Շիրակ Թորոսյան. Պարո՛ն նախարար, նախ ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել Ձեր զեկույցի, գործընկերների հարցերին մանրակրկիտ պատասխանների համար, ինչը նաև ուսուցողական էր: Այդ աղետի հետ կապված՝ անձամբ ես իմ ուրույն ընկալումն ունեմ, նայած թե ում համար է աղետ: Այո՛, ես ընկալում եմ, որ աղետը հաստատ մեզ համար չէ, չնայած որ մեկ զինվորի կորուստը մեզ համար աղետ է: Բայց իմ հարցը դրան չի վերաբերում: Ես ուզում եմ անդրադառնալ Հայաստան-Հունաստան-Կիպրոս եռակողմ համագործակցությանը և ուզում եմ նշել, որ վերջին շրջանում մեր արտաքին քաղաքականության կարևորագույն ձեռքբերումներից է այս եռաչափ համագործակցությունը: Ափսոս, որ համավարակի հետ կապված գագաթաժողովը հետաձգվեց, որ ավելի կամրապնդեր և կառարկայացներ այս համագործակցությունը: Հարցս հետևյալն է, իհարկե, համագործակցության կարևորության մասին բոլորս ենք ընկալում: Հարցս հետևյալն է. ձևաչափը փա՞կ է, թե` հնարավոր է այն հետագայում ընդլայնվի, կամ արվո՞ւմ է աշխատանք այդ ուղղությամբ: Ուղղակի ուզում եմ հասկանալ, որովհետև գոնե ես տեսնում եմ տարածաշրջանում պետությունների, ում հետ աշխատանք կատարելիս հնարավոր է ներգրավել այդ համագործակցության մեջ, եթե բաց է ձևաչափը: Շնորհակալություն:

Զոհրաբ Մնացականյան. Շնորհակալություն, պարոն Թորոսյան: Ինչ վերաբերում է առաջին հարցին, նորից կրկնեմ, մեր մոտեցումը եղել է միանշանակ, շատ պարզ. խաղաղ կարգավորմանն այլընտրանք չկա: Աղետը վերաբերում է բոլորին: Սա պատասխանատվության դրսևորում է հասարակությունների հանդեպ, տարածաշրջանի հանդեպ, տարածաշրջանային խաղաղության հանդեպ: Բայց դրանից չի բխում, որ մենք կարող ենք մեր անվտանգությունը նվազեցնել, մեր անվտանգության հաշվին գնալ առաջ: Սպառնալիքի բացառումը մեզ համար չափազանց էական հարց է: 

Ինչ վերաբերում է Կիպրոս-Հունաստան-Հայաստան ձևաչափին, դա, իրապես,  համագործակցության բավական կարևոր հարթակ է մեզ համար: Եվ այս փուլում աշխատանքն այնպիսին է, որ գործում է աշխատանքային խումբը, որը ձևավորում է մեր օրակարգը և հարստացնում է այդ օրակարգը համագործակցության տարբեր ուղիների մեջ։ Եվ մենք սպասում ենք գագաթաժողովին, որը պետք է տեղի ունենար և որը հետաձգվեց պարզ պատճառով, քանի որ այս համավարակը բոլորին խանգարեց։ 

Այդ ձևաչափի ներուժն իրապես շատ հետաքրքիր է, և ներկա դրությամբ մեզ համար էական է ստեղծել, հարստացնել, բովանդակային հարստություն մտցնել այս հարթակի մեջ: Պարզ լեզվով ասած՝ ինչ-որ ունենք՝ ոտքի կանգնեցնենք, և հետո շարժվենք առաջ։ Ներկայիս փուլում մեր առաջնային գերակա խնդիրն այս հարթակն ավելի շոշափելի դարձնելը, ավելի  բովանդակությամբ հարստացնելն է, ինչի մտադրությունը և ցանկությունը բոլոր երեք կողմերը ունեն: Այդ ուղղությամբ արդեն աշխատում են փորձագիտական մակարդակով մեր գործընկերները և ի հայտ բերում բոլոր այդ հնարավոր ձևաչափերը, որոնք, հուսով եմ, կկարողանանք այս տարվա ընթացքում ինչ-որ մի պահ ավարտել և իրականացնել այն, ինչ ծրագրել էինք այս տարվա սկզբի համար։ Պատասխանս այն է, որ սկզբից եղած հարթակը ամրապնդենք և հետո շարժվենք առաջ։ 

Գոռ Գևորգյան. Պարո՛ն նախարար, պարոն Թորոսյանի հարցի շարունակությանը պարզապես խնդրում եմ հավելեք. այդ նույն եռակողմ ձևաչափն է, որին անդամակցում է կամ անդամակցել է նաև Եգիպտոսը, որովհետև ես գիտեմ, որ կա նաև Հունաստան-Կիպրոս-Եգիպտոս… Եվ եթե հնարավոր է, մի փոքր մանրամասնեք Սիրիայում մեր մարդասիրական առաքելության այսօրվա կարգավիճակը: Այսինքն ամեն ինչ ընթանում է այնպես, ինչպես որ նախաձեռնվել է ի սկզբանե, և այս համաճարակի համատեքստում կա՞ն արդյոք նրանց հետ կապված որևէ մտահոգություններ և խնդիրներ մեր կողմից։ Եվ երրորդ փոքր հարցը, քանի որ Ձեր զեկույցում նշեցիք, որ բարձր տեխնոլոգիաների զարգացման համատեքստում փնտրում եք միջազգային համագործակցության նոր հարթակներ, արդյոք ունե՞նք թիրախավորված կոնկրետ տարածաշրջաններ, որտեղ ըստ մեզ՝ մեր ներկայացված արտադրությունը կարող է լինել հետաքրքիր: Դա կարող է լինել Լատինական Ամերիկան կամ Աֆրիկան, որի ուղղությամբ գիտենք, որ արվում է աշխատանք։ Շնորհակալություն։

Զոհրաբ Մնացականյան. Ինչ վերաբերում է Ձեր՝ Սիրիայի վերաբերյալ հարցին. ես, բնականաբար, մշտապես կապի մեջ եմ մեր գործընկերների, պաշտպանության նախարարի հետ։ Մեր առաքելությունը շարունակում է իր բնականոն գործունեությունը, իրականացնում իր առաքելությունը՝ որպես մարդասիրական առաքելություն։ Վիճակը լավ է, նորմալ է, և որևէ արտառոց բան չկա: Այսինքն բնականոն աշխատանքը շարունակվում է՝ ըստ այն բոլոր հիմնական սկզբունքների, մոտեցումների, որոնց հիման վրա իրականացվում է այս առաքելությունը։ 

Ինչ վերաբերում է ՏՏ ոլորտին. ինչ-որ չափով Դուք ասում էիք թերությունների մասին։  Ասեմ, որ ես ինքս կուզենայի մի փոքր ավելի ակտիվություն տեսնել այս առումով։ Մենք անցյալ տարի կարողացանք որոշ գործառույթներ իրականացնել։ Գործընկերս, որը պատասխանատու է այդ բնագավառի համար՝ պարոն Արշակյանը, բավականին ակտիվ աշխատում է այդ ուղղությամբ, և մենք ունենք մեր լավ ձևաչափը, երբ անմիջապես այդ ոլորտում ներգրավված դերակատարների հետ ենք շփվում, աշխատում՝ ավելի հստակեցնելու մեր անելիքը Արտաքին գործերի նախարարության մասով։ Նորից եմ կրկնում, պարոն Արշակյանը շատ հստակ պահում է հարցը ուշադրության կենտրոնում: Բայց այս տարվա սկզբից ինչ-որ չափով բնականոն աշխատանքի որոշ խախտում կա։ Ես, անկեղծ ասած, կուզեմ   շարունակել ավելի ակտիվ աշխատել այդ ուղղությամբ, կուզեմ ավելի ամրապնդել դա։ 

Դուք նշեցիք տարածաշրջանները, նույն Աֆրիկայի ուղղությամբ... շատ ուրախ եմ լսել դա, որովհետև շատ կոնկրետ արդյունքներ ունեցավ այդ այցը, մարդիկ կոնկրետ պայմանավորվածություններ ձեռք բերեցին, շարունակում են աշխատել, որը ցույց տվեց նման մոտեցման կենսունակությունը: Անկեղծ ասած, որևէ սահմանափակում չունենք, որ ասենք՝ թիրախավորում ենք այս ուղղությունը կամ այն ուղղությունը։ Այն մեր երկկողմ օրակարգային հարց է շատ ուղղություններով, բայց ասածս հենց դա է, որ ես կուզեմ տեսնել ավելի հստակեցված աշխատանքային պլան։ Ես ավելի շատ մեզ եմ հասցեագրում դիտարկումս, և գիտեմ, որ կարիք ունենք մի փոքր ավելի հստակեցնելու մեր աշխատանքային պլանը։ 

Արման Բաբաջանյան. Պարո՛ն նախարար, ցանկանում եմ շնորհակալություն հայտնել մեր դեսպանատներին, դեսպաններին, որոնք վերջին՝ առնվազն երկու ամիսներին ահռելի ջանք են գործադրել մեր քաղաքացիների՝ Հայաստան տեղափոխման հետ կապված։ Ես ցանկանում եմ հպանցիկ խոսել Ռուսաստանում մեր ներկայացուցչության աշխատանքի մասին՝ տիտանական աշխատանք է կատարվում, բայց դա ևս բավարար չէ, քանի որ ռեսուրսները սահմանափակ են, երկիրն էլ անծայրածիր է, իսկ մեր հայրենակիցները սփռված են ամբողջ երկրով։ Եղած ուժերը չեն կարողանում սպասարկել բոլորի կարիքները և այլն։ Ես կարծում եմ, որ մեր արտաքին քաղաքական գերատեսչությունը պետք է կարողանա հավելյալ կարողություններ ավելացնել՝ հատկապես այս ուղղությամբ, հաշվի առնելով մեր քաղաքացիների, երկքաղաքացիների և քաղաքացիություն չունեցող մեր հայրենակիցների՝ այդքան լայն ներկայությունը Ռուսաստանի տարածքում։ 

Կցանկանայի կանգ առնենք COVID-19-ով պայմանավորված ի՞նչ շրջայցեր, այցեր են չեղարկվել. ես գիտեմ, որ վարչապետը պետք է անցյալ ամիս Նիդերլանդներ գնար, և չեղարկվել է: Ուրիշ ի՞նչ նախանշված կարևոր միջոցառումներ են չեղարկվել կամ նախատեսված են այս տարի, և Դուք ենթադրում եք, որ կարող են չեղարկվել և դրանից կարող է տուժել մեր արտաքին քաղաքական օրակարգը։ 

Կցանկանայի ավելի խորքային նկարագրեք Ձեր վերջին հեռախոսազրույցը Ուկրաինայի ԱԳ նախարարի հետ. դա չափազանց կարևոր  ուղղություն է։ Պարո՛ն նախարար, մենք գիտենք՝ ինչքան են վատացել հարաբերությունները 2014 թ․-ից հետո այդ երկրի հետ, և հիշում ենք այդ երկրից շատ վատ հայտարարություններ՝ ադրբեջանամետ, և շատ լավ է, որ մենք սկսում ենք հարաբերություններ կառուցել այս որակի օրակարգով՝ առնվազն այն շրջանակով, որը պաշտոնապես հրապարակվեց, և կցանկանայի այս հեռախոսազանգի վրա կանգ առնենք։ 

Եթե չեմ սխալվում երկու շաբաթ առաջ Իտալիայում մեր դեսպանը՝ Վիկտորյա Բաղդասարյանը, հետ կանչվեց, կցանկանայի իմանալ պատճառը: Եվ զեկույցին եմ ուզում անդրադառնալ: 

Թեև Դուք նշում եք, որ 2019 թ․ Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները զարգացել են, այնուամենայնիվ, պետք է նշեմ, որ կա ընդհանուր տպավորություն, որ դեռևս պահպանվում է անվստահությունը, և սա իմ նախորդ հարցադրման մեջ ևս արտահայտվեց․ ամենաբարձր մակարդակով՝ արտաքին գործերի նախարարների մակարդակով, գազի սակագնի արժեքը պայմանավորել Հայաստանում ռուսական ընկերության նկատմամբ ընթացող իրավական մի գործընթացով, ինչքանո՞վ է Ձեզ համար ընդունելի և ինչպե՞ս եք Դուք գնահատում։ 

Միացյալ Նահանգների հետ Դուք կարևորում եք Կոնգրեսի և Սենատի Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը, ես չգիտեմ՝ ինչքանով կապ ունի ՀՀ արտաքին քաղաքական գերատեսչությունը կամ ջանքերն այս ուղղությամբ, բոլորս հասկանում ենք, որ սա մեծապես Միացյալ Նահանգներ-Թուրքիա հարաբերություններին է առնչվում, և այս ուղղությամբ ՀՀ- Միացյալ Նահանգներ հարաբերությունների ուղղությամբ ջանքերն ինչպե՞ս եք գնահատում։ Ըստ իս՝ դրանք շատ համեստ են եղել։ Դուք խոսեցիք օգնության ավելացման մասին, բայց չխոսեցիք Արցախին հատկացվող ուղիղ օգնության՝ ըստ էության, առաջին անգամ կրճատման նախաձեռնության մասին։ Հույս ունենք, որ այն ջանքերը, որ կոնգրեսականները և սենատորները գործադրում են, հնարավոր կլինի վարչակազմին այդ որոշումից հետ պահել։ 

Վրաստանի և Իրանի մասին եմ ուզում խոսել, իհարկե, սրանք չափազանց կարևոր ուղղություններ են, բայց կցանկանայի, որ այն հարաբերությունները, որոնք կառուցվում են թե՛ Վրաստանի, թե՛ Իրանի կողմից, ընդհանրապես ամրապնդվեն փաստաթղթերով։ Մենք ո՛չ Վրաստանի, ո՛չ Իրանի ուղղությամբ, բացի դեկլարատիվ հայտարարություններից, բարեկամության և դարավոր եղբայրության մասին հայտարարություններից, չունենք համագործակցության ռազմավարական, դաշնակցակային գործնական փաստաթղթեր, որոնք կվկայեին, որ մենք հիմնովին փոխում ենք նախկինում ձևավորված ավանդույթներն իսկապես ամրապնդում ենք փաստաթղթերով, ինչն ի դեպ անում են մեր ախոյանները՝ և՛ Վրաստանի, և՛ Իրանի ուղղությամբ Ադրբեջանն ունի շատ լուրջ համագործակցություն, որոնք ամրապնդված են փաստաթղթերով՝ ի տարբերություն մեզ։ Շնորհակալություն։ 

Զոհրաբ Մնացականյան. Շնորհակալություն, Դուք բազմաթիվ հարցեր բարձրաձայնեցիք։ Այցերի առումով՝ անկեղծ ասած, ժամանակացույցը ձեռքիս տակ չէ։ Բայց իրապես, խնդիրն ավելի ընդհանուր ներկայացնեմ։ Նույնիսկ հիմա այնքան կլանված ենք COVID-ի հարցերով, որ ուղղակի անմիջապես չեմ կարողանա հիշել, թե ինչքան բան այս շրջանում չեղարկվեց՝ թե երկկողմ, թե նաև բազմակողմ առումով։ Այս շրջանում իմ տարբեր այցեր էին նախատեսված, տարբեր այցեր Հայաստան էին նախատեսված։ Արդեն եռակողմ գագաթաժողովը նշեցի, դրանից բացի մենք տարբեր այլ խնդիրներ ունեինք։ Գիտեք, որ չեղարկվեցին նույնիսկ մայիսի 9-ի միջոցառումները, որոնք շատ սպասված էին և կարևոր, և կսպասենք արդեն, երբ որ կվերածրագրվի։ Բոլոր ուղղություններով…

Միացյալ Նահանգները նշեցիք, ունենք շատ կարևոր ռազմավարական երկխոսության հարթակ, ԱՄՆ-ի հետ որոշ այց էր նախատեսվում մեր կողմից, սակայն նույնպես դա հետաձգվեց։ Եվրամիության հետ բազմաթիվ տարբեր ծրագրեր ունեինք, որոնք հետաձգվեցին։ 

Ռուսաստանի Դաշնության հետ այնքան լայն է օրակարգը, այնքան շատ բաներ ունենք, և ոչ միայն երկկողմանի, այլև տարբեր բազմակողմ հարթակներում մեր մյուս գործընկերների հետ՝ ԵԱՏՄ, ՀԱՊԿ, Ղազախստանի, Բելառուսի, Ղրղզստանի մեր գործընկերների հետ տարբեր ծրագրված բաներ ունեինք, որոնք հիմա հետաձգում ենք և նաև գնահատում ենք, որ միգուցե ինչ-որ մաս հնարավոր կլինի տեսակոնֆերանսով անցկացնել։ Այս ամենը, ինչ-որ չափով խառնաշփոթ է։ Բայց խնդիր չէ, ինչ-որ մի պահի կվերականգնենք, կշարունակենք և ըստ նպատակների՝ կգնանք առաջ։ Այսինքն, կորոնավիրուսը բավականին ազդել է բնականոն աշխատանքի վրա, այդ թվում նաև այցերի առումով։ Նորից ուզում եմ կրկնել՝ բազմաթիվ ուղղություններով աշխատանքը շարունակվում է բնականոն ձևով։ Նույն հեռախոսազանգերը  միայն կորանավիրուսի շուրջ խոսելու համար չեն: Դրանք բոլորն իրենց մեջ պարունակել են բազմաթիվ օրակարգային հարցեր, որպեսզի մենք կարողանանք շարունակել «տաք պահել» այս ամենը։ 

Այս շաբաթվա ընթացքում ունենք շփումներ տարբեր մակարդակներով և՛ վարչապետը, և՛ փոխվարչապետները, և՛ արտգործնախարարները, և՛ մնացածները, այսինքն ունենք այդ հնարավորությունը և օգտագործում ենք։ Բայց բնականոն, նորմալ աշխատանքը խափանված է, այցերի առումով անհրաժեշտ կլինի պարզապես վերածրագրել։ 

Ռուսաստանի մասով, նայեք, մեր մոտեցումը շատ հստակ է․ Ռուսաստանը Հայաստանի ռազմավարական գործընկերն է: Ռուսաստանի հետ օրակարգը ձևավորվել է տարիներ, տասնամյակներ շարունակ, ունի բավական լուրջ հիմքեր և ունի բավական ծավալուն օրակարգ, որը սկսում է ամենատարրական հարցերից և վերջանում լուրջ զարգացման, անվտանգային օրակարգերին վերաբերող հարցերով։ Մեր կառավարությունն առավել քան հստակ է եղել և հետևողական, որ Հայաստանի համար Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները եղել և մնում են կարևոր, ռազմավարական նշանակություն ունեցող, դաշնակցային, և մենք այդ ոգով շարունակում ենք աշխատել ՌԴ մեր գործընկերների հետ։ Հարաբերությունների մեջ գոյություն ունեն հարցեր. այսինքն եթե մենք հարցեր չունենանք, ուրեմն ինչ-որ լուրջ խնդիր կա, հասկանո՞ւմ եք։ Դուք անդրադարձաք գազի հարցին, որին ես կառաջարկեի անդրադառնալ՝ որպես մեր օրակարգային հարցերից մեկի, որի շուրջ մենք՝ երկու գործընկեր պետություններ, շարունակում ենք բանակցային գործընթացը, շարունակում ենք փնտրել, գտնել լուծումներ, որոնք ընդունելի են բոլոր կողմերի համար։  Համենայնդեպս,  մենք սա դիտարկում ենք որպես մեր ընդհանուր օրակարգային հարցեր, որոնք այսպես թե այնպես պետք է իրենց հանգուցալուծումը ստանան բնականոն գործընկերային, դաշնակցային հարաբերությունների մեջ։ Կան բազմաթիվ այլ հարցեր, որոնք կարող են մեր դաշնակից պետությունների մոտ առաջանալ, սակայն մենք հնարավորությունը ունենք և բոլոր ձևաչափերով կարող ենք նստել ու շատ հստակ միասին խոսել, քննարկել և լուծումներ գտնել: Սա է տրամաբանությունը, ձևաչափը աշխատանքի՝ սկսած վարչապետից Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի, վարչապետի հետ, կառավարության բոլոր անդամներն ունեն իրենց ձևաչափերը, ես ինքս ունեմ բավական ընդարձակ աշխատանքային և շատ համագործակցային, ընկերական այդ ձևաչափը։ Յուրաքանչյուրը մեր կառավարության մեջ ունի աշխատելու իր ձևաչափը:

Հարցերն այնքան շատ են: Դուք մեկ առանձին հարց հնչեցրիք, և մեր օրակարգի մեջ երբ մենք սկսում ենք քննարկել, սովորաբար նստելով Ռուսաստանի արտգործնախարարի հետ քննարկելու մեր երկկողմ օրակարգը, դա ինքնին արդեն բավական ծավալուն փաթեթ է և՛ իմ գործընկերոջ համար, և՛ ինձ համար՝ համագործակցությունը տարբեր միջազգային հարթակներում, տարբեր գլոբալ խնդիրների շուրջ։ Մենք ունենք մեր համագործակցային դաշտը ՀԱՊԿ-ում, ԵԱՏՄ-ում։ Սա է էությունը։ Դրա համար, նորից կրկնեմ, Ձեր կողմից բարձրացված գազի հարցը մեր օրակարգային հարցերից մեկն է, որի շուրջ հիմա ընթանում են բանակցություններ, որի առանձին հատվածներ արտահայտվում են հրապարակային մեկնաբանությունների մեջ։ 

Ինչ վերաբերում է Ուկրաինային. մենք Ուկրաինայի հետ երբևէ բարդույթ չենք ունեցել խոսելու, բայց միևնույն ժամանակ ունեցել ենք մեր լուրջ մտահոգությունները՝ կապված Ուկրաինայի որոշ դիրքորոշումների հետ։ Եվ կարծում եմ, որ որևէ գաղտնիք չի եղել այդ առումով, իրենք ունեն իրենց հարցերը։ Մեր մոտեցումն այն է, որ երկխոսությունը միակ ճանապարհն է, և մենք բարդույթ չունենք այդ առումով երկխոսելու և շարունակելու գտնել այն ճանապարհը, որը մեզ հնարավորություն կտա զսպելու այն և չեզոքացնելու հարցեր, որոնք մեր երկկողմ հարաբերություններում ի հայտ են եկել։ Ուկրաինայի հետ նույնպես մենք ունենք բարեկամության, աշխատելու մեծ փորձ, ունենք օրակարգ, և մեր ժողովուրդները միմյանց շատ լավ ճանաչում են, նորից պատմական առումով շատ լավ ճանաչում ենք իրար, օտար չենք միմյանց։ Մենք ունենք համայնք Ուկրաինայում, որը շատ կարևոր գործոն է։ Մենք ունենք ազգությամբ ուկրաինացի ՀՀ քաղաքացիներ, ովքեր նույնպես համայնք են և հանդիսանոմ են մեր հարաբերությունների, մեր ժողովուրդների միջև բարեկամության և հարաբերությունների զարգացման կամուրջ։ Կան կուտակված հարցեր, և այդ առումով է, որ մենք կաշխատենք այս ամենի շուրջ: Ունենք մեր մոտեցումները, սկզբունքները: Նորից եմ կրկնում՝ մեր շատ էական սկզբունքներից մեկը մեր արտաքին քաղաքականության եղել և մնում է այն, որ մենք չենք կառուցում հարաբերություններ մեկ գործընկերոջ հետ՝ ի հաշիվ մյուսի։ Եվ այստեղ որևէ անակնկալներ սպասելու կարիք չկա։ 

Ինչ վերաբերում է Միացյալ Նահանգներին. իր ծավալով, իր չափով Միացյալ Նահանգների հետ օրակարգը նույնպես բավական ծավալուն է՝ կառուցված տարիներ շարունակ։ Այո, մենք այսօր ունենք իրավիճակ, երբ հնարավոր դարձրեցինք երկխոսությունը այդ ստրատեգիական երկխոսության հարթակի ձևավորմամբ։ Մենք ունենք տարբեր այլ ձևաչափեր։ Դուք անդրադարձաք Կոնգրեսին և Ցեղասպանության վերաբերյալ բանաձևերին Միացյալ Նահագների Կոնգրեսում։ Այստեղ Ձեր մեկնաբանությունը ճիշտ է, բայց հաշվի չի առնում, որ սա տասնամյակներ կառուցած քաղաքականություն է, որի մեջ ներգրավված են բազմաթիվ դերակատարներ, ներառյալ Հայաստանի իշխանությունները։ Եվ այդ ամենն արտահայտվել է անցյալ տարվա վերջին ընդունված բանաձևերի միջոցով։ Սա զուտ մեկ արտահայտություն է։ Միացյալ Նահանգների հետ երկկողմ օրակարգով, կարծում եմ, լավ ներուժ ունենք, և հուսով եմ, իրապես, որ կկարողանանք շատ արագ վերականգնել մարտին, ապրիլին և մայիսին տարբեր ուղղություններով ծրագրվածը, որը չեղարկվել է։ 

Հիմա ամենակարևորն ուղղակի վերականգնելն է։ Եթե հիշում եք, մարտին ես խոսեցի Միացյալ Նահանգների փոխտեղակալ Ֆիլ Ռիքերի հետ։ Միացյալ Նահանգները ունեն իր ճարտարապետությունը, իր տրամաբանությունը և նաև ներքաղաքական ձևաչափերը՝ կառավարելու գործընկեր երկրների հետ արտաքին հարաբերությունները։ Ակնկալում  ենք, որ նաև կշարունակենք բարձրացնել մակարդակը։ Խնդիրը հնարավոր է նաև մեկնաբանել, որ ուշադրություն չի տրվում, և այլ ձևերով։ Բայց յուրաքանչյուրի համար, ով ծանոթ է Միացյալ Նահանգների, նրա կառավարման համակարգի հետ և ներկայիս քաղաքականության հետ, հասկանալի է, որ մեզ մոտ շատ բնականոն աշխատանք է իրականացվում, և մենք դեռևս անելիք ունենք. մենք սպասում ենք, որ դա կշարունակվի։ Այսինքն՝ մենք լավ ենք տրամադրված, մտադրված ենք շարունակելու ամբողջ ծավալով աշխատել Միացյալ Նահանգների հետ, որի նախադրյալները բավական լավն են։ 

Ինչ վերաբերում է աջակցության ծավալներին, ես արդեն նշեցի, որ Միացյալ Նահանգները արտահայտել են իրենց աջակցությունը՝ զգալիորեն ավելացնելով ծավալներն անցյալ տարի։ Եվ, իհարկե, Միացյալ  Նահանգներն այն երկրներից է, որը նույնպես բավական ծանր հետևանքներ է ապրում այս համավարակի պատճառով, բայց նույնիսկ այդ պայմաններում Միացյալ Նահանգները հայտարարեցին իրենց մտադրության մասին՝ բուն կորոնավիրուսի, բուն համավարակի ներկայիս հետևանքների վերացման առումով Հայաստանին տրամադրել մեկ միլիոն դոլարի չափով աջակցություն։ 

Ինչ վերաբերում է այն հարցին, որը կապված է Արցախի հետ, այսպես ասեմ. սա միանվագ բան չէ, սա շարունակական հարց է։ Ինձ կներեք, ես սահմանափակված եմ որոշ մանրամասների առումով, բայց հարցը վերաբերում է կոնկրետ ծրագրերի իրականացմանը, դրանց ավարտին հասցնել-չհասցնելուն և որոշ քննարկումներին, որոնք ավարտված չեն։ Որոշ քննարկումներ հիմնվում էին նրա վրա, թե որքանով են ծրագրերը ավարտված, և որքանով անհրաժեշտություն կա այդ ծրագրերին շարունակել աջակցություն ցուցաբերել, թե՝ չցուցաբերել։ Բայց սա, նորից եմ կրկնում, շարունակական երկխոսություն է, որում ներգրավված են տարբեր դերակատարներ։ Ես չեմ ուզենա սա մեկնաբանել ինչ-որ ավարտված միանվագ գործառույթի կոնտեքստում։ 

Ինչ վերաբերում է Վրաստանին և Իրանին, կարծում եմ, որ այս շրջանում մենք չափազանց կարևոր ակտիվություն ի ցույց դրեցինք, որովհետև և՛ Իրանը, և՛ Վրաստանն արտահայտված են մեր արտաքին քաղաքականության մեջ՝ որպես մեր երկու կարևոր հարևաններ, և մեր առաջնային գերակայության գործընկերներ են։ Դա արտահայտվել է բազմաթիվ ձևերով։ Երկխոսությունն այս փուլում մնում է չափազանց ակտիվ։ Երկխոսություն ես նկատի չունեմ զուտ երկխոսելը, նկատի ունեմ՝ աշխատանքների ծավալը երկու ուղղությամբ էլ բավական ակտիվ է։ Հաջորդ առիթով անպայման կփորձեմ անդրադառնալ՝ ավելի մանրամասն կոնկրետ ինչ ծրագրերի շուրջ և ինչ պայմանավորվածությունների շուրջ է կառուցվում այսօրվա օրակարգը Վրաստանի և Իրանի հետ, բայց ընդհանուր առմամբ մեր տրամադրվածությունը շատ լավ է, և դրական են այսօրվա թե՛ միջավայրը, թե՛ կոնկրետ ակտիվությունը ծրագրերի իրականացման առումով, որոնք մեզ համար ունեն էական ստրատեգիական նշանակություն։ 

Դուք նշեցիք այն երկրները, որոնք մեր առաջնային գերակա ուղղություններն են մեր արտաքին քաղաքականության։ Եվ ծավալը օրակարգի մեծ է, որոնք վերաբերում են յուրաքանչյուր ուղղության: Ընդհանուր առմամբ, նորից կրկնեմ, և՛ տրամադրությունը, և՛ դինամիկան այդ ծրագրերի իրականացման բավական դրական են։ Եվ այն, ինչ մինչև հիմա կարողացանք անել, լավ հիմք է, որպեսզի ավելի խորացնենք։ Վերջին այցը, որ մենք հասցրինք անել մինչև խափանումը այս համավարակի պատճառով, Վրաստան էր։ Օրակարգային այդ ամբողջ ծավալով կա բավական լավ ձևավորված համաձայնություն և մտադրություն երկու կողմերի միջև, մտադրություն՝ խորացնելու այն բոլոր ծրագրերը, որոնք վերաբերում են ենթակառուցվածքներին, տրանսպորտային, առևտրատնտեսական ոլորտներին, համատեղ ծրագրերին, կրթական և մնացած ուղղություններին, տարբեր քաղաքական հարցերին։ Վերջերս տեղի ունեցավ վարչապետի հեռախոսազրույցը Իրանի նախագահի հետ, դրանից առաջ ես առիթ ունեցա խոսելու ԱԳ նախարարի հետ։ Նույնպես այստեղ մենք ունեցել ենք այցեր, և վարչապետի այցը շատ էական էր այդ առումով, որտեղ մենք ուրվագծեցինք, նշեցինք, վերահաստատեցինք բոլոր այն կարևոր ծրագրերը, որ մենք ունենք Իրանի հետ։ Այս առումով հեռախոսազրույցը նույնպես անդրադարձ էր պարունակում այն բոլոր ծրագրերին, որ մենք ցանկանում ենք միասին իրականացնել։ 

Իտալիայի դեսպանի հետ կապված, այստեղ որևէ դրամա փնտրել պետք չէ, որովհետև գիտեք, որ մեզ մոտ ռոտացիան շարունակական է: Գուցե տարբեր մեկնաբանություններ կարող են լինել, թե որքանով ենք մենք արագ փոխում, դանդաղ փոխում, թե ինչ ենք անում և ինչպես ենք անում, բայց ես՝ որպես նախարար, ինձ համար չափազանց էական է պահպանել և ամպրապնդել, ուժեղացնել դիվանագիտական ներուժը, կարողությունները, պրոֆեսիոնալ հիմքերը, և միևնույն ժամանակ ապահովել, պահպանել ծառայության կայունությունը, շարունակականությունը։ Մեր դեսպանն Իտալիայում եղել է որոշակի շրջանում, և եկել է բնականոն պահը փոխվելու։ Բայց այդ շրջանում դեսպանը իրականացրել է իր գործառույթները, վերջերս եղել է նաև այց վարչապետի, իրականացրել է իր գործառույթները։ Եվ հիմա զուտ փոփոխություններ են, կորոնավիրուսը իր հերթին որոշ իրավիճակ է ստեղծել, երբ դժվարացել է այնտեղ հասնելը: Սակայն որևէ կերպ աշխատանքը խափանված չէ, և ես շատ հպարտ եմ, որ մեր դիվանագիտական կարողությունները լավ են: Ազնիվ լինենք՝ ունենք սահմանափակումներ, բայց այդ նվիրվածությունը և ոգևորությունը մեր բոլոր աշխատողների կարևոր հիմքն են, որն անհրաժեշտ է ամրապնդել, և նույն այդ աշխատողներն են, որոնք և համադրել են նաև կարողությունները: Մենք ունենք այնտեղ երկու դիվանագիտական ներկայացուցչություն. մեկը Վատիկանում է, մյուսը՝ Հռոմում: Եվ համադրելով կարողությունները՝ իրենք բավական ծավալուն աշխատանք կատարեցին, որպեսզի կարողանան վերադարձնել մեր 67 քաղաքացիներին 4 կետերից, և դա բավական մեծ օպերացիա էր։ Եվ հիմա էլ շարունակում են շատ հստակ աշխատել հարցերի շուրջ: Անցյալ շաբաթ, գիտեք, հեռախոսազրույց ունեցա Իտալիայի արտգործնախարարի հետ, ինչը նույնպես մեզ համար շատ լավ առիթ էր՝ անդրադառնալու տարբեր հարցերի մեր երկկողմ օրակարգում, Եվրամիության օրակարգում։ Որևէ դրամա չկա, կա բնականոն փոփոխություն կատարելու այդ գործընթացը, որը մի փոքր շեղված է կորոնավիրուսի պատճառով։ 

Անուշ Բեղլոյան. Պարո՛ն նախարար, Ձեր մանրակրկիտ պատասխաններից և շատ բովանդակալից զեկույցից տրամաբանորեն այն հետևությանն ենք գալիս, որ այսօր և ապագայում մեր դիվանագիտությունը բավականաչափ լայն հարցերի առջև է կանգնած, որոնք պահանջում են թե մարդկային ռեսուրս, թե դիվանագիտական ներուժ տեղերում, և  COVID-19-ով պայմանավորված սահմանափակումները նույնպես թելադրում են, որ նշանակությունը այդ դաշտում աշխատող դիվանագիտական ծառայությունների չափազանց մեծ է, և ծանրաբեռնվածությունը շատ մեծ է: Իմ հարցն է՝ որպես գերատեսչության ղեկավար Դուք արդյոք խելամիտ եք գնահատում մեր դիվանագիտական կորպուսի քանակը և մասնագետների քանակությունը, և արդյո՞ք բավարարում է Ձեզ՝ որպես գերատեսչության ղեկավար, աշխատակիցների քանակը տարբեր երկրներում, և արդյոք չե՞ք գտնում, որոշ տեղեր՝ ոչ միայն մեծ երկրներում, այլ նաև շատ փոքր երկրներում կարող է շատ լուրջ հարցեր լուծվել և տարածաշրջանային շատ մեծ նշանակություն կարող են ունենալ: Արդյո՞ք Դուք չեք տեսնում անհրաժեշտություն ապագայում մեծացնելու մեր դիվանագիտական կորպուսի՝ հատկապես երկրորդ, երրորդ էշելոնի մարդկանց քանակը, և եթե այո, և եթե դա արդեն իսկ կատարվում է, խնդրում եմ՝ դրա մասին պատմեք:

Զոհրաբ Մնացականյան. Շնորհակալություն, շատ ծավալուն հարց է, որը մեր և իմ աշխատանքի կարևորագույն մաս է: Երեսուն տարվա մեջ մեզ մոտ արդեն ձևավորված է ծառայություն, որն ունի նաև իր պատմությունը: Եվ սա հստակորեն հեշտացնում է ծրագրավորումը, պլանավորումը հաջորդ քայլերի: Այսօրվա ծավալը մեր դիվանագիտական անձնակազմի ներկայիս դրությամբ սկզբունքորեն բավարար է: Այստեղ ուշադրությունը երկու այլ բաների վրա է. առաջինը որակի ուժեղացումն է, այսինքն, եթե մենք ունենք այսքան թվով դիվանագետներ՝ դիտարկել, որ յուրաքանչյուրն այդ թվի մեջ որակյալ աշխատող է: Սա առաջին կարևորագույն մարտահրավերն է: 

Երկրորդ կարևորագույն մարտահրավերը՝ վերագնահատել և փոխել աշխատողների համադրությունը ներսում և դրսում: Գիտեք, որ աշխատողները շարժի մեջ են դրսում և ներսում: Սա աշխատանքի, ծառայության էությունն է, մեր գործառույթյներից մեկը: Հիմա ես փորձում եմ գնալ այդ ուղղությամբ, որպեսզի մաքսիմալ ընդլայնենք աշխարհագրությունը յուրաքանչյուր աշխատողի: Այսինք ոչ թե ունենալ աշխատողների մի հատված, որոնք մասնագիտացված են միայն մեկ ուղղության մեջ, մյուսները՝ այլ ուղղության մեջ, այլ մաքսիմալ ընդլայնել աշխարհագրությունը և յուրաքանչյուրի փորձը: Սա ծառայության պրոֆեսիոնալիզացման ձևերից մեկն է: Եվ ինչպես ասացի, մենք ունենք որոշ անհամաչափություն աշխատողների ներսում և դրսում: Կարևորագույն նպատակներից մեկը ինչ-որ ժամանակահատվածում դրսի և ներսի աշխատաողներին բալանսի բերելն է: Այս ամենը հիմնվում է մեր աշխատանքի կարևոր սկզբունքի վրա. մենք հիմնվում ենք մեր դիվանագիտական ծառայության ներուժի վրա և որոշ բաներ կան, որ անհրաժեշտ է փոխել: Այսինքն շատ հաճախ «ներսի» և «դրսի», որ ասում ենք, նկատի ունենք ոչ թե, որ որոշներն այստեղ են, իսկ մյուսները՝ դրսում, այլ բոլորը այստեղ են, իսկ որոշների գրասենյակները՝ մի քիչ հեռու են տեղակայված: Կարևոր է նաև այդ համապարփակ մոտեցումը, որ յուրաքանչյուրը մասնակից է քաղաքականության իրականացման, որ եթե մի բան կատարվում է այս ուղղության մեջ, վերաբերում է մյուսներին, և համադրվում է ու իրականացվում է ընդհանուր միասնական քաղաքականություն: Սա նույնպես գործառույթներ են, և բազմաթիվ այլ գործառույթներ, որ միտված են մեկ բանի՝ պրոֆեսիոնալիզացնելու ծառայությունը և ընդլայնելու փորձը: 

Կա նաև, թե ինչպես է հաշվարկվում մարդկանց փորձի աճը: Մենք ունենք շատ լավ երիտասարդ սերունդ, մենք ունեցանք դեսպանների նշանակում: Կարծում եմ, մոտավորապես երկու-երեք տարի հետո, երբ կգա նոր փուլ, երբ կլինի ռոտացիան դեսպանների մակարդակով, շատ ավելի հեշտ կլինեն բազմաթիվ հարցեր, որովհետև թե ներսում, թե դրսում մենք կարողացանք ամրապնդել կապը ղեկավար օղակի, բարձր, միջին ղեկավար օղակի և մնացած բոլոր մակարդակներով և ամրապնդել քաղաքականության իրականացման այդ համապարփակությունը: Պարզ ասած՝ առաջնային թիրախը քանակը չէ, այլ եղած քանակի մեջ ապահովել որակ։

Միքայել Զոլյան. Պարո՛ն Մնացականյան, կարծես՝ բոլոր կարևոր, ցավոտ հարցերի մասին խոսեցինք, Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների մասին բան չխոսեցինք, բայց եթե դրա մասին առանձնապես մեկնաբանություն չկա, դա էլ պատասխան կլինի։ Երկրորդ հարցս իմ գործընկեր Սոս Ավետիսյանի հարցի շարունակությունն է՝ դեսպանատների վերաբերյալ։ Դուք իրեն պատասխանելով՝ խոսեցիք այն դեսպանատների մասին, որ Հայաստանում պիտի բացվեն կամ բացվել են, իսկ մեր դեսպանատները, որ նախատեսվել էին, որ պիտի բացվեն և արդյո՞ք այս համավարակի հետ կապված ինչ-որ բարդությունների առաջացել են դրա հետ կապված: Նաև մեր պլաններն ապագայում. 2020թ. համար մի քիչ դժվար կլինի՝ հաշվի առնելով համավարակը, բայց, օրինակ՝ 2021թ. արդյո՞ք նոր դեսպանատներ պլանավորվում են բացվել։

Զոհրաբ Մնացականյան. Ինչ վերաբերում է մեր դեսպանություններին, այդ առումով Կատարում մեր դեսպանությունն արդեն գործում է։ Եթովպիայում մեր դեսպանությունն արդեն գործում է. այնտեղ արդեն աշխատում է մեր գործընկերը, որը ժամանակավոր հավատարմատարի մակարդակով իրականացնում է բոլոր գործառույթները։ Այնտեղ նա բառի բուն իմաստով զրոյից էր սկսում և այս շրջանում, երբ նա հասավ, անցյալ տարվա վերջ, ուղղակի մեկ գործառույթ ուներ անելու և ունի անելու. պարզ լեզվով ասած՝ ոտքի կանգնել, այսինքն՝ ունենալ անհրաժեշտ կարողությունը, սկսել աշխատել։ Նույնիսկ այս պայմաններում, նա հիմա արդեն անցել է հստակ բովանդակային հարցերի, և դա շատ ողջունելի է։ 

Ինչ վերաբերում է մեր դեսպանությանն Իսրայելում. նախապատրաստական բոլոր աշխատանքներն իրականացված են սկզբունքորեն, և ինչ-որ պահից արդեն կկարողանանք կոնկրետանալ։ Այդ առումով որևէ լուրջ խնդիր չկա։ 

Նոր դեսպանությունների առումով մի փոքր վերագնահատման կարիք կա: Ես նույնիսկ, անկեղծ ասեմ, ժամանակ չեմ ունեցել դրա մասին մտածելու, որովհետև կլանված ենք, բնականաբար, արդեն եղած բոլոր հարցերով։ Կարծում եմ՝ հաջորդ անգամ առիթը կլինի մի փոքր ավելի հստակ լինելու, որովհետև դեռևս առիթն է ճիշտ վերագնահատելու եղած պլանները։ Պայմանները թելադրում են, որ փորձենք ողջամտությունը համապատասխանեցնել ներկա իրավիճակին։ 

Առաջին հարցի շուրջ էլ արդեն ասացիք։