Հարց. Պարոն Վիրաբյան, 2019թ.-ին Եվրասիական տնտեսական միությունում նախագահությունը փոխանցվեց Հայաստանին: Հայաստանն այդ ժամանակահատվածում ի՞նչ ճանապարհային քարտեզ է ներկայացնելու և որո՞նք են մեր նախագահության շրջանակներում մեր առաջնահերթությունները:

Դավիթ Վիրաբյան. Դուք ճիշտ նշեցիք՝ մեր նախագահությունը ԵԱՏՄ-ում համընկավ ինտեգրացիոն միավորման ստեղծման հինգ ամյակի հետ: Դա ինչ-որ չափով նաև խորհրդանշական է: Տարեսկզբին մեր վարչապետի կողմից ներկայացվեցին Հայաստանի առաջնահերթությունները՝ որպես նախագահող պետության:

Ես երևի նշեմ դրանցից հիմնականները. նախ ընդհանուր էներգետիկ  շուկայի ձևավորումն է: Դա ԵԱՏՄ ներքին շուկայում արգելքների, խոչընդոտների վերացումն է, թվայնացումն է. նկատի ունենք ԵԱՏՄ անդամ պետությունների IT ընկերությունների ներուժի և ջանքերի համախմբումը՝ հանուն տնտեսության, բարձր տեխնոլոգիական ոլորտների խթանման ու զարգացման: Դրանց հիման վրա, այն առաջնահերթությունները, որոնք մենք ներկայացրինք դեռևս հունվարին, Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովը մշակեց ճանապարհային քարտեզ, որը արդեն իսկ իրագործվում է: Մենք կարելի է ասել  ճանապարհի մի մասն արդեն անցել ենք, առնվազն հինգ ամսվա կտրվածքով: Եվ մենք բոլոր մեր այդ առաջնայնությունները և խնդիրները իրագործելիս ակնկալում ենք մեր գործընկերների, ԵԱՏՄ անդամ պետությունների գործուն աջակցությունը, և ստանում ենք իրականում դա, ինչը, համոզված ենք, որ բերելու է նրան, որ ԵԱՏՄ պայմանագրերի կնքման ժամանակ հռչակված այդ միտքը, որ պետք է հասնենք 4 ազատությունների, այսպես կոչված, ապրանքների, ծառայությունների, կապիտալի և աշխատուժի ազատ տեղաշարժին, մենք կհասնենք դրան կամ կմոտեցնենք առնվազն այն պահը, որ կլինի այդ 4 ազատությունների լիակատար հաստատումը, ինչը, բնականաբար կբերի, ԵԱՏՄ անդամ պետությունների ազգաբնակչության կենսամակարդակի շեշտակի բարձրացմանը:

Արդեն հիմա, եթե մենք ուսումնասիրենք այն վիճակագրական տվյալները, որոնք Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովի կայքում առկա են, կարձանագրենք, որ օրինակ Հայաստանի ապրանքաշրջանառությունը ԵԱՏՄ անդամ պետությունների հետ շեշտակիորեն աճել է: Նկատվում է այդ աճը հատկապես վերջին երեք տարվա կտրվածքով: Առաջին տարին, բնական է, դա նոր էր ստեղծվում, հաջորդ տարի որոշակի քայլերն էին կատարվում և արդեն երրորդ տարուց սկսեց նկատվել այդ աչքի ընկնող աճը: Այստեղ կուզեի միայն ավելացնել, որ, չնայած այդ ամենին, իհարկե՛, որևէ կերպ սա մեզ չի խոչընդոտում զարգացնել մեր առևտրատնտեսական հարաբերությունները և զարգացնել, մեծացնել մեր ապրանքաշրջանառությունը այլ ուղղություններով

Հարց. Պարո՛ն Վիրաբյան, հաշվի առնելով, որ ԵԱՏՄ տարածքում գործում է մաքսային օրենսգիրքը՝ Հայաստանը կարո՞ղ է նախաձեռնել մաքսային ընթացակարգերի պարզեցմանն ուղղված քայլեր, որպեսզի երկրների միջև, կառույցի երկրների միջև, մաքսային ընթացակարգերը հնարավորինս պարզ ընթացակարգով կառուցվեն:

Դավիթ Վիրաբյան. Բնականաբար, արվում է: Սակայն ավելի մանրամասն լավ կլիներ, որ մեր ՊԵԿ-ի ներկայացուցիչները պատասխանեին: Այնքանով, որքանով Արտգործնախարարությանն են վերապահված այդ գործառույթները, կնշեմ, որ, այո՛, Հայաստանը կարող է, այո՛, Հայաստանը պարբերաբար հանդես է գալիս և, այո՛, նաև ընդունվում են Հայաստանի շատ ու շատ առաջարկներ: Պարզապես ամեն ինչի համար պետք է ժամանակ:

Հարց. Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը Եվրասիական բարձրագույն տնտեսական խորհրդի հերթական նիստին մասնակցելիս ասաց, որ կառույցին անդամակցությունը մեր կառավարության առաջնահերթություններից է: Նախագահությունը, բացի պատասխանատվությունից, ի՞նչ է ենթադրելու մեզ համար որպես առավելություն: Եթե ճիշտ կարողանանք օգտագործել այդ նախագահության հնարավորությունը:

Դավիթ Վիրաբյան. Նախագահությունն ինքնին, երևի թե, սխալ կլինի ասել, որ կարող է առավելություն լինել որևէ պետության համար կամ չլինել մյուսի համար: Դա համընդհանուր հավաքական շահ է:

Հարց. Հնարավորությունները այս դեպքում եկե՛ք օգտագործենք:

Դավիթ Վիրաբյան. Ստեղծում է հնարավորություններ: Այո՛, երբ դու նախագահում ես, դու նախաձեռնում ես, ինչ-ինչ առաջարկներ ես ներկայացնում: Բնական է՝ դու այդ պահին լոկոմոտիվի, առաջատարի դերում ես, և բնական է, որ այն պետությունը, որը նախագահում է, նախ ներկայացնում է իր համար առաջնայնություն ներկայացնող խնդիրները, այդ հարցերն է բարձրացնում, բայց միաժամանակ երբեք չեն մոռացվում այլ պետությունների շահերը, որովհետև, եթե մի բանի պետք է հասնենք, դա պետք է լինի ընդունելի բոլորի համար, դա պետք է շահեկան լինի բոլորի համար, որպեսզի դա բնականոն գործի, հակառակ պարագայում չի լինի մի որոշում, որը կբերի հաջողության:

Հարց. Բիշքեկում էր կայացել ՀԱՊԿ անդամ երկրների արտաքին գործերի նախարարների նիստը: Նիստի օրակարգում երկու կարևորագույն հարց էր՝ քարտուղարի նշանակման և գլխավոր քարտուղարի հանկարծակի ազատման դեպքում կամ վաղաժամ դադարեցման դեպքում։ Ինչ քայլեր են ուղղված իրավական բացերը լրացնելու համար: Որոշում կայացվեց՝ արդյոք ինչպիսի ընթացակարգ է սահմանվում, երբ գլխավոր քարտուղարի լիազորությունները դադարեցվում են վաղաժամ:

Դավիթ Վիրաբյան. Այո՛, մայիսի 22-ին Բիշքեկում կայացավ ՀԱՊԿ արտաքին գործերի նախարարների խորհրդի հերթական միջնստաշրջանային նիստը, որի օրակարգում ներառված էին բազմաթիվ հարցեր: Նաև, որպես լրացուցիչ, ներառված էին Ձեր կողմից նշված գլխավոր քարտուղարի նշանակման և ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի լիազորությունների վաղաժամ դադարեցման պարագայում այդ իրավական բացի լրացման հարցեր: Այժմ իրավական մասով մենք ունեինք մի իրավիճակ, որտեղ կար բաց, և դա ակնհայտ էր, և որպեսզի բացառեինք նման իրավիճակներն ապագայում, հայկական կողմը նախաձեռնեց դրա շուրջ քննարկում, ինչը բերեց նրա, որ ընդունվեց որոշում, որում արձանագրվեց, հանձնարարություն տրվեց արտգործնախարարների կողմից ՀԱՊԿ Մշտական խորհրդին և Քարտուղարությանը մշակել, համաձայնեցնել և ներկայացնել, նույնպես Բիշքեկում արդեն նոյեմբերին կայանալիք Հավաքական անվտանգության խորհրդին, այսինքն՝ ՀԱՊԿ բարձրագույն մարմնի հաստատմանը ներկայացնել առաջարկներ այդ իրավական բացի լրացման մասով:

Կարող եմ ասել, որ արդեն որոշակի աշխատանք տարվում է, կան համապատասխան աշխատանքային տարբերակներ, և Մշտական խորհուրդը, Քարտուղարության հետ համատեղ արդեն իսկ մեկնարկել է, անցել է իրեն տրված հանձնարարության կատարմանը: Ինչ վերաբերում է գլխավոր քարտուղարի հարցին, այո՛, արտգործնախարարները տվեցին հավանություն Բելառուսի կողմից առաջարկվող թեկնածության ներկայացմանը Հավաքական անվտանգության խորհրդի դիտարկմանը: Այսինքն՝ ըստ էության, Հայաստանը համաձայնություն տվեց դիտարկել կոնկրետ թեկնածություն նշանակման համար: Հայկական կողմի վերջնական համաձայնություն, հաստատում կլինի այն ժամանակ, երբ համապատասխան որոշումը նշանակման մասին կստորագրվի Հավաքական անվտանգության խորհրդի անդամի, այսինքն՝ մեր վարչապետի կողմից, կամ առնվազն կհայտարարվի բարձր մակարդակով նման մտադրության, նման որոշում ստորագրելու մտադրության մասին:

Հարց. Պարո՛ն Վիրաբյան, եթե, ըստ էության, մենք համաձայնություն ենք տալիս Ստանիսլավ Զասի թեկնածությանը, հաշվի առնվե՞լ են այն հրապարակումները, որոնք կային նրա անվան շուրջ:

Դավիթ Վիրաբյան. Գիտեք, բնականաբար, թեկնածուի դիտարկման ժամանակ հաշվի է առնվում յուրաքանչյուր մանրուք, և կոնկրետ տվյալ թեկնածուի՝ Բելառուսի կողմից առաջարկվողի ժամանակ հաշվի են առնվել ամեն ինչը. հաշվի է առնվել նրա աշխատանքային փորձը, նրա ունակությունները, հմտությունները, ինչպիսի ազդեցություն, ներգործություն դա կարող է ունենալ կազմակերպության բնականոն աշխատանքի վրա, կազմակերպության շրջանակներում հարաբերությունների զարգացմանը, կառույցի կատարելագործմանը և այլն: Հաշվի են առնվել տարիների ընթացքում հայաստանցի գործընկերների հետ տարբեր պաշտոններում, տարբեր գերատեսչություններում շփումները: Գիտեք, որ նա ծառայել է, ինչպես զինված ուժերում, այնպես էլ ներքին գործերում, սահմանապահ զորքերում, Անվտանգության խորհրդում: Բոլոր այդ ուղղություններով իր առնչությունները և համագործակցությունները հայաստանցի գործընկերների հետ հաշվի են առնվել: Եվ եթե կային ինչ-ինչ մտահոգություններ, ելնելով նրա ներկայիս պաշտոնի որոշ գործառույթներից, ապա չպետք է մոռանանք, որ եթե նա հաստատվի՝ որպես ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղար, և նշանակվի, նա պետք է հավասարապես արտահայտի բոլոր անդամ-պետությունների շահերը, նա պետք է տանի հավաքական, ընդհանուր քաղաքական գիծը, պետք է զերծ լինի որևէ առանձին պետության ազդեցությունից, և այդ ամենն ամրագրված է կազմակերպության համապատասխան փաստաթղթերում: Այսինքն՝ դա նաև ֆիքսված է, որ դա պետք է լինի այսպես և ոչ թե այլ պես: Սա է խնդիրը, և այս պահի դրությամբ մենք հավանություն ենք տվել իր թեկնածության դիտարկմանը մեր վարչապետի կողմից, մեր իշխանությունների կողմից: Եթե այդ ամենն ամփոփվում է և ստորագրվում, բնական է, որ հաշվի է առնվում ամեն ինչ, գնահատվում է յուրաքանչյուր դետալ, որովհետև նման դեպքերում, երբ խոսքը գնում է անվտանգության ապահովմանը, չեն լինում մանրուքներ: Ամեն ինչ հաշվի է առնվում

Հարց. Հայկական կողմը պահանջ  ունեցե՞լ է, որպեսզի Խաչատուրովի ժամկետը լրանալուց հետո նոր Զասի թեկնածությունը հաստատվի։

Դավիթ Վիրաբյան․ Գիտեք, մենք չենք դնում պահանջներ հանուն ինչ-որ բանի, ժամկետի, մենք ձգտում ենք կատարելագործել այս կազմակերպությունը։ Ելնելով Հայաստանի աշխարհաքաղաքական դիրքից, ներկայիս տարածաշրջանում ստեղծված իրավիճակից՝ մեզ համար այս կառույցը շատ կարևոր է, դա պետք է լինի շատ գործուն, արդյունավետ կառույց, և մենք ամեն ինչ անում ենք, որ դրա արդյունավետությունը բարձրացնենք. Մենք հանդես չենք եկել այլ նկատառումներից, ամեն քայլ, որ մեր կողմից արվել է, ուղղված է եղել կառույցի կատարելագործմանը, զարգացմանը, որպեսզի այն լավագույնս ծառայի անդամ պետությունների՝ բնականաբար նաև Հայաստանի անվտանգության համալիր ապահովմանը։

Հարց. Շատերը մեր քաղաքական դաշտում նշում էին, որ Զասի թեկնածությանը կողմ քվեարկելով կամ նրա թեկնածությանը համաձայնություն տալով մենք կամ հետ քայլ ենք անում, ոմանք ասում էին սա հաղթանակ է կամ պարտություն է։ Ես կուզեի Ձեր դիտարկումը լսել, սա Հայաստանի համար պարտություն էր, թե՞ հաղթանակ։ Այդուհանդերձ դեռևս մեկ տարի կա Ռուսաստանի այս թեկնածուի պաշտոնավարման համար։

Դավիթ Վիրաբյան․ Գիտեք, Ռուսաստանի թեկնածուն պարզապես թեկնածու չէ, կազմակերպությունում առկա են տեղակալներ՝ երեք տեղակալ, որոնք ևս ռոտացիոն սկզբունքով են նշանակվում՝ երեք տարի ժամկետով։ Տվյալ պահի դրությամբ որպես տեղակալ նշանակված էին Ռուսաստանից, Բելառուսից և Ղրղզստանից։ Խնդիրը այն էր, որ Ռուսաստանից նշանակված տեղակալը շատ փորձառու էր, կառույցի շրջանակներում բավականին հմուտ, զրոյից մասնակցել էր կառույցի կայացմանը։ Դրա համար այն երկու տեղակալները, կարելի է ասել, հրաժարվեցին և խնդրեցին, որ նա լինի: Կառույցի շահերից և անդամ պետություններից է բխում, որ ընտրվի ամենահմուտը, ամենափորձառուն։

Ինչ վերաբերում է Ձեր ասածին, պարտության մասին խոսք գնալ չի կարող, որովհետև չկա նման բան, այլ հակառակը ես կասեի, որ հաղթեց կազմակերպությունը, հաղթեց անդամ պետությունների հավաքական շահը, և մենք ստացանք այն, որ մենք սկսեցինք աշխատել մեր իրավական բացերի լրացման ուղղությամբ և հետագայում մենք վստահ կլինենք, որ չենք ունենա որևէ խնդիր, երբ նման իրավիճակներ կրկնվեն. սա է խնդիրը ու խոսել, որ կան հաղթողներ կամ պարտվողներ՝ սխալ է։

Պետք է խոսել, որ, այո՛, կա հաղթող և դա կազմակերպությունն է, անդամ պետությունների հավաքական անվտանգության շահն է, և որոշումները կայացվում են բոլոր անդամների կոնսենսուսի վրա, դա նշանակում է, որ բոլորը հայտնել են իրենց համաձայնությունը։ Յուրաքանչյուր պետություն վստահ է եղել, որ նա հաղթանակում է, նա շահում է, և բոլորը հաղթել են, հաղթել է կազմակերպությունը, ես այսպես կմեկնաբանեի սա։

Հարց. Խոսքում նշեցիք, որ բոլոր անդամ պետությունների համար կարևոր է բարձրացնել ՀԱՊԿ-ի արդյունավետությունը, որքա՞ն եք գնահատում այդ կազմակերպության արդյունավետությունը Հայաստանի համար։ Ո՞րն է Հայաստանի համար այս կազմակերպության կարևորությունը այս պահի դրությամբ։

Դավիթ Վիրաբյան․ Որևէ կազմակերպության արդյունավետությունը պետք է նայենք երկարաժամկետ կտրվածքով, թե ինչպիսին էր այն ստեղծման պահին և ինչպիսին է նա այսօր և ի՞նչ ենք ակնկալում մենք ապագայում։ Եթե մենք համեմատենք սկզբնական շրջանում և հիմա՝ տարբերությունը մեծ է, բայց բնական է, որ այն այսօր իդեալական չէ և լիարժեք չի համապատասխանում մեր սպասումներին և դրա համար է, որ մենք հանդես ենք գալիս նախաձեռնություններով՝ իրավական բացեր լրացնելու, բազմաթիվ այլ առաջարկներ ենք ներկայացնում, որոնք վերաբերում են քաղաքական համադրման հարցերին, առնչվի ռազմական անվտանգությանը, ժամանակակից մարտահրավերների ու սպառնալիքների հակազդմանը։ Դա աշխատանք է, որ պետք է հավերժ լինի և երբեք պետք չէ կանգ առնել և ասել, որ մենք հասանք ինչ-որ բանի և գոհ ենք, ո՛չ, մենք պետք է յուրաքանչյուր ասպեկտին մոտենանք քննադատաբար և ջանքեր գործադրել ավելի կատարելագործելու համար։

Հարց. Պարոն Վիրաբյան, Յուրի Խաչատուրովի գործընթացներից հետո լուրեր տարածվեցին այն բանի շուրջ, որ ՀԱՊԿ անդամ պետությունների մոտ Հայաստանը կարող է կորցնել իր վստահության աստիճանը։ Եղե՞լ է արդյոք նման բան և, եթե տրամաբանության մեջ տեղավորվում է, կարողացե՞լ ենք մենք մեր գործընկերների մոտ մեկ տարվա ընթացքում վերականգնել մեր վստահությունը։

Դավիթվ Վիրաբյան․ Ես կասեի հակառակը՝ երբեք նման բան չի արձանագրվել։ Հայաստանը միշտ գործել է շատ թափանցիկ, ցանկացած բան անելիս եղել է բացահայտ, հրապարակայնորեն։ Ամեն բան կազմակերպված է եղել թե՛ կազմակերպության անդամների բազայով, թե՛ Հայաստանի օրենսդրությամբ, դրա համար որևէ նման բան չի նկատվել։

Հարց. Խաչատուրովի դեպքե՞րն էլ նման հարց չառաջացրին։

Դավիթ Վիրաբյան․ Չէին էլ կարող, որովհետև ինչ արվել է, եղել է Հայաստանի գործող օրենսդրության և ՀԱՊԿ իրավական բազայի հիման վրա։ Գիտեք, լինում են հանրային քննարկումներ, և ոմանք, բնական է, լավատեղյակ չլինելով կառույցի այս կամ այն իրավական բազայի յուրահատկությունից, կարող են ենթադրություն անել, սակայն դա այդպես չէ. ես վստահեցնում եմ Ձեզ նման բան չի եղել, Հայաստանը հանդիսացել է ՀԱՊԿ ամենաակտիվ, նախաձեռնող անդամներից մեկը, և միշտ վայելել է ուրիշների հարգանքը և արժանացել հավանությանը։

Հարց. Եզրափակելով զրույցը պարոն Վիրաբյան, մայիսի 31-ին Աշխաբադում տեղի է ունենալու ԱՊՀ երկրների կառավարությունների ղեկավարների խորհրդի նիստը, ես կուզեի այդ առումով Ձեր գնահատականն ու դիտարկումը լսել և ինչի՞ն է ուղղված այդ նիստը։

Դավիթ Վիրաբյան․ Այո՛, մայիսի 31-ին Աշխաբադում տեղի է ունենալու կառավարությունների ղեկավարների նիստը, որին Հայաստանի պատվիրակությունը ևս կմասնակցի Հայաստանի փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանի գլխավորությամբ։ Ինքը հերթական նիստ է, տարին երկու անգամ ԱՊՀ կառավարությունների ղեկավարները հանդիպում են։ Հիմնականում իրենց գործառույթների մասն առնչվում է տնտեսական բնույթի հարցերի և այս անգամ ևս ներառված են տնտեսական բնույթի հարցեր, որոնք միտված են համագործակցության շրջանակներում տնտեսական հարաբերությունների արդյունավետության բարձրացմանը, բացի այդ նախատեսվում է մեր փոխվարչապետի հանդիպումը Թուրքմենստանի նախագահի հետ, արդեն իսկ կա պայմանավորվածություն, ինչպես նաև էներգետիկայի ոլորտի համակարգող բարձրաստիճան պաշտոնյաների՝ փոխվարչապետի և պետնախարարի հետ հանդիպումներ։

Հարց. Ի՞նչ կարևորության այցելություններ են սրանք մեզ համար։

Դավիթ Վիրաբյան․ Մեզ համար, Հայաստանի համար, հաշվի առնելով մեր ռեսուրսները, մեր աշխարհագրական դիրքը, յուրաքանչյուր այց կարևոր է, որպեսզի մենք լավագույնս կարողանանք ներկայանալ, քաղել մեզ համար դրական տարրերը, օգուտը, և նույն ԱՊՀ շրջանակներում մենք պետք է ակտիվ լինենք, որովհետև կան հնարավորություններ, որոնք դեռ չիրագործված են։ Երկկողմ մակարդակով, բնական է, մեզ շատ հետաքրքիր է Թուրքմենստանը՝ որպես գազ մատակարարող պետություն, և ինչու ոչ, մենք շահագրգռված ենք, որ տարածաշրջանային մակարդակով զարգանան, ոչ միայն երկկողմ նկատի ունեմ, այլ, օրինակ, դա կարող է լինել Թուրքմենստան-Հայաստան և այլ պետություն ձևաչափով, ինչը մեզ համար կարող է բերել գազային խնդիրների ավելի թեթևացման։