Հարց․ Պարո՛ն նախարար, նախ այսօրվա ապրիլյան պատերազմի տարելիցի մասին․ փորձագիտական շրջանակները մի միտք են հնչեցնում, որ Ադրբեջանն անդառնալի մի փամփուշտ բաց թողեց այն իմաստով, որ այլևս երբեք կարճ պատերազմով հարցեր լուծելու ճանապարհով չի գնա: Բայց մյուս կողմից այս երեք տարիներին շարունակվել է Բաքվի կողմից սպառազինությունների ձեռքբերումը։ Հիմա հարցը. ինչ-որ բան փոխվե՞լ է. այդ զենքը կրակելո՞ւ է, թե ոչ։

Զոհրաբ Մնացականյան․ Իրապես, այսօր ապրիլի երկուսն է. շատ հատկանշական և ծանր օր մեզ համար, և, իհարկե, առաջին հերթին պարզապես ցանկանում եմ իմ ձայնն ավելացնել և ասել, որ, գիտեք՝ մենք խոնարհվում ենք մեր հերոսների առջև և որքան ծանր ենք տանում յուրաքանչյուրի կորուստը։ Մենք ունեցել ենք կորուստ՝ կոնկրետ մարդկանց, և մեզ համար յուրաքանչյուր կյանքը եղել է մեծ կորուստ, և հիշում եք՝ ինչպես էր դա արտահայտվում այդ օրերին մեզ համար, մեր հասարակության մեջ, հայության մեջ, յուրաքանչյուր հայի համար, որտեղ էլ, որ ինքը գտնվեր։

Ապրիլի 2-ի ամենակարևոր պատգամն այն է, որ, անկախ ամենից, մենք բոլորս՝ Հայաստանում, Լեռնային Ղարաբաղում, Սփյուռքում, որտեղ, որ բնակվում ենք, ունենք բազմաթիվ հարցեր, որոնց շուրջ կարող ենք ունենալ համաձայնություն կամ ավելի նվազ համաձայնություն, անհամաձայնություն, բայց մեկ հարց, որն այդքան ամուր համախմբում է մեզ, որպես մեկ ազգ, Լեռնային Ղարաբաղի հարցն է, Արցախի անվտանգության հարցը: Սա է արտահայտում և շեշտում այդ մեր պատգամը, որ Լեռնային Ղարաբաղի անվտանգության հարցը մեզ համար մարդկանց հարց է և մարդկանց էքզիստենցիալ անվտանգության հարց է: Այն համախմբվածությունն ապրիլի 2-ին և այդ քառօրյա պատերազմի ընթացքում, այդ չորս օրվա ագրեսիայի հետևանքով հայության համախմբվածությունը, որտեղ էլ, որ գտնվեին, առավել քան արտահայտությունն էր այն բանի, թե որքան վճռական ենք մենք ինքնապաշտպանվելու և պաշտպանելու այն, ինչ որ մեզ համար նշանակություն ունի. Արցախի 150 000 բնակչությունը, Արցախի ժողովուրդը, Լեռնային Ղարաբաղի մեր հայրենակիցները: Իրենք մեր հավաքական միասնական ինքնության պաշտպանն են. մի ժողովրդի համար, որը դեռևս պայքարում է ժխտված արդարության դեմ։ Շատ ավելի խորքային է, երբ ասում ենք էքզիստենցիալ անվտանգության գերակայության մասին: Դրա իմաստը շատ ավելի խորքային է ինձ և յուրաքանչյուր հայի համար, որ 150 000 հայերն արտահայտում են ինքնության հանդեպ մեր խորը զգայունությունը, և դրանով է արտահայտվում մեր համախմբվածությունը ու վճռականությունը պաշտպանվելու, պաշտպանելու, ինքնապաշտպանվելու և ապահովելու Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի համար այն, ինչ կոչվում է անվտանգություն։ Արցախն ի ցույց բերեց իր կարողությունը պաշտպանվելու, և Հայաստանի Հանրապետությունը եղել և մնում է Լեռնային Ղարաբաղի անվտանգության միակ երաշխավորը. որևէ այլ համակարգ այսօր գոյություն չունի։

Հարց․ Պարո՛ն նախարար, հասկանալի է, որ բանակցային գործընթացը ենթադրում է գաղտնապահություն, այնուամենայնիվ, ես ուզում էի հետևյալ հարցը տալ՝ հասկանալով հանդերձ, որ Դուք չեք կարող գաղտնիքներ կամ դետալներ բացել․ մենք կարո՞ղ ենք արձանագրել, որ Հայաստանի նոր իշխանությունները նոր շախմատային պարտիա են փորձում սկսել Ադրբեջանի հետ՝ նոր խաղացողներով։

Զոհրաբ Մնացականյան․ Գիտեք, ես ավելի շատ դա կտեղափոխեմ զուտ ավելի մասնագիտական դաշտ։ Սա շատ կարևոր, շատ էական և շատ զգայուն գործընթաց է, որի հիմքում նորից դրված են մեր մոտեցման մեջ արտահայտված այն գերակա խնդիրները, սկզբունքները, որոնք վերաբերում են անվտանգությանը, կոնկրետ մարդկանց։ Այս խնդրի կիզակետում մեզ համար դրված է մարդը՝ 150 000 բնակչությունը, իրենց անվտանգությունը։ Սա շախմատային կամ որևէ այլ խաղ չէ. սա շատ էական հարց է։

Հարց․ Ուզում եմ ասել՝ մենք նոր, սպիտակ թղթի՞ց ենք սկսում բանակցությունները։

Զոհրաբ Մնացականյան․ Մենք, իհարկե, արտահայտել ենք մեր հանձնառությունը․ Հայաստանը եղել և մնում է Լեռնային Ղարաբաղի անվտանգության երաշխավորը և Հայաստանը իր ամբողջ պատասխանատվությամբ եղել և մնում է այս գործընթացի մասնակից։ Մենք՝ որպես նոր իշխանություն, ամբողջովին ստանձնել ենք այդ պատասխանատվությունը և ամբողջ պատասխանատվությամբ մենք տանում ենք առաջ այն, ինչ վերաբերում է այս հարցի խաղաղ հանգուցալուծմանը։ Սա մի հարց է, որն ունի բազմաթիվ տարիների պատմություն, այդ շրջանում եղել են բազմաթիվ բաներ, երկար բանակցություններ։ Այդ բանակցությունների ընթացքում ձևավորվել են տարբեր մոտեցումներ, տարբեր գաղափարներ, տարբեր էլեմենտներ։ Այս ամբողջ ժամանակահատվածում մենք եղել և մնում ենք խստագույնս պաշտպան և ջատագով ձևավորված Մինսկի խմբի համանախագահության հովանու ներքո բանակցային գործընթացի։

Մինսկի խմբի համանախագահությունը եղել և մնում է ամենագործնական հարթակը, որտեղ ներկայացված են երեք երկրներ, որոնք ունեն միջնորդության ամբողջ կարողությունը՝ իրենց քաղաքական կշռով, տարածաշրջանում իրենց ներգրավվածությամբ, իրենց դիվանագիտական, քաղաքական բոլոր գործիքներով։ Այդ ամենից բացի՝ նրանք նաև հանդիսանում են առաջընթացի և նաև ռազմական գործողությունների չվերսկսման երաշխավորող և աջակից: Այս հարթակը մնում է շատ էական։ Այդ հարթակի շրջանակներում ձևավորված են բազմաթիվ գաղափարներ։ Ես չեմ հավատում, որ որևէ տեղ կա թաքնված պայծառ ուղեղ, որը գիտի պատասխանը և երբևէ առաջ չի եկել: Մենք այսօր ստանձնում ենք մեր պատասխանատվությունը, և, բնականաբար, սա նոր փուլ է այն առումով, որ նոր իշխանություններն իրենց վրա վերցնում են այդ ստանձնած պարտավորությունը և շարունակում են բանակցային գործընթացը։

Հարց․ Հիմա այդ նոր սկզբի մի դրվագի մասին։ Պարո՛ն նախարար, ինչպե՞ս է Լեռնային Ղարաբաղը մասնակցելու բանակցություններին, եթե դեռ Բաքու չվերադարձած՝ Ալիևը գոհունակությամբ ասաց, որ ձևաչափը պահպանվել է՝ Ադրբեջան-Հայաստան։ Հայաստանի վարչապետն էլ ասում է, որ ձևաչափի փոփոխության հարց  չէինք էլ դրել, որովհետև ի դեմս Ռոբերտ Քոչարյանի, Սերժ Սարգսյանի՝ Ղարաբաղն ինչ-որ իմաստով ներկայացված է եղել բանակցություններում։ Հիմա ի՞նչ է ստացվում, որ հաջորդ անգամ պատվիրակության կազմում պիտի լինի, օրինակ Բակո Սահակյանը, ինչպե՞ս է լինելու այդ ներգրավվածությունը։

Զոհրաբ Մնացականյան. Գիտեք ինչպես, կարելի է պարզունակ մոտենալ այս հարցին և պատկերացնել՝ հիմա ինչպես է լինելու, սեղանի շուրջ ով է նստելու, ինչպես է դա ձևավորվելու: Հասկանում եք, որ քսան տարի շարունակ եղել է ձևավորված մի ձևաչափ, աշխատանքային, այսպես ասած, մոդել, որն արտահայտել է այդ ժամանակաշրջանի իրողությունները: Մեզ համար հարցը խստորեն պրակտիկ հարց է. Լեռնային Ղարաբաղը քաղաքական միավոր է՝ իր ամբողջ կարողություններով, որպես քաղաքական ինստիտուտ՝ ունի իր ընտրված իշխանությունները, իր 150.000 բնակչությունը ներկայացնող իշխանությունները: Հարցը վերաբերում է Լեռնային Ղարաբաղին, իրենք անմիջապես սուբյեկտն են սրա, իրենք անմիջապես մասնակից են սրան: Մեզ համար հարցը պրակտիկ է, որովհետև եթե Լեռնային Ղարաբաղը չունի սեփականության զգացում այս գործընթացի հանդեպ, բանակցային գործընթացը չի կարող լինել արդյունավետ: Սա է դրված մեր մոտեցման հիմքում: Սեփականության զգացումը Լեռնային Ղարաբաղից վերցնելը նշանակում է բանակցային գործընթացի արդյունավետությունը ջարդել: Այսօրվա իրողությունների մեջ առավել սրված է այդ հարցը՝ սեփականության զգացումն ամրապնդելու, և դա է նշանակում Լեռնային Ղարաբաղի ներգրավվածությունը բանակցային գործընթացի մեջ:

Այժմ, եթե մենք ունեցել ենք մի ձևավորված սովորություն և եթե մենք առաջ ենք բերել, ի հայտ ենք բերել մի հարց, որ մեր մոտեցման հիմքում դրված է բանակցային գործընթացի արդյունավետությունը, արդյունքներին ուղղված աշխատանքը, ուրեմն Լեռնային Ղարաբաղի՝ որպես սուբյեկտ չմասնակցելը խափանում է այդ սկզբունքը: Մենք շարունակելու ենք այս հարցը հետևողականորեն առաջ տանել այն առումով, որ գտնենք ձևաչափը, որտեղ մենք կարողանանք իրապես արդյունավետություն հաղորդել այս գործընթացին և Արցախի մոտ ուժեղացնել այդ սեփականության զգացումը: Մենք պարտավորության մեր մասը բավական լավ գիտակցում ենք և մասնակից ենք սրան, մենք բանակցող ենք և շարունակելու ենք այս գործընթացը, չենք անելու որևէ բան, որը խափանի գործընթացը: Սրա մասին բազմիցս խոսել է վարչապետը և հստակ արտահայտվել է այդ առումով։ Սա է մեր բարձրացրած հարցի պրակտիկ բնույթը, և դա իրոք իրողություն է. մենք հետևողականորեն, շարունակաբար առաջ ենք տանում այս հարցը։ Մենք բացատրում ենք մեր մոտեցումը և մյուս կողմին նույնպես հրավիրում ենք ասելու, թե «ձեր խնդիրն ինչու՞մ է: Եկեք ի հայտ բերեք քննարկենք։ Մենք շատ հստակ հարց ենք առաջ բերում մեր տրամաբանությամբ, ուստի ձեր տրամաբանությամբ առաջ բերեք ձեր հարցերը և միասին քննարկենք»։ Սա է մոտեցումը։

Թե ինչպես կձևավորվի... Սա գործընթաց է: Բնական է՝ նորից կարելի շատ պարզունակ տեսնել, և գիտենք, որ տարբեր ինչ-որ մեկնաբանություններ են արվում, որ «ահա, նրանք չեկան, բա հիմա ինչ ենք անելու»։ Ի՞նչ ենք անելու։ Շարունակելու ենք։ Չենք ասելու՝ «դե ուրեմն այդպես, մենք չենք նստելու բանակցությունների․․.»։ Մանկամիտ ձևով չենք մոտենալու. սա շատ ավելի լուրջ խնդիր է, սա մարդկանց կյանքին է վերաբերում։ Բայց հարցը սեղանից դուրս չի կարող գալ, որովհետև ինքն իր մեջ պարունակում է պարզ տրամաբանություն, և մեր նպատակն է առաջ տանել այս հարցն այնպես, որպեսզի մենք կարողանանք արդյունավետություն ի հայտ բերել այս բանակցային գործընթացում։

Հարց. Պարո՛ն նախարար, երբ ասում ենք լուծում, ես պատկերացնում եմ մի թուղթ, մի տեքստ, որի տակ լինի երեք ստորագրություն, կամ չորս, կամ հինգ ստորագրություն, և, բնականաբար, ենթադրելի է, որ եթե մեր ձգտումը, այն է՝ Լեռնային Ղարաբաղը դուրս տեսնել Ադրբեջանի կազմից, Հայաստանի հետ կլինի, անկախ կլինի, բնական է, որ Ադրբեջանը ցանկանում է տարածքների վերադարձ: Եվ ինձ մոտ տպավորություն է ստեղծվել այս 25 տարի լուսաբանելով, հետևելով, որ կողմերը, այնուամենայնիվ, պատրաստ չեն գին վճարել խաղաղության համար, և այդ գինը շարունակում է վճարել այն երեխան, որ այս պահին ծնվում է Երևանում, կամ Բաքվում, կամ Ստեփանակերտում, և 18 տարի հետո կարող է նորից գնալ և առաջնագծում դառնալ հակառակորդ դիպուկահարի զոհը: Գին մենք պատրա՞ստ ենք վճարել:

Զոհրաբ Մնացականյան. Շատ հետաքրքիր հարց եք առաջ բերում, որովհետև ես հիշում եմ ավելի վաղ շրջանը, երբ որ դեռևս 2018 թվականի ամառվա ընթացքում և շարունակաբար ի հայտ էր գալիս այդ հարցը, որ արդյոք Հայաստանը պատրաստ է զիջումների, և պատասխանը շատ պարզ էր. արդյո՞ք հարցը վերաբերում էր միայն Հայաստանին, արդյո՞ք հարցը վերաբերում է միայն Լեռնային Ղարաբաղին: Շատ ճիշտ եք ասում, այո՛, հարցը պետք է ընդունելի լինի Հայաստանի ժողովրդի, Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի և Ադրբեջանի ժողովրդի համար: Հիշու՞մ եք, որ սրա մասին շատ պարզ խոսել է Հայաստանի Հանրապետության վարչապետը: Խոսքը վերաբերում է փոխզիջմանը: Սա երկու ուղղությամբ ճանապարհ պետք է լինի. չի՛ կարող մեկ ուղղությամբ լինել: Մեկ ուղղությամբ չի լինելու, չի լինելու բավարար լուծում մենակ մի կողմի համար: Դա լուծում չի. դա խորացնելու է խնդիրը: Մանավանդ այն պարագայում, նորից եմ կրկնում, երբ մեզ համար խնդիրը շատ ավելի շոշափելի է և շատ ավելի արդիական. այն մարդկանց կյանքին է վերաբերում:

Մենք ի հայտ ենք բերել մեր խնդիրը: Հիմա փոխզիջումը մի հարց է, որը վերաբերում է բոլոր կողմերին: Եվ երբ մենք ի հայտ ենք բերում նոր ձևակերպումներ... որովհետև ես չեմ հավատում, որ հնարավոր է արդյունավետ բանակցել, երբ մյուս կողմից քարոզում ես ատելություն, քարոզում ես պատերազմ, քարոզում ես բաներ, որոնք չեն նպաստում սրան: Չի կարող լինել բանակցություն, երբ այստեղ մեկ լեզու ես օգտագործում, բայց ասում ես՝  ներքին լսարանի համար այլ բաներ ասենք, որպեսզի ավելի լավ թվանք մեր հասարակություններին: Դա բանակցությանն արդյունավետություն չի հաղորդում: Բայց մենք այդ համարձակությունը և այդ ինքնավստահությունը ունենք: Սա ինքնավստահության արտահայտություն է, որ Հայաստանի Հանրապետության վարչապետը նման հռետորաբանություն է օգտագործում: Սա ինքնավստահության արտահայտություն է, որովհետև դրան զուգահեռ մենք միշտ ասել ենք և այսօր՝ ապրիլի 2-ին, նորից հիշեցնում ենք մեզ և բոլորին, որ մեր ինքնավստահությունն առավել քան բավարար է, մեր պաշտպանվելու, ինքնապաշտպանվելու, վնաս հասցնելու կարողությունը  բավարար է:

Բայց խաղաղ կարգավորման այլընտրանքը լավը չէ։ Մենք պաշտպանվելու ենք, մենք այլընտրանք չունենք, բայց դա մեր ինքնավստահությունն է, որ մենք կարող ենք նման հռետորաբանությամբ ի հայտ գալ, և առավել քան ողջունելի կլինի, որ նման հռետորաբանություն սկսի հնչել բոլոր կողմերից: Այս պայմաններում է, որ մենք կարող ենք ավելի գործնական խոսել առաջընթացի մասին:

Հարց․ Պարո՛ն նախարար, այս հարցը լրացնելով, ավելի ուղիղ, տրիվիալ, ոչ դիվանագիտական հարց ունեմ. Հայաստանի նոր իշխանությունը՝ Երևանը, ուզո՞ւմ է կարգավորել Լեռնային Ղարաբաղի խնդիրը արմատական լուծմամբ թե՞ այնուամենայնիվ, որոշ դեպքերում ստատուս քվոն՝ չարյաց փոքրագույնը, կարող է նախընտրելի լինել։

Զոհրաբ Մնացականյան․ Գիտեք, Հայաստանի Հանրապետությունը և Լեռնային Ղարաբաղը ուզում են կարգավորում, որն արտահայտում է մեր կենսական շահերը. սա ամենակարևոր բանն է՝ կարգավորում, որն արտահայտում է մեր կենսական շահերը, կենսական նշանակություն ունեցող մեր դիրքորոշումները։ Այս կոնտեքստում է պետք ձևակերպել մեր մոտեցումները, պատկերացնել, թե ինչպես ենք մենք մտածում:

Հարց. Եվ պատկերացնու՞մ եք մի փաթեթ, որի մեջ կարելի է տեղավորել Հայաստանի կենսական շահը, Արցախի կենսական շահը, կամ միասին՝ հայկական շահը, Ադրբեջանի կենսական շահը: Ես մի կողմ եմ թողնում տարածաշրջանի ծանրքաշայիններին՝ Թուրքիային, Իրանին, Ռուսաստանին: Հնարավոր համարու՞մ եք:

Զոհրաբ Մնացականյան. Սա է բանակցության ամբողջ իմաստը: Ես դրա համար ասացի, որ այս տարիների ընթացքում ձևավորված են բազմաթիվ տարբեր մոտեցումներ, մտքեր, գաղափարներ. դրանց համադրման մեջ պետք է, որ հնարավոր լինի: Եթե մենք այդպես չմոտենանք, բանակցությունների իմաստը նվազում է: Բայց նորից եմ կրկնում՝ ուղղակի պարտավորությունների համադրություն և հավասարություն, այդ շահերի համադրություն և հավասարություն: Այստեղ հնարավոր է, բայց դա չափազանց բարդ է:

Հարց. Բուն բանակցություններին գալով՝ նախկին իշխանությունները Ձեզ մեղադրում են, նախ, որ անփորձ եք, Դուք և Փաշինյանը բանակցելու մեծ պաշար չունեք, և երկրորդը, որ Դուք սառույցի վրա եք գրել Վիեննայի և Սանկտ Պետերբուրգի պայմանավորվածությունները:

Զոհրաբ Մնացականյան. Ինչ վերաբերում է Ձեր առաջին հարցին, Նիկոլ Փաշինյանի իշխանությունը վայելում է ժողովրդի շատ մեծ աջակցությունը և շատ հստակ մանդատը, դրանից ավելի մեծ աջակցություն, դրանից ավելի մեծ շարժիչ ուժ այս գործընթացի մեջ դժվար է պատկերացնել: Դա տալիս է վստահության, և դրան զուգահեռ՝ պատասխանատվության մեծ զգացում:

Ինչ վերաբերում է փորձի պակասին կամ ավելցուկին, ճիշտ կլինի, երևի թե, ես զերծ մնամ որևէ մեկնաբանությունից:

Իսկ ինչ վերաբերվում է Վիեննային և Սանկտ Պետերբուրգին, այս առումով միջավայրի ձևավորման հարցը մեր կողմից է առաջ բերվել՝ որպես կարևորագույն հարց: Եթե վերցնեք երեք հիմնական ուղղությունները մեր դիրքորոշման մեջ, դրանք վերաբերում են Լեռնային Ղարաբաղի մասնակցությանը, բովանդակային հարցերին և միջավայրին, որի մեջ տեղի է ունենում բանակցային գործընթացը: Միջավայրն իր մեջ պարունակում է երկու ուղղություն՝ էսկալացիայի ռիսկերի նվազեցման գործընթաց և մարդկային շփումների, վստահության ամրապնդման գործընթաց: Վիեննան և Սանկտ Պետերբուրգը իրենց մեջ պարունակում են հստակ գործառույթներ, որոնք վերաբերում են էսկալացիայի ռիսկերի նվազեցմանը: Մենք կարող ենք հրաժարվե՞լ դրանից, ինչու՞:

Մյուս կողմից այսօր ունենք նաև մի իրավիճակ, երբ, համադրելով տարբեր գործառույթներ, կարողացել ենք նվազեցնել լարվածությունը, և Վիեննայի վերջին հանդիպման արդյունքներից մեկը այդ հանձնառությունների վերահաստատումն էր: Մենք մեր կողմից շարունակելու ենք ներդնել հնարավորինս, որպեսզի ամրապնդենք ռիսկերի նվազեցման մասով այդ տարրերը: Դրանք կկոչվեն Վիեննա, Սանկտ Պետերբուրգ, Դուշամբե, նորից Վիեննա և այլն, դրանք՝ իրենց բովանդակությամբ պարունակում են տարրեր, հստակ գործառույթներ, որոնք չեն կարող անհայտանալ, եթե դրանք ուղղված են մեր հիմնական նպատակներից մեկին՝ ռիսկերի նվազեցմանը: Եվ մենք իրապես ունենք մի իրավիճակ, որը բավական զգայուն է, բայց իրականություն է նաև, որ ունենք ավելի նվազ լարվածություն: Սա շարունակական է: Այսինքն այս հարցը չի կարող դուրս գալ օրակարգից:

Հարց. Տեսեք, մոտ մեկ տարի է՝ Ադրբեջանը չի կրակում, և դա շատ լավ է, որովհետև մեր 18 տարեկան երեխաները, որոնք կանգնած են և պաշտպանում են...

Զոհրաբ Մնացականյան. Եթե ավելի գործնական լինենք, ավելի շոշափելի դարձավ դա սեպտեմբերին:

Հարց. Կես տարի մոտավորապես հանգիստ է, և հայ մայրերն ավելի հանգիստ են քնում, և սա օգտագործելով՝ մեր ընդդիմությունն ասում է, որ, ահա, տեսեք հաստատ մի բան կա, որ Ալիևը չի կրակում. ուրեմն մերոնք հողեր են տալու: Ես մի քիչ պարզ եմ ներկայացնում,  բայց էությունը սա է: Մյուս կողմից Հայաստանի միակ իշխանությունը Նիկոլ Փաշինյանի իշխանությունն է, որը դեռևս չի խոսում կարմիր գծերի մասին, չի խոսում 6 շրջան տալու մասին, 7 շրջան տալու մասին, փուլային տարբերակի մասին: Չգիտեմ, ինչպե՞ս կարելի է բացատրել սահմաններում, շփման գծում այս ցանկալի, բայց նաև անհասկանալի խաղաղությունը:

Զոհրաբ Մնացականյան. Այդ հողեր հանձնելու բանավեճը ինքն իր մեջ պարունակում է այնքան պարզունակություն, որը ուղղակի շեղում է հարցի լրջությունը: Այսինքն՝ ինչպե՞ս եք պատկերացնում, որ կարող է լինել իրավիճակ, որ որևէ իշխանություն, այս իշխանությունը, որը ունի նման մանդատ ժողովրդից, պատրաստ է լինելու այսպես պատուհանից դուրս շպրտելու այդ մանդատը՝ ձեռնարկելով քայլեր, որոնք դժվար է բացատրել: Ես դրա համար խոսեցի այն բանի մասին, որ չի կարող լինել միակողմանի ճանապարհ, չի կարող լինել իրավիճակ, երբ որ պարտավորությունների համադրությունը, համարժեքությունը  չդիտվի, չգնահատվի, չի կարող լինել այդպիսի բան: Երբ որ հարցնում են, թե արդյոք մենք պատրաստ ենք. իսկ արդյոք կա՞ մեր հարցերի պատասխանը, որ մենք խոսենք մյուս հարցերից, արդյո՞ք կան բոլոր պատասխանները ստատուսի վերաբերյալ, անվտանգության վերաբերյալ, որ մենք սկսենք խոսել մեր մնացած հարցերից: Սա է հստակությունը: Հիշո՞ւմ եք՝ վարչապետը նաև խոսում էր, որ անհրաժեշտ են որոշ հստակություններ, և սա է հիմքում: Նման բանավեճը ուղղակի պարզեցնում է, պարզունակ է դարձնում, և վայել չի: Մեր հասարակությունն ավելի զարգացած է, շատ ավելի լուրջ է, քան նման որակի բանավեճեր տանելը: Շատ հեշտ է պարզեցնել, և հասկանում եմ՝ ինչ-որ ներքաղաքական իրավիճակների, ներքաղաքական դաշտում ինչ-որ կետեր շահելու համար կարելի է այսպես թե այնպես ձևակերպել, ինչ-որ բաներ անել, որոնք իրականում պարզեցնում են, նվազեցնում այս ամբողջ գործընթացի լրջությունը: Սա առողջ և պետքական բան չէ: Չի լինելու որևէ իշխանություն, որը գնա որևէ քայլերի, որոնք խստորեն դեմ են Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի շահին, և միաժամանակ ենթադրի, որ կարող է շարունակել աշխատել որպես իշխանություն: Դուք պատկերացնու՞մ եք: Ես չեմ պատկերացնում: Պարզունակ է, պետք չէ պարզեցնել բանավեճը: Սա մշտական խնդիր է: Ձեր երկրորդ հարցը...

Հարց․ Ինչու՞ Ալիևը չի կրակում այլևս, ի՞նչ է փոխվել, որ չի կրակում։

Զոհրաբ Մնացականյան․ Կարծում եմ՝ պետք չէ ենթադրել, որ վտանգները նվազել են, քանի որ հարցը դեռևս կարգավորված չէ։ Վտանգները մնում են բարձր, հարցը դեռևս կարգավորված չէ, և այս հարցի նկատմամբ մեր զգայունությունը չի նվազել և չի նվազելու ո՛չ վարչապետի մոտ, ո՛չ կառավարության մոտ, պաշտպանության նախարարության, մնացած բոլորի մոտ։ Մենք մնալու ենք շատ լուրջ մեր անվտանգությունն ամրապնդելու առումով։ Ես հիմա չեմ ցանկանա վերլուծական աշխատանքով զբաղվել և մտածել՝ ինչու այսպես, ինչու այնպես, բայց մենք ունենք իրավիճակ, որը սկզբունքորեն օգտակար է գործընթացն առաջ տանելու համար։

Սա կայու՞ն է, դժվարանում եմ ասել: Դժվար թե հեշտ լինի պնդել, որ սա կայուն է։ Բայց սա նաև ընդգծում է անհրաժեշտությունն ամրապնդելու այդ համակարգը, որտեղ լարվածությունը նվազ է, և որի շրջանակներում հնարավոր է ավելի արդյունավետ աշխատել բանակցային գործընթացի ուղղությամբ։ Դեռևս լսում եք հայտարարություններ, և դժվար է ասել, որ հրապարակային արտահայտությունների մեջ երևում են ինչ-որ եզրեր, որ Ադրբեջանի կողմից դիրքորոշման մեջ ինչ-որ կերպով շարժ է եղել: Բայց դրանից մեր վճռականությունը չի նվազելու, և մենք շարունակելու ենք աշխատել։ Մենք գիտենք մեր դիրքորոշումները և մենք գիտենք մեր կարմիր գծերը։ Դուք հարցնում եք կարմիր գծերի մասին։ Մենք խոսել ենք դրա մասին, երբ ասում ենք ստատուս և անվտանգություն. կարծեմ՝ դա առավել քան պարզ արտահայտված է։

Հարց. Պարո՛ն Մնացականյան, որպես վերջաբան՝ ես բանակցային մթնոլորտի մասին եմ ուզում հարցնել այն իմաստով, որ, օրինակ, Բաքվի պատվիրակությունում կա՞ ընկալում՝ ինչ է տեղի ունեցել Հայաստանում, ինչ վարք ունի հիմա Արևմուտքում Երևանը։ Որովհետև, օրինակ, վարչապետի ուղիղ միացումն իր աշխատասենյակից դիտելով՝ տպավորություն էր, որ զուտ մարդկայնորեն նա տարակուսած է, ինչ-որ պայմանավորվածություն է խախտվել, և Ալիևը նորից ավանդական տեքստն է ասել ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհրդի բանաձևերի, դեօկուպացիայի մասին։

Զոհրաբ Մնացականյան. Ես Ձեզ հետ, ճիշտն ասած, այնքան էլ համաձայն չեմ, որովհետև վարչապետի ասածը շատ ավելի արտահայտում էր այն ինքնավստահության զգացումը, որ մենք շատ լավ գիտենք, թե ինչ ենք անում՝ համբերատար և հետևողականորեն։ Կարելի էր, այսպես ասած, արտահայտվել շատ այլ կերպ, բայց մենք շատ հստակ պատկերացնում ենք թե ինչ ենք անում, շատ հետևողական ենք այս գործում, և այն, ինչ որ արտահայտվել է հայտարարության մեջ, արտահայտում է մեր այդ զգացումը, որ, այո՛, մեզ հնարավոր էր գալ համատեղ այս հայտարարությանը, որն իր մեջ պարունակում է բոլոր անհրաժեշտ տարրերը՝ արտահայտելով Վիեննայի հանդիպման արդյունքները: Լրացուցիչ նոր բաներ ասելու կարիքը մեզ համար ավելի նվազ էր, չունեինք։

Բայց բազմիցս մենք շատ հստակ արտահայտել ենք այն բոլոր դիրքորոշումները, որոնք ձևավորում են մեր մոտեցումներն այս գործընթացին։ Նորից կարող եմ կրկնել՝ բացառապես խաղաղ ճանապարհով, բացառապես Մինսկի խմբի համանախագահության շրջանակներում, ստատուսի և անվտանգության խնդիրները մեր համար գերակա են, և Արցախի մասնակցության հարցն ունի կենսական, պրակտիկ նշանակություն։

Հարց. Մեկ ճշտում ուղղակի…

Զոհրաբ Մնացականյան. Եվ բազմաթիվ այլ հարցեր, որոնք վերաբերում են խաղաղությանը նպաստող միջավայրի ձևավորմանը, ռիսկերի նվազեցմանը, մարդկային շփումներին. այս ամենը իր ամբողջության մեջ՝ մեկը մյուսի հետ փոխկապակցված, մեկը մյուսից բխող, բայց այս ամբողջության մեջ է, որ մենք տեսնում ենք հնարավոր, լուրջ, շոշափելի առաջընթաց այս գործընթացում:

Հարց. Հաջորդ հանդիպման մոտավոր ինչ-որ ժամկետներ նշմարվո՞ւմ են։

Զոհրաբ Մնացականյան. Գիտեք, սա մեկ այլ հետաքրքիր հարց է, որովհետև ձևավորվել է մի, այսպես ասած, մշակույթ, ինչը նույնպես փոխվստահության մի փոքրիկ քայլ է. մենք համաձայնեցնում ենք համանախագահների հետ, համանախագահների միջոցով, համանախագահների անմիջական միջնորդությամբ և աջակցությամբ, համաձայնեցնում ենք նաև հանդիպման հայտարարման օրը, և հարգում ենք այդ համաձայնությունը: Մենք պատրաստ ենք շարունակել առանց որևէ ձգձգումների: Բավական հետաքրքիր, այսպես ասած, նյութ ունենք աշխատելու: Եթե կրկին ուշադիր նայենք Վիեննայի հայտարարությանը, որտեղ անդրադարձ է կատարվել և՛ մարդկային շփումներին, և՛ միջավայրին, և՛ զինադադարի ամրապնդմանը, և՛ բովանդակային բանակցությունների արդյունավետ շարունակությանը, և՛ հումանիտար խնդիրներին առնչվող հարցերին: Այս բոլորը տարբեր տարրեր են, որոնք պարունակում են բավարար նյութ մեզ համար՝ շարունակելու աշխատել, որին մենք պատրաստ ենք:

Շնորհակալություն: