Անի Սամսոնյան. Հարցս ուղղում եմ ՀՀ ԱԳ նախարար Զոհրաբ Մնացականյանին: ԱՄՆ Պետքարտուղարության պաշտոնական աղբյուրից տեղեկացանք, որ Հայաստանը այս տարի հունիսի 12-ին միացել է Պետքարտուղարության մի նախաձեռնության, որը կոչվում է «Կրոնական ազատության միջազգային ալյանս»: Օգտվելով առիթից` ուզում եմ, որ մի փոքր տեղեկատվություն տաք այս հարթակի մասին, թե ի՞նչ առաքելություն ունի հարթակը, ի՞նչ խնդիր է լուծում, և ինչպիսի՞ն են այս ալյանսում համագործակցության պայմանները, ինչպես նաև այն փաստը, որ Հայաստանը միացել է այս ալյանսին, ի՞նչ ակնկալիք ունենք մենք այս հարթակից:

Զոհրաբ Մնացականյան. Շնորհակալություն, տիկի՛ն Սամսոնյան: Կրոնական ազատությունների հարցը մեզ համար մշտապես եղել է ընդհանուր արտաքին քաղաքականության մեջ մարդու իրավունքների համատեքստում շատ կարևոր առանցքային հարց: Ընդհանրապես, մարդու իրավունքների  թեման արտաքին քաղաքականության մեջ մնում է բավականին բարձր, և կրոնական ազատությունների առումով մենք աշխատում ենք բազմաթիվ գործընկերների հետ: Այս հարթակն որոշ երկրների միավորում է, որոնք միասին աշխատում են այս թեմայի շուրջ՝ յուրաքանչյուրն իր նախաձեռնություներով և իր գերակայություններով: Մենք ունենք մեր գերակայությունները: 

Այս առումով առնչություն կա նաև խտականությանը խոցելի խմբերի նկատմամբ, որոնց իրավունքները չհարգելու պատճառով կարող են ի հայտ գալ իրավիճակներ, որոնք զանգվածային խախտումների և զանգվածային ոճրագործության հիմք կարող են լինել: Ցեղասպանության կանխարգելման օրակարգը նույնպես մեզ համար չափազանց էական հարց է: Մենք մի ժողովուրդ ենք, որն ունի բավական մեծ փորձ` ապրելու և հարգելու կրոններ, ապրելու միասին տարբեր հասարակություններում, որտեղ ներկայացված են տարբեր կրոններ: Մենք ունենք մեր փոքրամասնությունները, մենք ունենք մեր սփյուռքը և մենք ունենք առավել զգայունություն նաև կրոնական փոքրամասնությունների հանդեպ Մերձավոր Արևելքում: Այս նախաձեռնությունը նաև հնարավորություն է տալիս մեզ աշխատել մեր բարեկամ երկրների հետ՝ առաջ տանելու ծրագրեր, որոնք նպաստելու են կրոնական փոքրամասնություների պայմանների բարելավմանը և այդ ուղղությամբ տարբեր ծրագրերի, երկխոսության ամրապնդմանը և այդ առնչությամբ տարբեր միջոցառումների իրականացմանը: Մենք ունենք նման ծրագրեր, որոնք կարող ենք իրականացնել` համագործակցելով մյուս գործընկերների հետ, և այս հարթակը տալիս է մեզ այդ հնարավորությունը: 

Մենք առաջնորդվել ենք մեզ համար մեր գերակայություններով և առաջնորդվել ենք նրանով, որ սա առավել նպաստավոր կարող է լինել աշխատելու մեր բազմաթիվ գործընկերների հետ, որոնք նույնպես ալյանսի անդամ են և ներկայացնում են այն հասարակությունները, այն երկրները, որտեղ մենք ունենք նման հետաքրքրություն: 

Ոչ միայն քրիստոնյա փոքրամասնությունների, այլև այլ փոքրամասնությունների իրավունքների և կարողությունների ամրապնդման առումով մենք ունենք տարբեր հետաքրքիր ծրագրեր, և այդ նպատակով է, որ մենք աշխատում ենք այս հարթակի շրջանակում: Ի դեպ, սա նմանօրիանկ հարթակներից մեկն է, միակ հարթակը չէ, որտեղ մենք իրականացնում ենք ծրագրեր այս նպատակը հետապնդելու առումով:

Անի Սամսոնյան. Շնորհակալություն։ Պարոն Մնացականյան, իսկապես շատ գովելի է, և ողջունում եմ այն փաստը, որ մենք ԱՄՆ-ի հետ խորացնում ենք մեր հարաբերությունները՝ գտնելով տարբեր հարթակներ, հատկապես այնպիսի էական թեմաների շուրջ, ինչպիսին են ազգային փոքրամասնությունները կամ ցեղասպանությունը։ Բայց նաև կան մտահոգություններ այն կապակցությամբ, որ այս հարթակը կարող է դառնալ հակաչինական հարթակ։ Եվ դրա մասին են վկայում նաև տարբեր հայտարարություններ, օրինակ՝ պետքարտուղար Պոմպեոյի այնպիսի հայտարարությունը, որ «Ղազախստանում ես հանդիպեցի Չինաստանի Կոմունիստական կուսակցության կողմից Սինցզյանում ձերբակալված էթնիկ ղազախների ընտանիքներին» կամ «Մենք դատապարտում ենք Չինաստանի Կոմունիստական կուսակցության թշնամանքը բոլոր հավատքների նկատմամբ»։ Եվ նաև միջոցառումներն են այդպիսին, հետևաբար մտավախություն է առաջանում, որ սա նաև կարող է ինչ-որ չափով վնաս հասցնել հայ-չինական հարաբերություններին, որը ևս շատ կարևոր է մեզ համար։ 

Եվ խնդրում եմ նաև տեղեկություն տալ այն մասին, որ վաղը Չինաստանի արտգործնախարարը տեսակոնֆերանս է կազմակերպում “Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ” ծրագրի երկրների հետ, դրան մասնակցելու են մոտավոր 25 երկրներ։ Արդյո՞ք Հայաստանը հրավեր ունի և արդյո՞ք մասնակցելու է այդ տեսակոնֆերանսին։ 

Զոհրաբ Մնացականյան. Շնորհակալություն, տիկին Սամսոնյան։ Առաջինը, դաշինքը չի նախատեսում համատեղ գործնական որոշումների ընդունում։ Կառուցվածքը, դաշինքի ընթացակարգերը չեն նախատեսում քվեարկության մեխանիզմ, յուրաքանչյուր անդամ-պետություն առաջնորդվում է  իր ծրագրերով՝ առաջարկություններ ներկայացնելով, դրանց իրագործման համար մեխանիզմներ ձևավորելով։ 

Եվ ամենակարևորը. կարծում եմ՝ Հայաստանն արտաքին քաղաքականություն իրագործելիս արդեն բավական օրինակներ է ի հայտ բերել իր կարևորագույն, հիմնական սկզբունքներից մեկն ի ցույց դնելու առումով, որ համագործակցելով մեկ գործընկերոջ հետ՝ Հայաստանը երբեք չի անում դա որևէ այլ գործընկերոջ հաշվին, և բացառվում է, որ մենք ներգրավվենք որևէ մի գործառույթի մեջ, որը վնասի մեր շահերին, վնասի մեր համագործակցությանը որևէ այլ դաշնակցի հետ։ Սա չափազանց էական սկզբունք է, և, բնականաբար, մենք խստորեն հետևում ենք այդ սկզբունքին. սա բխում է առաջին հերթին մեր շահերից։ 

Մենք շատ լավ գիտակցում ենք սա, շատ լավ գիտակցել ենք, շատ լավ գիտենք և մանրամասնորեն ուսումնասիրել ենք բոլոր այդ պայմանները, որոնք հնարավորություն են տալիս իրագործել համագործակցություն, բայց ոչ ի հաշիվ մեր այլ գործընկերների։ 

Ինչ վերաբերում է վաղվա կոնֆերանսին, մենք չենք մասնակցելու: Համենայն դեպս, ինչ վերաբերում է այդ ծրագրին, մենք շարունակում ենք աշխատել Չինաստանի մեր գործընկերների հետ այդ ուղղությամբ և նախանշել այն ձևաչափը, որն առաջին  հերթին հետաքրքիր և կարևոր է Հայաստանի համար։ Այս փուլում կարող եմ ասել այսքանը։ Շնորհակալություն։

Տարոն Սիմոնյան. Հարգելի Կառավարություն, Մերձավոր Արևելքում հայկական վերջին խոշոր համայնքը Լիբանանում է, և այսօր մեր համայնքը բավականին լուրջ խնդիրների առջև է կանգնած։ Ինչպես դուք գիտեք, Լիբանանում շատ լուրջ տնտեսական ճգնաժամ է․ գործազրկությունն արդեն գրեթե արդեն 50 տոկոս է, և տարբեր հաշվարկներով օգոստոսին արդեն սովի խնդիր է առաջանալու այդ երկրում, և սա ուղղակիորեն ազդում է նաև լիբանանահայ համայնքին։ Ես ուզում եմ հասկանալ` նաև Հայաստանի Հանրապետության Կառավարությունը այս առնչությամբ որևէ աջակցություն մտադի՞ր է ցուցաբերել։ Իհարկե, ես հասկանում եմ, որ ֆինանսական աջակցության հետ կապված խնդիր ունենք, որովհետև մենք անձամբ մեր բնակչության կարիքները հոգալու խնդիրների առջև ենք կանգնած, բայց ամեն դեպքում մեր Կառավարությունը կարող է ավելի բարվոք վիճակում գտնվող համայնքներում Սփյուռքի մեր գործընկերներին համակարգել, կանոնակարգել և այնտեղից օգնություն հասցնել մեր լիբանանահայ եղբայրներին և քույրերին։ Այս առնչությամբ ի՞նչ գործողություններ եք մտադիր կազմակերպել։ Նաև Լիբանանում բոլորովին վերջերս հակահայ տրամադրություններ են խրախուսվում Թուրքիայի Կառավարության կողմից։ Սրա հետ կապված Ձեր տեսակետը կուզենայի հասկանալ, ինչպե՞ս պետք է շարժվենք առաջ։ 

Զոհրաբ Մնացականյան. Շնորհակալություն, պարո՛ն Սիմոնյան, մեզ համար, և՛ Հայաստանում, և՛ Սփյուռքում բնակվող մեր հայրենակիցների համար շատ կարևոր և զգայուն հարց է։

Լիբանանում հայ համայնքը սահմանադրորեն պետության ինստիտուցիոնալ համակարգի մաս է կազմում և բարեկամ Լիբանանի բազմակոնֆեսիոնալ պետական հասարակական ճարտարապետության մեջ հանդես է գալիս որպես երկրի քաղաքական կյանքի ինքնուրույն դերակատար և միավոր: Որպես երկրի օրինակելի քաղաքացիներ` լիբանանահայերը խորապես նվիրված են Լիբանանին և հավասարապես կիսում են երկրի ամբողջ բնակչության թե՛ ձեռքբերումները, թե՛ դժվարությունները: Թեև Լիբանանում հայկական ներկայությունն ունի դարավոր պատմություն, լիբանանահայ համայնքը հայտնի չափով ցեղասպանության արդյունք է, և ատելության խոսքի յուրաքանչյուր նշանակալից դրսևորում առանձնահատուկ մտահոգության տեղիք է տալիս: 

Կրոնական, էթնիկ, ռասայական խտրականություն և ատելություն պարունակող որևէ խոսք սպառնալիք է ներկայացնում, առաջին հերթին, բարեկամ Լիբանանի ներքին կայունության, պետական կառուցվածի և հասարակական համակեցության հիմնարար արժեքների համար: Վստահ ենք, որ Լիբանանի կառավարությունը և հանրությունը, և ոչ միայն լիբանանահայությունը, խստորեն հակազդելու են նման ցանկացած դրսևորումների դեմ: Այդ նույն տրամաբանությունն էր ընկած Լիբանանում հայ քաղաքական երեք կուսակցությունների՝ Սոցիալ-դեմոկրատական Հնչակյան կուսակցության, Հայ հեղափոխական դաշնակցության և Ռամկավար ազատական կուսակցության համատեղ հայտարարության  հիմքում, ինչն ինքնին խորապես գնահատելի և ողջունելի երևույթ է: 

Հայաստանը չի կարող անտարբեր մնալ հայ համայնքին հուզող համահայկական խնդիրների հանդեպ: Մեր դիվանագիտական ներկայացուցչության միջոցով մշտական կապի մեջ ենք համայնքային բոլոր կառույցների հետ և շարունակելու ենք այդ երկխոսությունը և շարունակելու ենք հետևել հետագա զարգացումներին: Այդ առումով, հաշվի առնելով զգայունությունը` ես որոշեցի այսպես պատասխանել: 

Ինչ վերաբերում է լիբանանահայ մեր հայրենակիցների սոցիալ-տնտեսական իրավիճակին, այո՛, այն ընդհանուր առմամբ իրապես բավական ճգնաժամային է, և այդ առումով նաև կորոնավիրուսի հետևանքները և ճանապարհորդության խնդիրները լրացուցիչ խնդիրներ են ստեղծում մեր այն հայրենակիցների համար, ովքեր ցանկանում են գալ Հայաստան: Մենք տեղյակ ենք այդ ամենից և խորհրդակցում ենք: 

Այո՛, Հայաստանը եղել և մնում է յուրաքանչյուր հայի հայրենիքը, ով ընտրում է ապրել Հայաստանում: Այդ առումով  մենք շարունակելու ենք աշխատել և պատրաստել այն ամբողջ անհրաժեշտ հիմքը, որը հնարավորություն կտա արձագանքելու: Անմիջական օգնության առումով՝ մենք կանդրադառնանք, երբ առավել հստակություն կունենանք: 

Տարոն Սիմոնյան. Շնորհակալություն, պարոն նախարար։ Ես էլի նշեմ, որ հասկանում եմ՝ անմիջական օգնության խնդիր կա, և կարող է նաև մենք չկարողանանք դա անել, բայց համակարգել ավելի բարվոք վիճակում գտնվող մեր՝ Սփյուռքի մյուս համայնքների աշխատանքը, որ այդ օգնությունը տրամադրենք,  մենք կարող ենք։ Օրինակ՝ Կանադայում հավաքվեց, եթե չեմ սխալվում, 110․000 դոլլար, և դա փոխանցվեց մեր լիբանանահայ համայնքին։ Սա մենք կարող ենք այլ համայքներում կազմակերպել և գնալ առաջ և նաև պետք է հաշվի առնենք, որ այսօր՝ հունիսի 17-ին, ուժի մեջ է մտնում Միացյալ Նահանգների «Սիզոր» ակտը, համաձայն որի՝ Սիրիայի կառավարության հետ համագործակցող բոլոր ընկերությունները պատժամիջոցների տակ են ընկնում, իսկ Լիբանանի բավականին մեծ քանականությամբ ընկերություններ համագործակցում են Սիրիայի կառավարության հետ, միգուցե նաև դրանցում կան հայկական ընկերություններ։ Ուզում եմ հասկանալ, արդյո՞ք մենք ունենք հաշվարկ այս ակտի գործողության ընթացքում մենք ի՞նչ խնդիրներ կունենանք լիբանանահայ համայանքում, և դրան ինչպե՞ս պետք է կարողանանք արձագանքել։ 

Զոհրաբ Մնացականյան. Շատ լավ։ Հայաստանն այս շրջանում ձևավորել է համայնքներին ուղղված օգնություն հասցնելու իր փորձը։ Այս շրջանում մենք այս փորձը ունեցել ենք Սիրիայում. ի դեպ, պետք է նշեմ, որ Սիրիայում մեր հայրենակիցների, ընդհանրապես Սիրիայի ժողովրդի համար  պայմանները նույնպես բավականին ճգնաժամային են ։ Այդ առումով, եթե շատ անկեղծ լինեմ, մենք գնահատում ենք նաև, թե ինչպես կարող ենք արձագանքել նաև այդ ուղղությամբ։ Կարծում եմ, որ ինչ-որ պահ ես Ձեզ կկարողանամ փոխանցել որոշ հստակություն, որովհետև անհրաժեշտ է վերջնականացնել որոշ գնահատակներ։