Մարիա Կարապետյան. Հարգարժա՛ն նախարար, կխնդրեի, որպեսզի ԱԺ-ին և հանրությանը ներկայացնեք Իրանի Իսլամական Հանրապետություն կատարած Ձեր այցի մանրամասները․ ի՞նչ արդյունքներ կան և ինչպե՞ս ակնկալենք, որ կզարգանա հայ-իրանական համագործակցությունը՝ այդ այցի և դրա արդյունքների վրա հենվելով։ Շնորհակալ եմ։

Արարատ Միրզոյան. Շնորհակալություն, հարգարժա՛ն տիկին Կարապետյան։ Ուրախ եմ կրկին Ձեզ տեսնել ԱԺ-ի դահլիճում։ Ուրախությամբ ուզում եմ փաստել, որ Իրանի Իսլամական Հանրապետության արտաքին գործերի նախարար Հոսսեյն Ամիր Աբդոլլահիանի հետ լավ, գործընկերային, ջերմ, բարեկամական հարաբերություններ են ձևավորվել, իմ պաշտոնավարման՝ այս պաշտոնում իմ նշանակման գրեթե առաջին իսկ օրվանից։ Գիտեք, որ իմ իրանցի գործընկերը ևս հարաբերականորեն վերջերս էր նշանակվել այդ պաշտոնում։ Այս մեկուկես ամսվա ընթացքում մենք ունեցել ենք մեկ հեռախոսազրույց, հանդիպել ենք Տաջիկստանում, մասնակցել ենք վարչապետ Փաշինյանի և նախագահ Ռայիսի հանդիպմանը, այնուհետև հանդիպում ենք ունեցել նաև Նյու Յորքում՝ Գլխավոր ասամբլեայի շրջանակներում, և ապա նաև՝ ինչպես տեղյակ եք՝ Թեհրանում։ Ի դեպ, համապատասխանաբար՝ բաց է նաև իմ հրավերը պարոն Աբդոլլահիանին՝ այցելելու Երևան։

Այս այցը, իհարկե, շատ լավ առիթ էր՝ քննարկելու մեր երկկողմ հարաբերություններում առկա բոլոր հարցերը, իսկ մեր երկկողմ օրակարգն իսկապես շատ հարուստ է. կան իրականացվող, իրականացված և նաև այժմ ընթացքի մեջ գտնվող կամ, գուցե նաև՝ կիսատ ծրագրեր։ Եվ ահա, մենք հնարավորություն ենք ունեցել կոնկրետ խոսակցություն ծավալելու այդ ծրագրերի շարունակության ուղղությամբ, նորերը սկսելու, կարող եմ թվարկել. դա և՛ նոր բարձրավոլտի կառուցման ծրագիրն է, և՛ գազի ու էլեկտրաէներգիայի փոխանակման մեր ծրագրի ժամկետի ընդլայնման վերաբերյալ պայմանագրի կնքումը, և՛ Մեղրու ՀԷԿ-ի վերաբերյալ բանակցությունը։ Բազմաթիվ այլ տրանսպորտային ուղիների հետ կապված լուրջ ծրագրեր ենք քննարկել, այդ թվում նաև՝ իրանական ընկերությունների ներգրավմամբ ուղիների, ենթակառուցվածքների զարգացման և, իսկապես, բազմաթիվ։ Բայց ուզում եմ նաև ասել, որ, ինչպես ակնհայտորեն կարող եք հասկանալ, այս այցը և մեր խոսակցությունը վերաբերել է ոչ միայն երկկողմ հարաբերություններին, այլ նաև տարածաշրջանային նշանակություն է ունեցել և շատ կոնկրետ համատեքստ։

Եվ ահա այս առումով ես ողջունել եմ և այս առիթը ուզում եմ օգտագործել կրկին ողջունելու Իրանի Իսլամական Հանրապետության դիրքորոշումը մեր սահմանների անձեռնմխելիության վերաբերյալ և ընդհանրապես այն բոլոր դրական ազդակները, որ մենք ստանում ենք այս առնչությամբ։ Գուցե կհասցնեմ թվարկել մեկ-երկու բան. անշուշտ խոսել ենք այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքի» վերաբերյալ, այսինքն, ըստ էության՝ այդ խոսակցության բացակայության վերաբերյալ, փաստել ենք, որ չկա այդպիսի թեմա և չի կարող լինել այդպիսի թեմա։ Մի շարք այլ հարցրեր, հուսամ արձագանքի ընթացքում դրանք կլրացնեմ։

Մարիա Կարապետյան․ Շնորհակալություն, պարո՛ն նախարար։ Կարծում եմ՝ բոլորս, անձամբ ես, շատ ուրախ եմ Ձեզ տեսնել Ազգային ժողովում՝ Ձեր նոր դերակատարման մեջ։ Ձեզ հաջողություն եմ մաղթում այս կապակցությամբ։ Շնորհակալություն արդեն ներկայացված տեղեկության համար։ Եթե կարող եք, մի փոքր ևս մանրամասնեք՝ տարածաշրջանին վերաբերող հարցերի շուրջ ինչ քննարկումներ են եղել։ Շատ շնորհակալ կլինեի։

Արարատ Միրզոյան․ Ակնհայտ է, որ Իրանը տարածաշրջանային լուրջ, չեմ վարանի ասել նաև՝ գլոբալ դերակատարում ունի։ Եվ, ըստ էության, այժմ կան տարածաշրջանային ենթակառուցվածքների բացման, ինչպես նաև ավելի լայն, մեծ տարածաշրջանի հնարավոր նոր տարանցիկ-միջանցիկ ուղիների վերաբերյալ քննարկումներ։ Գիտեք, որ քննարկում ենք նաև Պարսից Ծոց-Սև Ծով միջանցքի վերաբերյալ թեման, և այստեղ մեծ հետաքրքրությունը ունի նաև Հնդկաստանը։

Ի դեպ, էլի առաջ անցնելով, ասեմ որ օրեր անց այստեղ կհյուրընկալենք Հնդկաստանի արտաքին գործերի նախարարին։ Առավել մեծ տարածաշրջանային, տնտեսական, և ոչ միայն, թեմաների համատեքստ կա, և այստեղ մեր և Իրանի պատկերացումները մեծապես համընկնում ենք, և մենք կրկին ողջունում ենք Իրանի ներգրավվածությունն այս բոլոր հարցերում։

Նազելի Բաղդասարյան․ Շնորհակալություն, հարցս ևս վերաբերում է արտաքին քաղաքական գերատեսչությանը։ Պարոն նախարար ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայում, Նյու Յորքում Ձեր բազմաթիվ հանդիպումների շրջանակներում տեղի ունեցան նաև հանդիպումներ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների հետ և Ադրբեջանի ԱԳ նախարարի հետ։ Կարծում եմ՝ անհրաժեշտ է մեր հանրությանը հանգամանալից ներկայացնել այդ կարևոր հանդիպման արդյունքները՝ որքանով, որ ձևաչափը թույլ կտա։

Արարատ Միրզոյան․ Կրկին շնորհակալ եմ, տիկի՛ն Բաղդասարյան, կարևոր հարց բարձրացնելու համար։ Իսկապես, այս այցը Նյու Յորք և ՄԱԿ Գլխավոր ասամբլեայի շրջանակում ունեցած քննարկումները, հանդիպումները շատ լավ հնարավորություն էին հայկական կողմի համար։

Նախ ասեմ, որ տեղի են ունեցել բազմաթիվ երկկող հանդիպումներ մեր տարածաշրջանով հետաքրքրված տարբեր երկրների ներկայացուցիչների հետ, որոնք լավ առիթ էին՝ նրանց մանրամասն ներկայացնելու տարածաշրջանում տիրող իրավիճակի բոլոր նրբերանգները, խոսելու նաև, առաջին հերթին, Ադրբեջանի ագրեսիայի հետևանքով առաջացած և դեռ լուծում չստացած հումանիտար հարցրերից։

Մոտավորապես այս թեմաների շուրջ էր նաև ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների և նաև Ադրբեջանի ԱԳ նախարարի հետ մեր հանդիպումը։ Պետք է ասեմ, որ իհարկե, այս ձևաչափով քննարկումների, բանակցային գործընթացի վերսկսումը միանշանակ ողջունելի է և բխում է Հայաստանի Հանրապետության և Լեռնային Ղարաբաղի շահերից, և փաստում ենք մեկ անգամ ևս, որ խնդիրը իրականում լուծված չէ։ Գիտեք, որ Ադրբեջանից սիրում են ասել, որ խնդիրը այլևս գոյություն չունի, բայց սա ևս մի վկայություն է, գուցե մի փոքր վերամբարձ հնչի, բայց աշխարհի կողմից, միջազգային հանրության կողմից ևս մի հավաստիացում է այն մասին, որ խնդիրը գոյություն ունի և լուծում է պահանջում, և այդ խնդրի լուծման փնտրտուքը պետք է տեղի ունենա ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության ձևաչափով՝ այս խնդրի կապակցությամբ միջազգային ճանաչում ստացած մանդատ ունեցող միակ ֆորմատով։

Ընդ որում, կրկին՝ այստեղ էական է մանդատ բառը, ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության մանդատի ներքո։ Դա ենթադրում է ինչ-որ փուլում ամենաէական հարցերի քննարկում։ Կարող եմ ասել, որ դրական եմ համարում այն, որ ըմբռնում կար, որ ելնելով լարվածությունից և բազմաթիվ չլուծված, և օրեցօր ծագող կամ լուծում ստացող բազմաթիվ հարցերի առկայությունից՝ պայմանավորվածություն ենք ձեռք բերել նորից հանդիպել և առաջնային քննարկման առարկա դարձնել հումանիտար հարցերը։

Իհարկե, առաջին հերթին, խոսքս վերաբերում է Ադրբեջանում ապօրինաբար պահվող հայ ռազմագերիների և քաղաքացիական անձնանց խնդրին, հաստատման սպասող՝ մեր կողմից ներկայացված գերիների առկայության հարցին, Ադրբեջանի վերահսկողության տակ անցած տարածքներում հայկական մշակութային ժառանգության, հուշարձանների պահպանության հարցին, և բազմաթիվ այլ հարցեր՝ նաև Լեռնային Ղարաբաղ հումանիտար առաքելությունների, միջազգային կազմակերպությունների հասանելության հարցեր, բազմաթիվ այլ այսպիսի խնդիրներ։ Եվ ես կարծում եմ, որ այս խնդիրների դրական լուծումը, առաջին հերթին, Ադրբեջանի կողմից կառուցողական դիրքոշորման վկայություն կլինի, և կստեղծի այնպիսի մթնոլորտ, որտեղ կարող ենք արդեն ամենակարևոր հարցերը քննարկել ժամանակի ընթացքում։

Նազելի Բաղդասարյան․ Շնորհակալություն։ Շատ կարևոր է ևս մեկ անգամ արձանագրել, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանապագահության ձևաչափում այս հարցի քննարկումը խիստ կարևոր է մեզ համար, և թերևս, ինչպես Դուք նշեցիք՝ հակամարտության հումանիտար հետևանքների առումով կարևոր է ևս մեկ արձանագրում, որ և՛ խորհրդարանական դիվանագիտության, և՛ արտգործնախարարության մակարդակում նույն հարթության և նույն ըմբռնումների վրա ենք գտնվում՝ հաշվի առնելով ԵԽԽՎ-ի վերջին բանաձևը։ Կարծում եմ, որ առաջիկայում ավելի բովանդակային քննարկում կարող ենք ունենալ և շարժվել համընթաց։

Արարատ Միրզոյան․ Ես էլ եմ շնորհակալ, և քանի որ խոսեցիք այդ մասին, իբրև այս հարցի վերջաբան՝ կառաջարկեի հատուկ ուշադրություն դարձնել համանախագահների տարածած հայտարարության մեջ տեղ գտած ձևակերպումներին։ Ամեն ինչ, թերևս, դրանով ասված է։

Աղվան Վարդանյան․ Արդեն 48 օր Արտաքին գործերի նախարար եք, այս ընթացքում պաշտոնական այցով եղել եք Ռուսաստանում և Իրանում, հանդիպել եք Վրաստանի արտգործնախարարի հետ, հյուրընկալել եք Սլովակիայի և Չեխիայի նախարարներին, ՄԱԿ-ում հանդիպումներ եք ունեցել մի շարք երկրների նախարարների, միջազգային կառույցների ղեկավարների հետ, հեռախոսազրույցներ եք ունեցել։ Մեջբերում եմ մեր Արտաքին գործերի նախարարության կայքից. «Արտաքին քաղաքականության հիմնական խնդիրներից է Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման հիման վրա ղարաբաղյան հիմնախնդրի խաղաղ և արդարացի լուծումը։ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման հիմք պետք է հանդիսանա Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի ճանաչումը։ ​​Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը Հայաստանի հետ պետք է ունենա հայկական կողմի իրավազորության տակ գտնվող անխափան ցամաքային կապ։ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անվտանգությունը պետք է միջազգայնորեն երաշխավորված լինի»: Տեսնու՞մ եք, քանի Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն կա։ «Հայոց Ցեղասպանության ճանաչումը ՀՀ արտաքին քաղաքականության ուղղություն է»։ Այսօր խայտառակ պարտությունից, ազգային աղետից հետո այլ վիճակում ենք։

Կապիտուլյացիոն հայտարարությունից այս կողմ Ձեր ղեկավարի արտահայտած դիրքորոշումները ակնհայտորեն հակասում են այս սկզբունքներին։ Նա այժմ տարածաշրջանում խաղաղության դարաշրջան է բացում՝ դրա մանդատը չունենալով։ Բանակցություններում Դուք ո՞ր սկզբունքներով եք առաջնորդվում՝ Ձեր ղեկավարի, թե արտաքին քաղաքականության գերակա հռչակված մոտեցումների։ Ո՞րն է Հայաստանի պաշտոնական դիրքորոշումը, ի՞նչ եք բանակցում Ձեր գործընկերների, միջազգային կառույցների ղեկավարների հետ։

Արարատ Միրզոյան․ Պարոն Վարդանյան, ես և, վստահ եմ՝ կառավարության յուրաքանչյուր անդամ առաջնորդվում է Կառավարության ծրագրով, որը հաստատվել է, նախ՝ կառավարության նիստում, ապա նաև՝ այս դահլիճում։ Անկեղծ ասած, ես հակասություն չեմ տեսնում և չեմ կարծում, որ Ձեր թվարկումների արդյունքում, նաև նախորդ շրջաններում վերջնարդյունքը, վերջնանպատակը հայ ժողովրդի համար՝ լինի դա ՀՀ-ում, թե Արցախում, արժանապատիվ և խաղաղ զարգացման դարաշրջան ապահովելն էր։ Պետք է, որ, հուսով եմ, որ միշտ այդպիսինն է եղել նպատակը։

Բայց ես հանդես կգամ հակընդդեմ հարցով, եթե թույլ կտաք։ 48 օր ես պաշտոնավարում եմ ԱԳՆ նախարարի պաշտոնում․ կարծեմ՝ 25-30 տարի Դուք և Ձեր ներկայացրած քաղաքական ուժը եղել եք իշխանություն կամ ընդդիմություն, կամ միաժամամակ և՛ իշխանություն, և՛ ընդդիմություն՝ հատվածաբար: Չեմ հիշում, որ որևէ էական վերջնական լուծում տրված լիներ այն շարքին, որը Դուք ներկայացրեցիք:

Աղվան Վարդանյան․ Դուք էլի գնացիք քսանհինգ-երեսուն տարի առաջ, երբ որ այդ ընթացքում մենք այս վիճակը երբևէ չենք ունեցել: Եվ մի բան ուղղակի հիշեցնեմ Ձեզ, պարոն նախարար, Ձեզ նշանակելիս հանձնարարել էին կիսել պատասխանատվությունը: Ձեր նախորդները կամ նախորդը՝ առնվազն, կամ ձեր գերատեսչության հիմնական մասը, կարծես թե, այլ տեսակետ ունի։

Արարատ Միրզոյան. Պարոն Վարդանյան ես չգիտեմ, ով ինչ տեսակետ ուներ, կամ ունի, բայց յուրաքանչյուր ոք ազատ է ընտրություն կատարել՝ շարունակել ծառայել ՀՀ-ին, այդ թվում և՝ Ազգային ժողովի կողմից հաստատված կառավարության ծրագրի՝ մատնանշած ուղենիշներով, և կամ զբաղվել որևէ այլ գործունեությամբ, այդ թվում և՝ ընդդիմադիր քաղաքական:

Հայկ Մամիջանյան․ Տևական ժամանակ գործադիրի ներկայացուցիչներից որևէ մեկից որևէ միջազգային հարթակում ես չեմ լսել Արցախի հայկական տարածքների օկուպացիայի մասին փոքրիշատե ամուր հիշատակում։ Ավելին, ձեր ֆրակցիայի որոշ ներկայացուցիչներ պնդում են, որ բացարձակ պետք էլ չի դրա մասին խոսել, իսկ ով ասեց, որ պետք է խոսել հայկական տարածքների դեօկուպացիայի մասին։ Խնդրում եմ՝ ուշադրություն դարձնել ասածիս․ բացարձակ որևէ ռևանշիզմի մոտեցման մասին խոսք չի գնում, խոսքը գնում է միջազգային հարթակներում մեր հայրենիքի շահերը պաշտպանելու և բարձրաձայնելու, որ մեր հայրենիքի որոշ հատված օկուպացված է թշնամու կողմից։

Հարցս հետևյալն է՝ ձեր կառավարության կազմում կա՞ գոնե մեկը, որ պատրաստ է, գոնե սկզբի համար, էս ամբիոնից պնդել, որ մեր հայրենիքի որոշակի հատված օկուպացված է։ Մի անգամ էլ կրկնեմ, որովհետև վերջերս ինչ հարց ձեզ տալիս ենք՝ Բադեն-Բադենի հնարքով եք փորձում պատասխանել․ Բադեն-Բադենի օկուպացիան չէ, մեր հայրենիքի՝ ձեր մեղավորությամբ կորցրած տարածքների օկուպացիայի մասին․ կա՞ գոնե մի հոգի։

Արարատ Միրզոյան․ Հարգելի՛ պարոն Մամիջանյան, նախ՝ եթե թույլ կտաք, դիտարկում անեմ հարցի ձևակերպման ձևի վերաբերյալ, և ապա՝ անդրադառնամ բովանդակությանը։ Անկեղծ ասած, քանի որ առաջին առիթն է, և առաջին հնարավությունն է մեր միջև հաղորդակցության՝ ուզում եմ նկատել, որ ամենևին՝ ընտրված ձևը չի նպաստում հարցի էական, բովանդակային քննարկմանը, և կարծես, հակառակը՝ հրավեր լինի շարունակելու Բադեն-Բադենի օկուպացիայի մասին խոսակցությունը։

Ես, այնուհանդերձ, չեմ տրվի այդ գայթակցությանը և կանդրադառնամ Ձեր հարցի բովանդակային մասին։ Լեռնային Ղարաբաղի, ես կասեի նախկին Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզի մաս հանդիսացած և այժմ Ադրբեջանի վերահսկողության տակ հայտնված տարածքների վերաբերյալ խոսակցությունն առկա է, օրակարգում կա, մեր կողմից մատնանշվում է տարբեր միջազգային հարթակներում և տարբեր միջազգային գործընկերների հետ խոսակցության ժամանակ, և ենթադրաբար դա, ինչպես նաև Լեռնային Ղարաբաղի վերջնական կարգավիճակի վերաբերյալ խոսակցությունը և համաձայնությունը ինչ-որ մի պահի բանակցային փուլում պետք է տեղի ունենա։ Բայց նաև, կարծում եմ, կհամաձայնեք, որ այդ մասին անընդհատ բարձրաձայնելը չի ստեղծի այն նպաստավոր պայմանները, որոնցում հնարավոր կլինի իրական և էական, բովանդակային լուրջ քննարկում ունենալ և մոտեցնել հարցի լուծումը, էլ չասած, որ ճիշտ հակառակը՝ կարող է նոր վտանգներ առաջացնել հայ ժողովրդի համար Լեռնային Ղարաբաղում և Հայաստանի Հանրապետությունում։ Այդ՝ Ձեր մատնանշած տարածքներում արդեն հայեր չեն մնացել Ադրբեջանի էթնիկ զտումների քաղաքականության պատճառով։

Հայկ Մամիջանյան․ Չեմ համաձայնի, պարոն Միրզոյան։ Իմ համեստ կարծիքով՝ տևական ժամանակ թշնամի երկրի արտաքին քաղաքականությունը կառուցված էր՝ ստահոդ և կեղծ շղարշ ստեղծել աշխարհում, թե իբր Հայաստանը ազատագրելիս իր հայրենիքը՝ ներկայացել է որպես օկուպանտ, և ես խորապես համոզված եմ, որ բոլոր միջազգային հարթակներում մեր երկիրը պիտի ներկայացնի այն փաստը, որ մեր հայրենիքի որոշակի հատվածը օկուպացված է։

Նորից շեշտադրումները կրկնեմ, որ դրանք ռևանշիստական տրամաբանությամբ չպետք է կառուցվեն, սա՝ մասնագիտական տեսանկյունից։ Իսկ ինչ վերաբերում է Ձեր նախորդ որակմանը՝ էսպես պատասխանեմ․ լավ կլիներ, որ այն ճառագիրը, որը Նիկոլ Փաշինյանի ներքաղաքական տեքստերն է գրում՝ այդպես հանդուգն, և այն ճառագիրը, որը միջազգային տեքստերն է գրում՝ տեղերով փոխվեին, որովհետև բավականին անատամ են միջազգային հարթակներում ելույթները, և շատ հանդուգն և ոչ հարիր՝ ներքաղաքական, մեր դեմ ուղվածներրը։

Արարատ Միրզոյան. Պարոն Մամիջանյան, որպես արձագանք՝ ուղղակի նշեմ մեկ-երկու բառով, որ Ձեր տեղեկացվածության մակարդակը, ըստ էության, բարձրացման կարիք ունի, հավանաբար։ Եթե այդքան քիչ իմանայի, ես էլ գուցե այդպիսի ռեակցիա տայի, բայց հուսամ, որ ավելի մանրամասն կտիրապետեք և այդ հարցադրումը կհանեք առնվազն Ձեր օրակարգից։ Եվ նաև ուզում եմ ասել, կարող եք չհամաձայնվել, իհարկե, Դուք ազատ եք Ձեր գործողություններում և բառերում, ես, դժբախտաբար, թե՝ բարեբախտաբար՝ չգիտեմ, բայց չափազանց, էականորեն ավելի մեծ պատասխանատվություն եմ զգում իմ բառերի և սահմանում տիրող իրավիճակի փոխկապակցվածության համատեքստում։ Հետևաբար, որոշ բաներ, այնուամենայնիվ, շատ հաճախ չեմ կարող թույլ տալ բարձրաձայն ձևակերպել։