Վ. Օսկանյան.- Ուրախ եմ ողջունել Ագոյի խմբի այցը Հայաստան, սա հերթական այցելությունն է: Այս պրոցեսը, որ մենք անվանում ենք Ագոյի խմբի կամ մոնիտորինգի պրոցես, Հայաստանի ստանձնած պարտավորությունների մաս է կազմում, եւ նման հանդիպումներով մենք միշտ փորձում ենք գնահատական տալ արված աշխատանքին, նաեւ պլանավորել մեր հետագա անելիքները:

Այսօրվա մեր հանդիպումը, կարծում եմ, բավական արդյունավետ էր, բազմաթիվ հարցեր են քննարկվել, բայց հիմնական շեշտը դրվել է Լեռնային Ղարաբաղի հարցի վրա: Ես մանրամասն ներկայացրել եմ այսօրվա իրավիճակը, քննարկվել են մեր հետագա անելիքները, հատկապես, նոր կառավարության ներկայացրած ծրագրի շրջանակում, քննարկվել են նաեւ հաջորդ նախագահական ընտրությունների հետ կապված հարցերը` գնահատական տալով խորհրդարանական ընտրություններին: Ընդհանուր դրական գնահատականը հաշվի առնելով` քննարկել ենք դեռեւս առկա խնդիրներն ու թերացումները, ինչպես դրանք կարելի է շտկել մինչեւ նախագահի ընտրություն, նաեւ այլ հարցեր, որոնք մտնում են մեր պարտավորությունների շրջանակում:

Այս հանդիպումներն ինձ համար միշտ կարեւոր եւ օգտակար են եղել: Այս մեկն էլ, կարծում եմ, բացառություն չէր. երկուստեք քննարկվել են բոլոր այն հարցերը, որոնք վերաբերում են մեր պարտավորություններին եւ որոնք մտահոգում են երկու կողմերին:

Պ. Սյոգրեն.- Հարգելի նախարար Օսկանյան, Ագոյի խմբի անունից ցանկանում եմ շնորհակալություն հայտնել մեր անկեղծ եւ մանրամասն քննարկումների համար: Եվրոպայի խորհրդի նախարարների կոմիտեի մոնիտորինգի խումբը հետեւում է այն պարտավորություններին, որոնք Հայաստանը ստանձնել է, երբ դարձել է Եվրոպայի Խորհրդի անդամ 2001 թվականին: Այդ տարի մենք կենտրոնացել էինք հիմնականում որոշ կոնկրետ ոլորտների վրա. անկախ դատաիրավական համակարգ, զանգվածային լրատվամիջոցներ, խոսքի ազատություն եւ ընտրություններ, որոնք միշտ հանդիսանում են Եվրոպայի Խորհրդի առաջնահերթությունները: Այդ երեք ոլորտների հետ կապված մենք կցանկանայինք հղում կատարել վերջին կայացած ընտրությունների գնահատականին, որը տրվել է միջազգային դիտորդական խմբի կողմից, եւ այդ ընտրությունները համարվել են որպես մեծապես միջազգային չափանիշներին համահունչ: Վենետիկի հանձնաժողովը նպաստեց օրենսդրության փոփոխությանը, դա մեծ փոփոխություն է, եւ հուսով ենք` այս դրական միտումը կշարունակվի նաեւ նախագահի ընտրության ժամանակ:

Չնայած մենք գրանցել ենք այս դրական գնահատականը` արձանագրել ենք որոշ թերություններ, որոնք պետք է շտկվեն, բայց հիմնականն այն է, որ գոյություն ունի դրական միտում եւ այդ ուղերձը ես փոխանցեցի արտաքին գործերի նախարարին:

Անկախ դատաիրավական համակարգը, որը մենք դիտարկում ենք որպես Հայաստանի հիմնական մարտահրավեր, ինչպես նաեւ Եվրոպայի Խորհրդի նոր անդամ պետությունների համար մարտահրավեր, լուրջ նախապայման է իրական ժողովրդավարության համար: Մենք հետազոտություն ենք կատարել` նպատակ ունենալով գնահատել, թե որտեղ են թերությունները եւ ինչպիսի լրացուցիչ միջոցառումներ պետք է ձեռնարկվեն անկախ դատաիրավական համակարգ ունենալու համար: Կցանկանայի ընդգծել, որ նոր սահմանադրության ընդունումից հետո մենք առավել շատ տարանջատում կարող ենք ապահովել գործադիր, օրենսդիր եւ դատական իշխանությունների միջեւ, եւ դա պետք է իրականացվի: Մեծ խնդիրները վերաբերում են ոչ միայն իշխանության տարանջատմանը, այլեւ գործող իրավաբանների, դատավորների, փաստաբանների պատրաստվածության մակարդակին: Այդ առումով մենք ողջունում ենք դատական դպրոցի հիմնումը, որի ուսումնական ծրագիրը մշակել է Եվրոպայի Խորհուրդը եւ ուր պետք է ուսանեն դատավորները:

Նախարարը հղում կատարեց նաեւ ԶԼՄ-ների խնդիրների վրա. ԶԼՄ-ներ եւ խոսքի ազատություն, Եվրոպայի Խորհրդում այս հարցի վերաբերյալ զրո հանդուրժողություն կա, դա դիտարկվում է որպես մարդու իրավունքների հիմնարար խնդիրներից մեկը, մամուլը պետք է բացարձակ ազատ լինի: Ես փոխանցեցի, որ մենք մտահոգված ենք այն օրենսդրական փոփոխություններով, որոնք քննարկվելու են այսօր Ազգային Ժողովում` հեռուստատեսության եւ ռադիոյի օրենքի հետ կապված: Նշեմ, որ ԵԱՀԿ կողմից կատարված հայտարարությունները համահունչ են մեր գնահատականին: Կցանկանայի այդ առումով ասել, որ մարդու իրավունքների Եվրոպական կոնվենցիայի մեջ խոսքի ազատությունը հստակ կերպով ընդգծված: Մեր վերլուծությունների հիման վրա հենց նոր ԵԽ կողմից ընդունվեց հայտարարություն, որը կներկյացնեմ. «Ներկա օրենսդրական փոփոխությունը արգելում է օտարերկրյա հեռարձակումները` ներառյալ «Ազատություն» ռադիոկայանը այն հաճախությունների վրա, որ պատկանում է Հանրային հեռուստառադիոընկերությանը: Այդ առումով սա լուրջ հետեւանքներ կարող է ունենալ, եթե նրանց ստիպեն այլ ալիքներով հեռարձակվել եւ լրացուցիչ չափազանց բարձր հեռարձակման վարձավճարներ վճարել, ինչը կարող է հիմք հանդիսանալ նրանց համար դադարեցնելու հեռարձակումը: Այդ մոտեցումը հակասում է հանրության շահերին, եւ այն լուրջ ներդրմանը, որ անկախ ԶԼՄ-ներն ունենում են հանրային բանավեճի, նաեւ քաղաքական բազմակարծության ձեւավորման գործում»:

Հարց. Հանրային ռադիո - Պարոն Օսկանյան, Հայաստանը կատարում է Եվրախորհրդի առաջ ստանձնած պարտավորությունները, սակայն այդ կազմակերպությունն օր-օրի ավելի կոշտ եւ անհասկանալի լեզու է գործածում, երբ խոսքը վերաբերում է ղարաբաղյան հակամարտությանը, մասնավորապես, ընտրություններն անվանելով «այսպես կոչված»: Ի՞նչ է անում պաշտոնական Երեւանը այդ լեզուն մեղմելու ուղղությամբ: Երկրորդ հարց` պարոն դեսպան, 1992 թվականին, երբ առաջին անգամ փաստաթուղթ ընդունվեց Ղարաբաղյան հակամարտության վերաբերյալ, այնտեղ հստակ նշվում էր. ղարաբաղյան իշխանությունները պետք է մասնակցեն բանակցություններին` որպես ընտրված իշխանություններ, մարտի 24-ի որոշումը նկատի ունեմ: Բացի այդ, Ձեր կազմակերպությունը 94թ. Ղարաբաղի ընտրված իշխանություններին հրավիրել էր Եվրախորհուրդ: Ինչպե՞ս հասկանալ այն լեզուն, որ այսօր դուք օգտագործում եք:

Վ. Օսկանյան.- Ցանկացած հայտարարություն, լինի Եվրախորհրդից կամ այլ կազմակերպությունից, անկախ այն բանից` ինչ մակարդակում է արվում, երբ այդ հայտարարությունները չեն համապատասխանում իրականությանը, համահունչ չեն այսօրվա ընթացող գործընթացների ոգուն եւ տառին, միտումնավոր են, թյուրիմացություններ են, թե չիմացության, անզգուշության արդյունք, մենք անպատասխան չենք թողնում: Վերջերս Եվրոպայի Խորհրդի գլխավոր քարտուղարը չգիտեմ ոնց որակեմ, անզգույշ, թե անգիտակցաբար, թե միտումնավոր որոշ հայտարարություններ է արել, որ բացարձակապես համահունչ չէին առկա իրականությանը: Այդ կապակցությամբ մենք գրավոր բողոք ենք ներկայացրել, եւ այսօր կարող եմ ասել, որ նաեւ ես հարգարժան դեսպանների առաջ եմ խնդիրը դրել, եւ նաեւ խնդրել` իմ անունից փոխանցել գլխավոր քարտուղարին, որ այս վերջին օրերին նրա արած հայտարարությունները կոնկրետ Ղարաբաղի հետ կապված անընդունելի են, որովհետեւ անզգույշ հայտարարություններ են, իմ գնահատականով, որոնք չեն համապատասխանում այսօրվա ոչ տերմինալոգիային, ոչ էլ գործընթացների էությանը:

Պ. Սյոգրեն.- Ինչ վերաբերում է ընտրություններին այն տարածքներում, որոնք կոչվում են սառեցված հակամարտություններ, Եվրոպայի Խորհուրդը եւ այլ միջազգային կազմակերպություններ, նաեւ Եվրամիությունը եւ ԵԱՀԿ-ն չեն ճանաչում դրանք: Մենք այդ հայտարարությունը արել ենք եւ դա վերաբերում է ոչ միայն այս տարածաշրջանին, այլեւ նմանատիպ տարածաշրջաններին, սառեցված հակամարտություններին: Հիմնական փաստարկն այն է` նախօրոք չընդունել այդ իրավիճակը, երբ քաղաքական լուծումը դեռ գտնված չէ:

Հարց. Հանրային ռադիո - ԵԽԽՎ 1416 բանաձեւում, որն ընդունվել է երկու տարի առաջ, կոչ կա ադրբեջանական իշխանություններին, որպեսզի բանակցություններ վարեն Լեռնային Ղարաբաղի հետ: Հիմա ուզում եմ հասկանալ` ում հետ վարեն բանակցությունները: Գոնե չկան դաշտային հրամանատարներ, կամ ինչ-որ խմբեր, որոնք ներկայացնում են պետությունը: Ու՞մ եք խորհուրդ տալիս, ու՞մ հետ բանակցություններ վարեն:

Պ. Սյոգրեն.- Ինչ վերաբերում է Լեռնային Ղարաբաղի ապագա կարգավիճակի հետ կապված բանակցութուններին, մենք հղում ենք կատարում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի գործընթացին եւ այն բանակցություններին, որոնք վարում են համանախագահները` Ռուսաստան, Ֆրանսիա, ԱՄՆ` ներառյալ երկու կողմերի` Հայաստանի եւ Ադրբեջանի, որոնք վերջերս հանդիպել են Սանկտ Պետերբուրգում: Սա մի գործընթաց է, որը վերաբերում է այդ գործընթացի քաղաքական լուծմանը: Եվրոպայի Խորհրդի դերը, մանդատը, կապված չէ Լեռնային Ղարաբաղի քաղաքական լուծման հետ: Մեր մանդատում ասվում է, որ մենք պետք է աշխատենք, որպեսզի օժանդակենք քաղաքական կարգավորմանը, բայց մենք չենք հանդիսանում քաղաքական բանակցությունների կողմ:

Հարց. «Ինտերֆաքս» լգ - Այսօր Ալիեւը կրկին անգամ հայտարարել է, որ Ադրբեջանը պատրաստ է զորքով ազատել իր հողերը: Ի՞նչ եք կարծում, այդ հայտարարությունները ինչպես են ազդում գործընթացի վրա մանավանդ այս փուլում, երբ ասում են, որ կարգավորման հնարավորությունը մինչեւ տարվա վերջ է, եւ ինչո՞վ եք բացատրում նման հայտարարությունների անհրաժեշտությունը:

Վ. Օսկանյան.- Միանշանակ բացասական է ազդում, կասկած չկա: Հայկական կողմի համար դա նշանակում է, որ Ադրբեջանը պատրաստ չէ կոմպրոմիսային տարբերակով հարցի լուծման գնալ: Իսկ հենց նրանց համար դա, իսկապես, դառնում է ինքնագովասանման մի գործընթաց, որին իրենք վերջիվերջո սկսում են հավատալ: Ես դրա մեջ եմ վտանգ տեսնում: Եւ այս պայմաններում մեր այն ընկալումը, որ նրանք պատրաստ չեն կոմպրոմիսի գնալու, առավել է ամրագրվում: Մենք միշտ ասել ենք, որ այս խնդիրը ռազմական լուծում չունի, դրա մասին պետք չէ մտածել, այդ տարբերակը պետք է մի կողմ դնել, որովհետեւ դա ռեալ տարբերակ չէ: Իսկ թե ինչ միտումներ ունի Ադրբեջանի նախագահը եւ ինչ նպատակ է հետապնդում` ուզում եմ հավատալ, որ դա ներքին սպառման նպատակ է հետապնդում: Սակայն այսօրվա գլոբալիզացիոն աշխարհում չկա ներքին շուկա, չկա տեղական լսարան, կա տարածաշրջանային գլոբալ լսարան. դա նաեւ լսվում է մեր հանրության կողմից, լսվում է մեր կողմից եւ այս բոլորը բացասական է ազդում գործընթացի վրա:

Հարց. «Ազատություն» ռադիոկայան - Պարոն դեսպան, Դուք բարձրացրե՞լ եք «Ազատություն» ռադիոկայնի հետ կապված խնդիրը իշխանությունների հետ զրույցներում եւ ի՞նչ արձագանք եք լսել:

Պ. Սյոգրեն.- Առավոտյան մենք հանդիպել ենք քաղաքական կուսակցություններին, հկ-ներին եւ քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչներին` ներառյալ ԶԼՄ-ները: Օրվա երկրորդ կեսին մենք հանդիպելու ենք դատաիրավական համակարգի ներկայացուցիչներին, վճռաբեկ դատարանի նախագահին, դատախազությանը: Մենք մանրամասն քննարկել ենք օրենսդրությունը, օրենսդրության փոփոխությունները, եւ օրվա երկրորդ կեսին կենտրոնացել ենք դատաիրավական խնդիրների վրա: Արտգործնախարար Օսկանյանի հետ քննարկել ենք օրենսդրական փոփոխությունները: Այդ հարցը քննարկել ենք կառավարության հետ արտաքին գործերի նախարարի միջոցով, բայց կառավարության մյուս ճյուղերի հետ` դեռեւս ոչ, միայն քաղաքական կուսակցությունների եւ քաղաքական հասարակության ներկայացուցիչների հետ:

Հարց. «Ազատություն» ռադիոկայան - Ո՞րն է նրանց արձագանքը:

Պ. Սյոգրեն.- Քաղաքական կուսակցությունների եւ քաղաքական հասարակության արձագանքը քննադատական է օրենսդրական փոփոխություների հանդեպ, եւ մենք իրազեկ դարձանք այդ փոփոխույունների մասին օրվա ընթացքում, երբ մշակում էինք այն հայտարարությունը, որը ներկայացրեցի:

Վ. Օսկանյան.- Իմ դիրքորոշումը, կարծում եմ, մամուլի ասուլիսում ասել եմ: Ես լսել եմ դեսպանի հիմնավորումները, բարձրացրած մտահոգությունը, եւ այդ բոլորը իմ հերթին կփոխանցեմ համապատասխան մարմիններին: Բայց, իհարկե, վաղը դեսպանները պետք է հանդիպեն ԱԺ նախագահին, նաեւ հանրապետության նախագահին: Վստահ եմ, որ այս հարցերը կբարձրացնեն, իրենց մտահոգությունները կհայտնեն եւ հույս ունեմ` այնպիսի լուծում կգտնվի այս ամենից հետո, որ արդյունքում «Ազատություն» ռադիոկայանը շարունակի հաղորդումները Հայաստանում: Ես անկեղծ կցանկանայի տեսնել այդպիսի լուծում:

Հարց. «Ա1+» լգ - Որքան էլ միջազգային հանրությունը դատապարտում է Ադրբեջանի ռազմատենչ հայտարարությունը, միեւնույն է, օրինակ` Թերի Դեւիսի հայտարարության հիմքում ընկած է այն, ինչ անընդհատ հայտարարում է Ադրբեջանը: Չե՞ք կարծում, որ բոլոր դեպքերում այստեղ հակասություն կա. միաժամանակ դուք եւ դատապարտում եք այդ հայտարարությունները, եւ ձեր որոշումներում ու հայտարարություններում հիմք եք ընդունում Ադրբեջանի տեսակետները:

Պ. Սյոգրեն.- Արդեն նշեցի, որ սա մի հայտարարություն է, որի մասին տեղյակ չէի, եւ դրա մասին այսօր մեկնաբանություն չեմ արել, մենք դա կուսումնասիրենք եւ այդ հարցին կանդրադառնամ առանձին, երբ կարողանամ մեկնաբանել: Ինչ վերաբերում է Լեռնային Ղարաբաղին, ինչպես արդեն նշեցի, Եվրոպայի Խորհրդի դիրքորոշումը հակամարտության խաղաղ կարգավորումն է, Ագոյի խումբը չպետք է ներգրավված լինի քաղաքական լուծման մեջ, կարգավորման մեջ, բայց մենք պետք է օժանդակենք այդ խաղաղ կարգավորմանը:

Հարց. Հանրային ռադիո - Պարոն դեսպան, չեք կարծում, որ Եվրախորհուրդը մաս է կազմում Ադրբեջանի հակահայ հիստերիայի, որովհետեւ դուք այդ մարդկանց անվանում եք սեպարատիստներ, եւ Ադրբեջանում սեպարատիստներն ընկալվում են ընդհանրապես վատ իմաստով: Հետեւաբար Ձեր կազմակերպության ղեկավարի, Թերի Դեւիսի հայտարարությունները օգնում են, որպեսզի Ադրբեջանը շարունակի իր հակահայկական հիստերիան, ի՞նչ կարծիքի եք:

Պ. Սյոգրեն.- Այդ կոնկրետ հայտարարությունը ես չեմ տեսել, պետք է կարդամ, մինչեւ որ կարողանամ դրա վերաբերյալ մեկնաբանություն անել: Կցանկանայի մեկ անգամ եւս կրկնել. մենք քաղաքական կարգավորման մասին հայտարարություն չենք անում, բայց երբ մենք քաղաքական կարգավորման վրա հղում ենք անում, ԵԽ-ն հղում է կատարում միայն խաղաղ կարգավորման առումով: Դա ամենակարեւորն է, դա է մեր մոտեցումը, դա է նաեւ Ագոյի խմբի դիրքորոշումը: