնել Հայաստանի չափ փոքր երկիր, որի արտգործնախարարությունն այդքան ծանրաբեռնված լինի: Ի՞նչ եք կարծում, այս բոլոր արտաքին մարտահրավերներին դիմագրավելու համար, որովհետեւ խնդիրները, գործերը շատ են, ԱԳՆ -ն կառուցվածքային փոփոխությունների, ընդլայնվելու կարիք չունի՞:

Է. Նալբանդյան - Նախեւառաջ, շնորհակալ եմ արտգործնախարարության աշխատանքի դրական գնահատանքի համար:
Ծանրաբեռնվածության իմաստով, կարծում եմ, որ նախորդ շրջանում էլ արտգործնախարարությունը նվազ ծանրաբեռնված չի եղել: Ամեն շրջանին բնորոշ են իր մարտահրավերները եւ իր խնդիրները:
Ճիշտ եք, անցյալ տարի բավական հագեցած էր մեր դիվանագիտության համար. նախեւառաջ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման բանակցությունները, Ղարաբաղի հիմնախնդրի հանգուցալուծմանը նվիրված հանդիպումները ամենաբարձր մակարդակով: Անցյալ տարվա ընթացքում ինը հանդիպում է կայացել` վեցը եռանախագահների միջնորդությամբ եւ երեքը` Ռուսաստանի նախագահի: Նաեւ Հայաստանը նախագահում էր երկու կարեւոր միջազգային կազմակերպություններում` Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպությունում եւ Սեւծովյան տնտեսական համագործակցության կազմակերպությունում: Աննախադեպ թվով փոխայցելություններ են կայացել Հայաստան եւ Հայաստանից դուրս, ամրապնդվել է իրավապայմանագրային դաշտը մի շարք երկրների հետ, որոշ երկրների հետ նոր հիմք դրվեց հարաբերությունների զարգացման:

Իրավացի եք, արտգործնախարարությունը, ինչպես որ այլ կառույցներ, միշտ էլ կատարելագործման կարիք ունեն: Մի քանի շաբաթ առաջ Կառավարությունը որոշում ընդունեց արտգործնախարարությունում կառուցվածքային փոփոխությունների մասին: Մենք նաեւ նախաձեռնել ենք որոշ փոփոխություններ դիվանագիտական ծառայության օրենքում: Չնայած ֆինանսական ճգնաժամի դժվարություններին, մենք մտադիր ենք բացել նոր դեսպանություններ, արդեն այս տարվա ընթացքում մի շարք երկրներում նոր դեսպանություններ են բացվելու: Չնայած նույն դժվարություններին, մենք հիմնեցինք դիվանագիտական ակադեմիան: Այդ հարցերը Հանրապետության Նախագահի ուշադրության կենտրոնում էին եւ նրա աջակցությամբ հնարավոր եղավ այս բոլոր քայլերը անել`չնայած դժվարություններին:

Ս. Զաքարյան. Պարոն Նալբանդյան, ես շնորհավորում եմ դիվանագիտական ակադեմիայի բացման առթիվ: Հայաստանում որոշ ԲՈՒՀ-եր ունեն միջազգային հարաբերությունների բաժին, մենք` խորհրդային ժամանակներում ապրածներս, լավ հիշում ենք Մոսկվայի միջազգային հարաբերությունների ինստիտուտը, որի շրջանավարտն եք նաեւ Դուք: Մեր դիվանագիտական ակադեմիան ինչո՞վ է տարբերվում այս բուհերից:

Է. Նալբանդյան. Համալսարան, կամ համալսարաններ գնում են դպրոցից: Դիվանագիտական ակադեմիա գալիս են արդեն համալսարանից, եւ հենց առաջին տարվա ունկնդիրների մեծամասնությունը մեր պետական համալսարանի միջազգային հարաբերությունների ֆակուլտետի շրջանավարտներն են: Եթե համեմատենք ՄԳԻՄՈ-ի կամ Մոսկվայի Դիվանագիտական ակադեմիայի հետ, ապա ՄԳԻՄՈ-ն էլ, Մոսկվայի Դիվանագիտական ակադեմիան էլ գործում են Ռուսաստանի ԱԳՆ-ին կից, իսկ մեր դիվանագիտական ակադեմիան գործում է Հայաստանի ԱԳՆ-ին կից: Բայց իհարկե ՄԳԻՄՈ-ն եւ Մոսկվայի Դիվանագիտական ակադեմիան տասնյակ տարիների փորձ ունեն, իսկ մեր Դիվանագիտական ակադեմիան դեռ առաջին քայլերն է անում: Հուսով ենք, որ ամուր եւ լուրջ հիմքերի վրա կդնենք Ակադեմիայի գործունեությունը:
Կարիքը վաղուց կար ստեղծել մեր դիվանագիտական դպրոցը, մեր սեփական կադրերի, նոր սերնդի դիվանագետների պատրաստման համար: Կարծում եմ դրա ժամանակը եկել էր, չէի ցանկանա ասել, որ անցել էր: Ամեն դեպքում դա հրատապ անհրաժեշտություն էր:
Ակադեմիայում դասավանդելու համար մենք հրավիրել ենք դասախոսներ, փորձագետներ, քաղաքագետներ աշխարհի տարբեր ծայրերից` Ռուսաստանից, Միացյալ Նահանգներից, եվրոպական երկրներից, Չինաստանից, Ճապոնիայից, եւ հուսով եմ, որ իսկապես լավ կադրեր կպատրաստենք: 190 դիմորդներից պատիվ ունեցան առաջին ունկնդիրներ լինել 27 հոգի: Կարծում եմ լավագույններին ենք ընտրել: Եվ մաղթում եմ իրենց ապագայում լավ դիվանագետներ դառնալ:

Ս. Զաքարյան. Պարոն Նալբանդյան, ցույց տվեց առաջին ընդունելությունը, իսկապես, բոլոր լրատվամիջոցները գրեցին, գիտեմ որ ցանկությունը շատ մեծ էր, հայ երիտասարդների մեջ իսկապես կար ցանկությունը դիվանագետ դառնալու: Եվ ըստ ձեզ, դուք երեւի միակ արտգործնախարարն եք, որ մասնագիտություն չեք փոխել, ձեր մասնագիտությունը դիվանագիտությունն է, ես գիտեմ, որ նաեւ աշխատություններ եք գրել միջազգային հարաբերությունների մասին, եւ այլն: Կարծում եմ, համոզված եմ, Ձեր կարծիքը շատ ծանրակշիռ է այս պարագայում: Ինչ եք կարծում, հայ երիտասարդին ի՞նչ գիտելիքներ են պետք, խառնվածքի ի՞նչ բնորոշիչներ դիվանագետ դառնալու համար:

Է. Նալբանդյան. Դիվանագետ դառնալու համար առաջին հերթին պետք է նվիրվածություն իր Հայրենիքին, լայնահայացություն, գիտելիքներ, լեզուների իմացություն, կոնտակտներ հաստատելու կարողություն, վերլուծական ունակություններ: Այս շարքը կարելի է շարունակել: Սակայն ամենակարեւորը, ինչպես այլ մասնագիտությունների մեջ. դա արյան մեջ պետք է լինի:

Ս. Զաքարյան. Պարոն Նալբանդյան, վերջում մի փոքր անձնական հարց-դիտարկում: Ես գիտեմ, որ այս երկու տարում արձակուրդ հաստատ չեք գնացել: Տեսնում եմ, որ ահավոր ծանրաբեռնված եք աշխատում, բոլորն ասում են, ես գիտեմ շաբաթ-կիրակի չունեք, շատերն ասում են, որ երբ Երեւանում եք, գործուղման չեք Ձեր լույսերը վառվում են: Ինչպես եք հանգստանում: Ես տեսնում եմ, որ ժամանակ չկա:

Է. Նալբանդյան. Որոշ առումով ճիշտ եք: Նախանցյալ տարի ես փորձեցի 5 օրով արձակուրդ գնալ, եւ հաջորդ օրը Օսեթիայի շուրջ իրադարձությունները սկսվեցին եւ ստիպված էի վերադառնալ: Որովհետեւ ինչպես գիտեք, ` պետք էր կազմակերպեինք մեր եւ այլ երկրների քաղաքացիների էվակուացիան: Թեժ գիծ էր բացվել նախարարությունում. առաջին երկու-երեք օրվա ընթացքում 2000 -ից ավել զանգ է եղել, որոնց պետք էր պատասխանել, լուծումներ գտնել:
Անցյալ տարի եւս 5 օրով գնացի հանգստանալու: Չափազանցություն չէր լինի ասել, որ այդ հինգ օրվա գրեթե կեսը հեռախոսային բանակցությունների մեջ եմ եղել: Եվ վերադարձից մի երկու օր հետո` օգոստոսի 31-ին արվեց Հայաստանի, Թուրքիայի եւ Շվեյցարիայի ԱԳՆ-երի հայտարարությունը:
Սովորական է ինձ համար, այս կարգի ծանրաբեռնվածությունը: Երբ դեսպան էի Ֆրանսիայում բավական ինտենսիվ շրջան էր: Մի հարցազրույցի ժամանակ նույն հարցը տվեցին` ինչպես եք հանգստանում, երբ եք հանգստանալու: Ասացի, միգուցե հաջորդ կյանքում:

Ս. Զաքարյան: Պարոն Նալբանդյան, ես իզուր չխոսեցի այդ մասին, որովհետեւ թե հայ-թուրքական հարաբերություններում, թե Ղարաբաղի հարցում, դեռ շատ խութեր ունի մեր դիվանագիտությունը հաղթահարելու եւ դրա համար մաղթում եմ Նախագահին եւ Ձեզ առողջություն, խաղաղություն, հաստատակամություն, լավատեսություն, որ բոլոր խութերը հաղթահարեք: Շնորհակալություն, որ ժամանակ գտաք եւ մեր զրույցը կայացավ: