Արման Բաբաջանյան. Պարո՛ն նախարար, հիրավի, այսօր, երևի թե, կարող ենք նաև շնորհակալություն հայտնել այս համեստ միջոցներով մեր դիվանագետներին իրենց ծառայության համար։ Եվ պիտի ասեմ նաև, որ այն պահից, երբ Հայաստանի ինքնիշխանությունը՝ որպես Հայաստանի արտաքին քաղաքականության սկզբունք ամրագրվեց, դրա պաշտպանությունն ու առաջմղումը, ըստ էության, մեզ համար ունեն չափազանց կարևոր նշանակություն: Այդ գործի պաշտպանությունը և գործադրումը արտերկրում գտնվող մեր դիվանագետների, ինչպես նաև քաղաքականության մշակողների, արտաքին քաղաքական գերատեսչության կողմից ունի չափազանց կարևոր նշանակություն, որովհետև բաց թողնված ահռելի ժամանակահատված ունենք այդ իմաստով. այդ բացը լրացնելու անհրաժեշտություն կա։ 

Միևնույն ժամանակ, ընդամենը անցյալ ամիս վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը խոսեց դիվանագիտական կորպուսի մի հատվածի մասին՝ դժգոհելով, նշելով, որ կա մի հատված, որ ակնհայտ տեսնում է, որ սովոր են հին ռեժիմում աշխատել։ Իրենք սովոր են, որ պետք է վիզը ծռել և հնարավորինս խեղճացած բոլորից ինչ-որ բան խնդրել և ինչ-որ բան ստանալիս լինել երջանիկ։ Ես ցանկանում եմ, որ Դուք մասնավորեցնեիք, թե ինչ ի նկատի ունի վարչապետը: Առհասարակ վստահաբար Ձեզ հետ ևս եղել են քննարկումներ կոնկրետ առանձին դիվանագետների կատարած աշխատանքի վերաբերյալ: Ի՞նչ է արվում այսպիսի դիվանագետներից ազատվելու և նրանց այլ պրոֆեսիոնալներով փոխարինելու համար։ Քանի որ պրոֆեսիոնալիզմից խոսվեց, նշեմ, որ մենք անցյալ տարի հատուկ անդրադարձանք դիվանագիտական դպրոցին և հատկացում արեցինք, որովհետև Եվրամիությունը այլևս չէր շարունակում ֆինանսավորումը։ Եվ այստեղ խոսվեց, որ Ձեր գերատեսչությունը պիտի նոր կոնցեպտ առհասարակ առաջադրի դիվանագիտական դպրոցի վերաբերյալ, այն ընդլայնելու, այն ավելի նոր առաջացած մարտահրավերներին համարժեք դարձնելու։ Այս ուղղությամբ ի՞նչ է արվել, և ի՞նչ պատկերացում ունեք, թե պրոֆեսիոնալիզմի տեսանկյունից ի՞նչ դերակատարություն և նշանակություն կարող է վերցնել դիվանագիտական դպրոցը։ Շնորհակալություն։ 

Զոհրաբ Մնացականյան. Շնորհակալություն, պարո՛ն Բաբաջանյան։ Իրապես շատ շնորհակալ եմ։ Երբ որ Դուք հարցը տալիս էիք, ինձ թվաց՝ մեկ այլ հարցի էլ կանդրադառնաք, ես ինքս կփորձեմ զարգացնել մեկ այլ գաղափար, որն էլի մեծ նշանակություն ունի մեր աշխատանքի ծրագրավորման և իրականացման առումով։ 

Ինչ վերաբերում է առաջին հարցին, մենք իրապես վարչապետի հետ բավական սերտ աշխատում ենք ծառայության ամրապնդման, պրոֆեսիոնալիզացման, ծառայության կարողությունների զարգացման առումով։ Եվ ինձ՝ որպես գերատեսչության ղեկավարի համար չափազանց կարևոր նշանակություն ունի այդ մշտական ուշադրությունը, որպեսզի մենք իրականացնենք նպատակը։ Այս շրջանում վարչապետը եղել է շատ հետևողական՝ ապահովելու համար այն գործառույթը, որը մեզ համար, մեր կառավարության համար այս ոլորտի առումով եղել և մնում է գերակայություն։ Պարոն Սիմոնյանն անդրադարձավ մի հարցի, որը վերաբերում էր մեր ծառայության պրոֆեսիոնալիզացմանը։ Մենք քաղաքականությունը հետևողականորեն իրականացնում ենք և այս տարվա ընթացքում ևս շարունակելու ենք դա իրականացնել։ Այսօր պարադիգմը սկզբունքորեն փոխված է. մենք կենտրոնանում ենք դեսպանների վրա, բայց մեզ համար պլանավորման առումով ծառայությունն իր ամբողջության մեջ է։ Առավել ևս, երբ մեր դիվանագիտական ներկայացուցչությունների ղեկավարների հիմնական մասը ծառայությունից են եկել հասել դրան։ 

Այստեղ կան մի քանի հանգամանքներ. ես անդրադարձա կայունության խնդրին, որքանով արագ, որքանով ճիշտ, հաշվարկված ենք գործում, որպեսզի նաև չճոճենք այնքան, որ անկայունություն ունենանք՝ հաշվի առնելով աշխատանքի բնույթը,  զգայունությունը: Սա միայն ներքին, Հայաստանի հարց չէ, այն հաշվի է առնում բազմաթիվ տարբեր հանգամանքներ, որոնք վերաբերում են այլ երկրի, այլ որոշում ընդունողի, և մենք պետք է համադրենք, որպեսզի չվնասենք մեր շահերին։

Ինչ վերաբերում է մեր քաղաքականությանը, ապա դա չափազանց էական հարց է, հիմքում դրված է մեր ինքնիշխանության սկզբունքի իրականացումը։ Այսինքն սա նաև մտածելակերպի, «mindset»-ի խնդիր է։ Մեր գերատեսչությունը, որը առաջին հերթին անվտանգային բնույթի գերատեսչություն է, շատ մեծ պատասխանատվություն ունի՝ մեր անվտանգությունը պահպանելու առումով, այսինքն՝ ապահովելու հավասարակշռությունը և ճիշտ հաշվարկը՝ քաղաքականությունն այնպես կառուցելու համար, որպեսզի վնաս չհասնի, խոցելիություն չստեղծի մեր ազգային շահերի համար այն հարցում, որը առնչվում է  մյուս սուվերեն սուբյեկտների հետ մեր հարաբերություններին։ 

Հաշվի առնելով այդ հանգամանքների ամբողջությունը՝ ինքնիշխանության սկզբունքը նշանակում է Հայաստանի շահերի ճիշտ գնահատում, ձևակերպում, արտահայտում և դրա պաշտպանությունը, դրա տեղայնացումը բոլոր ուղղություններով։ Այսինքն այն, որ պատկերավոր փորձում էինք ցույց տալ, որ Հայաստանի քաղաքականությունն ավելի շատ հայակենտրոն է: Այստեղ ամենամեծ մարտահրավերն այդ ճիշտ հաշվարկն է. ինչպես ապահովել մեր ազգային շահն առանց մեր անվտանգության համար որևէ խոցելիության։ Սա է այդ հետևողական աշխատանքը, որ չի վերաբերում միայն դեսպանին, սա վերաբերում է ամբողջ ծառայությանը։ Մոտեցում, որի հիմքում դրված է Հայաստանի շահի գնահատումը, ձևակերպումը, և դա իրականացվում է ամբողջ ծառայության կողմից: Կառավարությունը ձևավորել է մեր գերակայությունների շրջանակը, մենք ունեցել ենք բավական քննարկումներ մեր գերակայությունների վերաբերյալ։ Այդ ասելով՝ ես ի նկատի ունեմ ոչ միայն կառավարությունում, այլ նաև խորհրդարանում: Մենք ձևակերպել ենք մեր արտաքին քաղաքականության գերակայությունները կառավարության ծրագրում։ Դա ընդհանուր շրջանակն է, դրան մենք առավել մարմնավորումն ենք տվել հետագա մեր բոլոր գործողությունների, հայտարարությունների մեջ, լինեն դրանք առանձին հայտարարություններ, ծրագրային ելույթներ, ինչպես եղավ վարչապետի ելույթը կամ արտգործնախարարի ելույթը դեսպանահավաքի ժամանակ։ Այնուհետև այդ քաղաքականությունը իրականացվում է արդեն բոլոր ուղղություններով՝ տեղայնացնելով գերակայությունները։ Այդ տեղայնացումը տեղի է ունենում շատ համապարփակ, ընդարձակ քննարկումների միջոցով։ Բայց այդ քննարկումների հիմքում ամենակարևոր գործառույթն այն է, թե որն է Հայաստանի շահը տեղայնացված առումով՝ առանձին ուղղություններով։ Սա է մեր հիմնական առօրյա աշխատանքը՝ գաղափարախոսական առումով: 

Մենք այսօր մի քանի ուղղություններով ներգրավված ենք  բավական ծավալուն քննարկումների մեջ, որովհետև ավելի հստակեցնում ենք մեր քաղաքականությունը որոշ ուղղություններով, և դա ժամանակ պահանջող, բավական լայնածավալ քննարկումների առարկա է։  Այդ մոտեցման մեջ ամրագրումը ընդհանուր է՝ կցորդից մինչև նախարար։ Այդ մոտեցման գնահատման հիմքում դրվում է մեկ բան՝ որն է Հայաստանի շահը և որքանով ենք մենք ճիշտ, ողջամիտ գնահատել Հայաստանի շահի իրականացումը, որը զսպում է խոցելիության վտանգները և հնարավորություններ ընձեռնում՝ ընդարձակում արդյունավետ քաղաքականություն իրականացնելու առումով. դա արտահայտվում է բոլոր ուղղություններով։ Մեր հիմնական ուղղություններով, որոնք վերաբերում են Ռուսաստանի հետ երկկողմ, ինչպես նաև ԵԱՏՄ շրջանակներում, ՀԱՊԿ շրջանակներում մեր հարաբերություններին, մեր ծավալուն համագործակցությունը Եվրամիության հետ, նրա անդամ պետությունների հետ, մեր ծավալուն համագործակցությունը Միացյալ Նահանգների հետ, Վրաստանի և Իրանի հետ չափազանց էական հարաբերություններին, մեր ռազմավարական ուղղություններին։ Եվ հասկանում եք, որ այս ամենը տեղի է ունենում մի միջավայրում, որտեղ կան նաև հակասություններ, որոնք մեզնից դուրս են։ Բավական դինամիկ քաղաքականության զարգացում կա Մերձավոր Արևելքում, որտեղ մենք ևս ունենք արտահայտված շահեր։ Եվ այստեղ է, որ մենք գնահատում ենք առաջին հերթին, որովհետև մենք արդեն գործում ենք միջազգային օրակարգի բավական հակասական միջավայրում։ 

Մամուլում շրջանառվում է մի օրակարգային հարց, որն ի հայտ է բերում այդ ընտրության կատարումը. մեր հաշվարկն առաջին հերթին հիմնվում է մեր շահի վրա։ Մեկ բան, որ մենք հստակ իրականացրել ենք և որին շատ հետևողականորեն հավատարիմ ենք մնում, այն է, սա բարդ բալանս է, բայց որևէ դեպքում մեկ գործընկերոջ հետ հարաբերությունների զարգացումը մյուս գործընկերոջ հաշվին չի բխում Հայաստանի շահերից։ Սա բարդ գործառույթ է, բայց՝ անհրաժեշտ։ 

Ինձ թվաց Դուք կհարցնեք նաև Հայաստանի դիվանագիտական ներուժի մասին, արդյունավետությունը Հայաստանի զարգացման օրակարգին աջակցելու առումով, այսինքն տնտեսական ոլորտում և այլն։ Այստեղ մեզ համար չափազանց էական է շատ իրատեսական առումով գնահատելու ներուժի բաշխումը, որովհետև արտաքին գործերի նախարարությունն առաջին հերթին անվտանգային բնույթի գործառույթ է իրականացնում։ Մեզ համար տնտեսական զարգացման ցանկացած օրակարգային հարց դիտվում է մի փոքր այլ պրիզմայով, այն համալրում է համակարգը, որը անվտանգային առումով ամրապնդում է դիրքերը: Սա կարող է լինել և՛ տնտեսական քաղաքականությունը, և՛ ցանկացած այլ ուղղությամբ, այսինքն Հայաստանի ներուժի, Հայաստանի պետական ինստիտուտների կարողությունների, տնտեսության զարգացման կարողությունների ուղղությամբ։ 

Մենք ունեցել ենք բավական կարևոր քննարկումներ կառավարությունում, և սա շարունակական բնույթի է լինելու: Ես կարծում եմ, որ մեզ անհրաժեշտ է որոշ վերանայումներ իրականացնել, թե ինչ սպասելիքներ ունենալ դիվանագիտական ծառայությունից, երբ գործառույթը բաշխված է կառավարության տարբեր մարմիններում։ Առաջին հերթին այս ռեսուրսի բաշխումն է պետք վերագնահատել և համադրել կառավարական ներուժի հետ՝ այս նպատակն իրականացնելու համար։ Դիվանագիտական կորպուսը, առաջին հերթին, կարող է շատ արդյունավետ ապահովել համապատասխան գնահատական տալը և հարթակներ առաջ բերելը, որտեղ տնտեսական զարգացման հարցում անմիջական օպերատորները իրականացնեն իրենց գործառույթները, բայց եթե դիվանագիտական ծառայությունը պետք է ներկայանա որպես տնտեսական օպերատոր, ապա դա անիրատեսական է։ 

Առևտրային դիվանագիտության առումով ես ասացի՝ անհրաժեշտ է որոշ ֆունկցիոնալ վերաբաշխում։ Կան տարբեր մոտեցումներ: Առևտրային դիվանագիտության հիմնական գործառույթը, երբ մենք ասում ենք՝ համապատասխան հարթակների բացահայտում, գնահատում և ի հայտ բերում, ուժեղացնելու համար տնտեսական օպերատորների ներգրավվածությունը, սա մեկ գործառույթ է, բայց ձևաչափերը տարբեր են, տարբեր երկրներ տարբեր ձևաչափեր ունեն։ Առևտրային կցորդներ ունենալու մոտեցումը մեկ մոդել է, և ոչ միակը. այն համապատասխանում է այս կամ այն երկրի նպատակներին, տնտեսական մոդելներին։ Կան այլ ձևաչափեր, և այսօր, այո՛, մենք ունենք մեր գործընկերները էկոնոմիկայի նախարարությունում և այնտեղ զարգացած է համապատասխան ռեսուրս՝ տնտեսական միջազգային համագործակցության համար: Դրա համադրումը մեր աշխատանքի հետ և այդ վերագնահատումը, ես կարծում եմ՝ մարտահրավեր է, և մեզ անհրաժեշտ է ավելի հստակեցնել արդյունավետությունը բարձրացնելու համար: Իրապես կարծում եմ, որ ներկայիս փուլում սա ողջամիտ, ճիշտ վերագնահատման կարիք ունեցող մի հարց է։

Դիվանագիտական դպրոցի առումով․ անցյալ տարի մենք կարողացանք պայմանավորվածություն ձեռք բերել Եվրամիության հետ, որ մեր համագործակցությունն այդ առումով կշարունակվի: Դիվանագիտական դպրոցի տեղն ու դերը շարունակում են մնալ գերակա՝ մեր ազգային ռեսուրսի զարգացման և ամրապնդման առումով, այսինքն դիվանագիտական ռեսուրսի զարգացման և ամրապնդման առումով։ Մեզ մոտ նաև կան ծրագրման և դպրոցի տնօրենի կողմից ձևավորված այդ տեսլականը և ռազմավարությունը, որոնք համադրում են նոր ռեսուրսի պատրաստումը և եղած ռեսուրսի վերապատրաստման գործառույթները։ Այդ քաղաքականությունը շարունակվում է, մենք հաջորդ տարվա համար ունենք նախատեսված նոր քաղաքականություն և առիթը ունենալու ենք՝ ավելի հստակ քննարկելու, երբ դա արդեն կարտահայտվի նոր բյուջետային ծրագրման մեջ: Սակայն հիմնականն այն է, որ մենք ունենք կայացած ազգային ներուժ՝ պատրաստելու ազգային, պրոֆեսիոնալ դիվանագիտական պոտենցիալ։ Շնորհակալություն։ 

Համազասպ Դանիելյան. Ես՝ մի կողմից, որպես բյուջետային հանձնաժողովի պատգամավոր և որպես խորհրդարանական դիվանագիտության մեջ ներգրավված, մասնավորապես ԵԱՀԿ խորհրդարանական հանձնաժողովի անդամ, տեսել եմ հարցի երկու կողմն էլ ռեսուրսների բաշխման հետ կապված։ Կարծում եմ, որ ընդլայնելու անհրաժեշտություն կա, թե՛ դիվանագիտական ներկայացուցչությունների ցանցը, թե՛ այստեղ ներգրավված մարդկանց վարձատրության հետ կապված հարց ունենք, և սա  կարմիր թելի նման անցավ մեր քննարկումներում։ Եվ այստեղ ցանկանում եմ միջանկյալ ասել, որ դեկտեմբերին ընտրությունները դիտարկելու համար ես Ուզբեկստանում էի, այնտեղ ունենք դեսպան, բայց չունենք ներկայություն, ես խնդրում եմ պարզապես, հատկապես, որ ապագայում լինելու է քննարկում կաբինետում, և պարոն Ջանջուղազյանն էլ էր կաբինետում, կորոնավիրուսով պայմանավորված թեկուզ, ես կարծում եմ, որ Հայաստանի ներկայությունը խիստ կարևոր է, և այնտեղ իրապես ներդրում է լինելու, մի երկրում, որտեղ հայերի թիվը, օրինակ՝ ամենատարբեր հաշվարկներով ավելի շատ է, քան Սիրիայում, և հայերը ունեն կարևոր ներկայություն։ Պարո՛ն նախարար, հաշվետվության մեջ շատ մանրամասն ցուցանիշներ կան, սկսած Հայաստանին վերաբերող հրապարակումներից մինչև այցեր, լուսաբանում, միջոցառումներ և այլն։ Արդյո՞ք այս ցուցանիշները, որոնք հավաքագրվում են նախարարության ողջ համակարգի արդյունավետությունը չափելու համար բյուջեի համատեքստում, օգտակա՞ր են նաև Ձեզ, որովհետև այստեղ ռեսուրս է դրվում, տարբեր երկրներում գործող դիվանագիտական միավորների, այսինքն դեսպանությունների աշխատանքի արդյունավետությունը գնահատելու համար, որովհետև մեզ համար՝ որպես բյուջետային հանձնաժողովի ներկայացուցիչների, կարևոր է նաև, որ այն օգտակար լինի գերատեսչություններին` իրենց աշխատանքը պլանավորելու, գնահատելու տեսակետից։ Շնորհակալություն։  

Զոհրաբ Մնացականյան. Շնորհակալություն հարցերի համար։ Դուք անդրադարձաք անմիջապես Ուզբեկստանին: Դուք գիտեք, որ մենք միանշանակ արտահայտվել ենք այդ ուղղությամբ մեր ներկայության խորացման գերակայության մասին, մենք արդեն նշանակեցինք ոչ ռեզիդենտ դեսպան Ուզբեկստանում այս փուլի համար՝ նկատի առնելով, որ մենք վերջնականացնելու ենք մեր անմիջական, մշտական ներկայությունը նոր բյուջեում։ Ըստ մեր ծրագրածի՝ հաշվետու տարվա ընթացքում քայլեր ու գործողություններ իրականացրել են երկու ուղղությամբ. 2019թ. բյուջետային առումով նախապատրաստել էինք, իսկ 2020թ․՝ իրականացրել: Սա երկու ուղղություններն են՝ մերձավորարևելյան և աֆրիկյան։ Նույն տրամաբանությամբ մենք աշխատանքը ծրագրել և պատրաստվում ենք իրականացնել գործառույթը նաև արդեն կոնկրետ 2021 թ․։ Բայց գերակա մեր հարցերի ցանկում սա միակը չէ։ 

Տիկին Հայրապետյանն անդրադարձավ մեկ այլ հարցի, որ վերաբերում էր մեր մյուս դիվանագիտական ներկայացուցչություններում որոշ վերաձևավորման հարցերի։ Մեզ անհրաժեշտ է վերագնահատել դրսում և ներսում աշխատողների հարաբերակցությունը, և այդ ամենը ծախս է։ Պետք է իրատեսական լինենք, որովհետև համավարակից բխող հետևանքներ կան, որոնք ոչ ոք չի կարող հաշվի չառնել։ Հիմա ինչպե՞ս համադրել մեր ներկայիս քննարկման հարցի հետ այդ ամենը։ Ես անկեղծ լինեմ, չափազանց ավելի էական է կենտրոնանալ եղած ներուժը ուժեղացնելու վրա և գնահատել՝ որքանով մենք կարող ենք համադրել մեր մյուս գերակայությունների հետ, որը վերաբերում է ներուժի ընդլայնմանը․ եղածը ամրապնդե՞լը, թե ընդլայնումը, անմիջապես, որ գործառույթը իրականացնենք, հաշվի առնելով, որ որոշ ընտրության առջև կանգնելու ենք։ Եվ սա քննարկվում է կառավարության ներսում։ 

Ներկայիս փուլում մենք գնահատում ենք, թե ինչպես 2021թ․ ողջամիտ մոտենալ, եթե այս ամենը չլիներ՝ շատ ավելի պարզ և հեշտ էր լինելու։ Մենք հստակ նախանշել ենք և պետք է իրականացնենք։ Իրականացնելու պահը կախված է, թե որքան ողջամիտ կգնահատենք այդ գերակայությունը մեր մյուս գերակայությունների հետ համադրելը, որի հիմնական էությունը եղած ներուժի ամրապնդումն է։ 

Համզասպ Դանիելյան. Ուզբեկստանը պարզապես օրինակ է, Դուք վստահաբար, շատ ավելի մեծ պատկեր ունեք, իմ  հարցը մեկն էր․ արդյո՞ք այն տվյալները, որ հավաքագրվում են ԱԳՆ-ի գործունեությունը չափելու համար, որոնց մի մասը գալիս է նախարարություններից, օգտակար է նաև նախարարության համար՝ հասկանալու տարբեր երկրներում, դեսպանատներում, միջազգային կազմակերպություններում եղած աշխատանքի արդյունավետության տեսակետից, որը նաև կօգնի հասկանալ առաջնահերթությունները։ 

Զոհրաբ Մնացականյան. Իրականում սա մի հարց է, որի շուրջ մենք կարիք ունենք աշխատելու, որովհետև ես չափազանց խորացած չեմ մանրամասների մեջ, բայց որոշ բաներ կան, որ խնդրահարույց են։ Եթե գնահատականը հիմնվում է զուտ մեխանիկական հաշվարկների հիման վրա՝ քանի այց եղավ կամ հաղորդագրություն դուրս եկավ, ինձ թվում է, մեխանիկական հաշվարկ է։ Արտաքին ոլորտը իր մեջ պարունակում է այդ պահանջը, միաձև մոտեցումը չի արտահայտում քաղաքականության ճիշտ, արդյունավետ գնահատումը։ Եթե մենք հաղորդագրություններով դատենք մեր արդյունավետությունը, ապա անկեղծ՝ դա լավ ձև չէ, կամ զուտ մեխանիկական այցերով դատենք՝ բավարար չէ, մենք կարիք ունենք ավելի խորքային վերլուծության, թե ինչպես ճիշտ գնահատենք: Բազմաթիվ են ձևերը՝ արտահայտելու Հայաստանի արտաքին քաղաքականության դիրքորոշումները, որոնք մեկ մեխանիկական հաշվարկով չեն արտահայտում արդյունավետությունը։ Մենք կարող ենք ասել թվերով, բայց արդյունավետությունը գնահատելու չափանիշը դա չէ: Շատ շնորհակալ եմ, որ բարձրաձրեցիք այս հարցը, և երեկ մեր քննարկումներում անդրադարձանք այս հարցին: Պատրաստ ենք միասին քննարկել, վերլուծել, վերաշարադրել այն չափանիշները, որոնց վրա օգտակար կլինի գնահատել արտաքին գերատեսչության ծավալը, որակը և այլն։ 

Գոռ Գևորգյան. Պարո՛ն Նախարար, իրականում դիվանագետի գործունեությունը հաճախ քիչ նշմարելի է, բայց պահանջում է ամենօրյա և քրտնաջան աշխատանք և հետևողականություն: Հաշվի առնելով այս հանգամանքը` ես նախ ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել մեր ողջ դիվանագիտական անձնակազմին, մասնավորապես, վերջին մի քանի ամիսների ընթացքում ՀՀ քաղաքացիների տարհանման գործընթացը պատշաճ ձևով կազմակերպելու առումով՝ կապված COVID19-ի համընդհանուր խնդրի հետ: Դուք մի շատ կարևոր հարց ևս բարձրաձայնեցիք, որպես մեր առաջնահերթություն՝ աֆրիկյան ուղղությամբ տարվող մեր քաղաքականությունն է: Վստահ եմ, որ տեղյակ եք, որ օրեր առաջ Եգիպտոսը հայտարարեց մի նոր ձևաչափի կազմավորման մասին, որի մասին մենք բազմիցս խոսել ենք՝ Հունաստանի Կիպրոսի, Ֆրանսիայի, այդ թվում Եգիպտոսի մասնակցությամբ Լիբիայում տեղի ունեցող իրադարձություններին պատշաճ պատասխան տալու, և Թուրքիայի` աֆրիկյան ուղղությամբ տարվող քաղաքականությունը սանձազերծելու նպատակով: Հարցս հետևյալն է. աֆրիկյան ուղղությամբ, կարծում եմ, մենք դեռ շատ անելիքներ ունենք, և այս ձևավորվող ձևաչափի հարցում ունենք անելիքներ թե՞ ոչ: Եվ, հաշվի առնելով ձեր ասած աշխարհագրական շրջանակների ընդարձակումը՝ չեմ կարծում, որ պետք է սահմանափակվենք միայն Եթովպիայով:

Զոհրաբ Մնացականյան. Ձեր հարցը իմ մտքում ծագեց նաև նախորդ՝ մեկ այլ հարցին անդրադառնալիս, երբ խոսեցի այդ ժամանակի պահանջի մասին, որն անհրաժեշտ է արդյունք ցույց տալու համար: Մենք դեսպանությունը բացել ենք մի քանի ամիս առաջ: Մեր առաջին գործառույթն այնտեղ ամրապնդվելն է: Ես կարծում եմ, որ իրական արդյունքները տեսնելու համար մեզ անհրաժեշտ կլինի սպասել առնվազն մեկ տարի: Մեր նպատակն արտահայտել էինք, երբ ձևակերպել էինք, թե աֆրիկյան ուղղությունը ինչ նշանակություն ունի, և ինչու ենք մենք հայտ ներկայացնում՝ հանրային գումարներ ծախսելով այնտեղ մեր դիվանագիտական ներկայացուցչությունն ամրագրելու համար: Այդ քաղաքականությունը ուղղորդում է մեզ այդ տարածաշրջանում: Մենք ձևավորեցինք այն: Ի դեպ արդեն իր արդյունքը ցույց է տվել, երբ մեր դեսպանությունը կարողացավ շատ արդյունավետ աշխատել աֆրիկյան տարբեր երկրներից մեր հայրենակիցների տարհանման հարցում: Մենք ունենք նաև մեր ներկայությունը Եգիպտոսում, և այն սկզբունքորեն կարևոր է շատ տարբեր ուղղություններով. և՛ աֆրիկյան ուղղությամբ, և՛ արաբական ուղղությամբ, և՛ Մերձավոր Արևելքի ուղղությամբ, և տարբեր բազմաթիվ այլ ուղղություններով, որովհետև այդպես է այդ երկրի կշիռը և ներգրավվածությունը: 

Եթովպիայից հետո, այո՛, մենք մտադիր ենք ընդլայնել մեր աշխարհագրությունը և ներկայությունը: Եթովպիան մենք ընտրել էինք ամենից բացի, հաշվի առնելով Աֆրկյան միության ներկայությունը Ադիս Աբեբայում: Մենք հաշվի ենք առնում նաև ճիշտ գնահատման առաջադրանքը, թե հաջորդ որ քայլերով ենք շարունակելու մեր աշխատանքը: Եվ այս ամենը պետք է տեղավորվի ժամանակի մեջ: Մեր առաջին գործը չավարտած՝ նորից գալ և ասել, որ ճիշտ է շարունակել, նոր հայտ ներկայացնել բյուջետային, հանրային ծախս անելու համար, դեռևս շուտ է: Արդեն խոսվեց մեկ այլ բանի մասին, որ մենք ունենք գերակայություն աշխատելու, Ուզբեկստանի հարցը առաջ բերվեց: Մենք այլ նպատակ ունենք, որը հիմա չբարձրաձայնեմ, որովհետև վախենում եմ, որ մենք տուժում ենք այս համավարակից, և պետք է մի փոքր ավելի խնայողական և ողջամիտ լինենք գալիք մեր հաշվարկների մեջ: Բայց ներկայիս կարևորագույն հարցը, այս պահին ամրապնդելն է այն, ինչ հիմա ստեղծել ենք, քանի որ դեսպանություն ստեղծելը նշանակում է, որ մենք ուղարկում ենք մեր աշխատակցին, ով սկսում է ներկայություն ձևավորել: Առաջին ամիսներին դա զուտ ֆիզիկական ներկայություն ձևավորելն է, և օրակարգային քաղաքական ներկայություն ստեղծելն է. դա է, որ ժամանակ է պահանջում: Ուստի առաջին գերակա խնդիրն է՝ ամրապնդել այն, ինչ արել ենք, և շարունակել գնահատել հաջորդ քայլերը: Բայց այդ գնահատումը գալու է նաև այն օրակարգից, որը ձևավորվելու և գեներացվելու է Եթովպիայում մեր ներկայությունից՝ ընդհանուր աֆրիկյան մայրցամաքի առումով:

Շատ լավ հասկանում ենք, որ աֆրիկյան մայրցամաքը չափազանց մեծ է, 53 երկիր է ընդհանուր, չափազանց ընդարձակ օրակարգով, և մեզ համար մնում է կարևոր առաջադրանք՝ ճիշտ գնահատելու հաջորդ քայլերը, թե որ ուղղությամբ, ինչպես աշխատել, քանի որ մակերեսային կարող է ճիշտ թվալ այստեղ կամ այնտեղ գնալը, բայց դա բավարար չի: Գալով նախորդ հարցին, այստեղ ճիշտ է հաշվարկելը, թե որն է մեր գերակայությունը, ազգային շահի ճիշտ գնահատումը: Մինչ դա կատարվի՝ անհրաժեշտ է ամրապնդել այն, գեներացնել օրակարգն այնտեղ, որտեղ մենք հիմա բերել ենք մեր ներկայությունը: 

Անուշ Բեղլոյան. Հարգելի՛ պարոն նախարար, որպես Հայաստան-Լիտվա, Լատվիա, Էստոնիա բարեկամական խմբի ղեկավար, մեծ ուրախությամբ եմ տեսնում, թե ինչպիսի փայլուն աշխատանք է կատարում դիվանագիտական անձնակազմը այդ երկրներում, և՛ երեկ, և՛ մի քանի օր առաջ մենք գրանցել ենք նաև շատ լուրջ օգնություն և առհասարակ շատ լավ հաջողություններ COVID19-ի համաճարակի հետ կապված օգնության տրամադրման հարցում։ Ես հեռու եմ այն մտքից, որ դա միայն COVID19-ով է պայմանավորված, ես կարծում եմ՝ դա նաև պայմանավորված է նրանով, որ Հայաստանն անընդհատ օրակարգում է նորություններում, դիվանագիտական շփումներում, և առհասարակ, տեղեկատվական աշխատանքը, որ տանում է Արտաքին գործերի նախարարությունը, որպեսզի Հայաստանը միշտ պահի ուշադրության կենտրոնում, ինչը բավականին շատ կարևոր է, ինչպես նաև կարևոր է անվտանգային ասպեկտի համար, ինչի մասին Դուք խոսեցիք։ Եվ հարցը՝ արդյո՞ք չեք տեսնում անհրաժեշտություն, որպեսզի Արտաքին գործերի նախարարության հաղորդակցության ոլորտում, տեղեկատվական ոլորտում գործառույթները, իրավասությունները, հնարավորություններն ընդլայնվեն հետագայում, արդյոք նպատակահարմա՞ր եք համարում, թե այժմ այն բավարար է։ 

Զոհրաբ Մնացականյան. Սա այն հարցերից է, որ ցանկացած երկրի համար ունեցած ռեսուրսը երբեք բավարար չի լինելու, այստեղ մենք ունենք աշխատանքի ձևավորված ինչ-որ շրջանակ, դա սկզբունքորեն աշխատող մեխանիզմ է, որակի, բարձրացման, հարցը բնականաբար միշտ կա: Այսինքն՝ դա միայն Արտաքին գործերի նախարարությունը չի, և կան ազգային տարբեր ռեսուրսներ, որոնք մենք ավելի համադրողի և համախմբողի դերում ենք շատ հաճախ հանդես գալիս, որպեսզի Հայաստանի տեսանելիության բարձրացման այդ քաղաքականությունը իրականացնենք։ Ռեսուրսի առումով մենք բավական գործ ունենք անելու: Դատելով իմ փորձից և մեր ծառայության փորձից՝ ինձ թվում է, որ մենք՝ որպես երկիր, որպես ժողովուրդ, ունենք բավական մեծ հեղինակություն, հարգանք, որը մեզ բնականաբար անհրաժեշտ է՝ դրանից օգտվելու, առավել ուժեղացնելու տեսանելիությունը և զգայունությունը մեր հարցերի, շահերի հանդեպ: Դա կարևոր գործառույթ է։ Ցանկացած մշակութային միջոցառում, ցանկացած տեղեկատվական միջոցառում նպաստում են այդ միջավայրի ձևավորմանը։ 

Երբ ես ասացի, որ մենք վայելում ենք բավական մեծ հարգանք, հեղինակություն, ես դրան անձամբ եմ ականատես եղել, և դրա հիմքում դրված է Հայաստանի, Հայաստանում ապրող ժողովրդի, Սփյուռքում ապրող ժողովրդի հավաքական հեղինակությունը, պատկերը։ Մենք պետք է շարունակենք օգտագործել այն, քանի որ մենք կարող ենք ունենալ քաղաքական բնույթի շահեր, որտեղ մենք կարող ենք ունենալ հակաշահեր, հակակարծիքներ և դժվարություններ։ Այսինքն՝ այդ առումով, ԱԳՆ-ն ունի իր դերակատարությունը, դիվանագիտական ներկայացուցիչներն ունեն իրենց չափազանց մեծ դերը, քանի որ առաջնագծի մեր դիրքերն են։ 

Կարևոր մոտեցումներից մեկը մեր դիվանագիտական ներկայացուցիչների կողմից ստեղծագործ և նախաձեռնող աշխատանք իրականացնելն է, որովհետև իրենք ավելի լավ գիտեն՝ ինչ դաշտում են աշխատում և ինչ հարթակներ կան հասանելի, որպեսզի ամրագրենք մեր տեսանելիությունը, մեր հանդեպ ուշադրությունը այս կամ այն ուղղությամբ։ Ընդհանուր քաղաքականության իրականացման առումով՝ Արտաքին գործերի նախարարությունը դերակատարներից մեկն է, բայց ոչ միակը, և սա մշտապես յուրաքանչյուրի համար մարտահրավեր է՝ եղած մոդելը ավելի լավացնել։ Այո, անհրաժեշտ են ռեսուրսներ, բայց ռեսուրսները միակ հարցը չեն, այլ նաև անհրաժեշտ է ճիշտ գնահատել մոդելը, որով մենք իրականացնում ենք տեղեկատվական քաղաքականությունը։ 

Միքայել Զոլյան. Հարցս կապված է կրկին ֆինանսական կողմի հետ: Կարծում եմ՝ ևս մեկ տեսանկյուն կա, ոչ ռեզիդենտ դեսպանների դեպքը, և այստեղ նաև հնարավորություն կա, այն դեպքերում, երբ մենք չենք կարողանում ընդլայնել մեր ցանցը, գուցե մենք կարող ենք պարզապես ավելի շատ ռեսուրսներ տրամադրել ոչ ռեզիդենտ դեսպաններին՝ նրանց հնարավորություն տալով ավելի արդյունավետ իրենց աշխատանքը կատարել, հատկապես այն դեպքում, երբ նույն դեսպանը երեք-չորս երկրում է դեսպան, և նա մի երկրում է գտնվում հիմնականում, և հաճախ դեսպանների հետ աշխատելիս, մենք տեսնում ենք, որ նրանք, իհարկե, ֆինանսական հնարավորություններ ունեն, բայց լավ կլիներ ավելի շատ լինեին, որպեսզի նաև ավելի ակտիվ աշխատեին այն մյուս երկրների հետ: Այդ ուղղությամբ արդյո՞ք որևէ հատուկ կարիքներ կան, կամ ի՞նչ հեռանկար եք տեսնում այդ ուղղությամբ:

Զոհրաբ Մնացականյան. Ոչ ռեզիդենտ դեսպանները մեզ մոտ, իհարկե, շատ են, որովհետև ես նշեցի, որ մենք ունենք ավելի քան 40 ռեզիդենտ դեսպաններ, և ունենք հավատարմագրված դեսպաններ ավելի քան 70 երկրներում, այսինքն մոտավորապես այդ երկրներից, որտեղ մենք ոչ ռեզիդենտ ներկայություն ունենք, արդեն մենք դրսից ապահովում ենք 30-ից ավելի երկրներ, որտեղ ներկայությունը ոչ ռեզիդենտի ձևաչափով է: Հիմա մենք ունենք նաև նոր ձևաչափը, որը նոր գաղափար չէ, և օգտագործվում է բազմաթիվ երկրների կողմից, բայց ոչ ռեզիդենտ ձևաչափի դեսպանի օգտագործումը Երևանից, որպեսզի ավելի ողջամիտ օգտագործենք մեր ամբողջ ներուժը, չգերծանրաբեռնենք մեր դիվանագիտական ներկայացուցչությունները՝ այնտեղից ծածկելով այլ երկրներ, այլ նաև այդ գործառույթը իրականացնել Երևանից: Այո՛, այստեղ չափազանց էական է, թե որքան արդյունավետ է նման համակարգը գործում, քանի որ դա պահանջում է կանոնավոր ներկայություն, կանոնավոր աշխատանքի իրականացում: Երբ Երևանից ենք իրականացնում, մենք առանձնացնում ենք մարդկային ռեսուրս, որը կենտրոնացած է այդ հարցի վրա և ավելի հետևողական ապահովում է օրակարգը, ինչպես Ուզբեկստանի, Թունիսի, Մարոկկոյի պարագայում: Այդ ձևաչափը մենք նոր ենք սկսել իրականացնել: Հարցի առնչությամբ, թե որքանով ընդլայնվել այդ առումով. չեմ ցանկանում շտապել, բայց, այո, տարբերակ է, որովհետև դա նույնպես ծախսի և արդյունավետության համադրում է: 

Տարբերությունը կա, միանշանակ, երբ ռեզիդենտ չէ, նույն տեղում չեն զբաղվում հարցերով, այլ պետք է ներկայության հաճախականությունն ապահովվի, և ծախսը ճիշտ գնահատվի: Ուստի այս պահի դրությամբ մենք գնացել ենք այդ ուղղությամբ: Հիմնականում գոհ եմ, բայց նոր է, նորից այս համավարակը մի քիչ խանգարեց, քանի որ որոշ ծրագրեր խախտվեցին. մենք ունեինք որոշ ծրագրեր այդ երկու ուղղություններով իրականացնելու: Ընդհանուր այն ունի բավական մեծ ծավալ, մեծ ներուժ և արդյունավետություն: