Զոհրաբ Մնացականյան. Հարգելի՛ պարոն Մինասյան, հարգելի՛ պարոն Աշոտյան, հարգելի՛ պատգամավորներ, գործընկերնե՛ր։ Շատ շնորհակալ եմ, որ բարձրացրեցիք հարցեր, որոնք վերաբերում են ոլորտին, արտաքին գերատեսչությանը։ Եվ այստեղ, ես ասեմ, որ իսկապես շատ շնորհակալ եմ պարոն Ջանջուղազյանին և կառավարության մեր մյուս գործընկերներին այն բանի համար, որ մենք բավականին բովանդակալից քննարկումներ ունեցանք բյուջեն կազմելիս՝ հաշվի առնելով նաև որոշ տրամաբանություն, որով ձևավորվել և գործում է Արտաքին գործերի նախարարությունը։ Բացատրեմ` ինչի համար։

Արտաքին գործերի նախարարությունն այն հաստատությունն է, որը քսանյոթ տարիների ընթացքում, անկախության հետ միասին, բերվել է այն պահանջին, որը բխում է սուվերենությունից, անկախությունից: Քսանյոթ տարիների ընթացքում ձևավորվել է բավական ամուր, լավ կառույց, որը կոչվում է Արտաքին գործերի նախարարություն՝ իր կադրային կարողություններով, իր սփռվածությամբ աշխարհով, իր ներգրավվածությամբ միջազգային օրակարգի տարբեր ուղղություններում:

Մենք այսօր հնարավորությունն ունենք և ներգրավվել ենք մի գործընթացի մեջ, որի միջոցով փորձում ենք օպտիմալացնել, ռացիոնալացնել մեր աշխատանքները՝ իրականացնելով որոշ բարեփոխումներ: Հարցը վերաբերում է բարեփոխումներին ոչ թե կտրուկ վերանայումների առումով, որովհետև, նորից եմ ասում, սա պետական ինստիտուտ է, որը կառուցվել է քսանյոթ տարվա ընթացքում, այլ գտնելով օպտիմալացման այն ձևերը, որոնցով ավելի կռացիոնալացնենք մեր ծախսերը և ավելի պաշտպանելի կդարձնենք մեր հարկերը։

Բարեփոխումների այս գործընթացը ժամանակ է պահանջելու: Մենք արդեն սկսել ենք և տարվա ընթացքում արդեն նախաձեռնեցինք առաջին քննարկումները: Շատ էական է, որ սրանք լինեն բարեփոխումներ, որոնք բխում են ոչ թե ինչ-որ միանձնյա որոշումներից, այլ բավական ընդգրկուն քննարկումներից: Եվ այս գործընթացի համար մենք ունեցանք բավական կարևոր զարգացումներ, կարևոր աշխատանք ենք արել ամռան ընթացքում, և դրանք շարունակելու ենք: Որովհետև մենք հետապնդում ենք մի քանի ուղղություններում այդ օպտիմալացման գործընթացը։ Դա վերաբերում է կառուցվածքին, մարդկային ռեսուրսների կառավարմանը, ֆինանսական հատվածին և նաև ադմինիստրատիվ հատվածին: Առաջին երեք ուղղություններով մենք բավական զարգացում ունենք՝ նախապատրաստելով այդ գործընթացը։ Այդ ընթացքում մենք պետք է անդրադառնանք, պետք է առնչվենք նաև 2019 թվականի բյուջեի հետ և մեր քննարկումներում մեր գործընկերների հետ՝ և Ֆինանսների նախարարությունում, և կառավարության մեր գործընկերների հետ գանք համաձայնության, որ 2019 թվականի համար մեզ անհրաժեշտ է պահպանել բյուջեի ծանրությունը, այսինքն հենվել այն թվերի վրա, որոնք մենք ունեինք 2018 թվականին։ Եվ շարունակելով քննարկումները, հաջորդ տարվա օգոստոս ամսվա ընթացքում մենք կկարողանանք արդեն շատ ավելի հստակ պատկերացում ունենալ մեր բարեփոխումների մասին, և մենք կկարողանանք շատ ավելի հստակեցված մոտենալ բյուջեին՝ արդեն իսկ իրականացվող բարեփոխումների համատեքստում: Սա վերաբերում է թե՛ արտաքին քաղաքական գերատեսչության կենտրոնական ապարատին, թե՛ օտարերկրյա պետություններում մեր դիվանագիտական ներկայացուցչություններին: Օպտիմալացումը և ռացիոնալացումը վերաբերում են նրան, որ մենք շատ մանրակրկիտ հաշվարկ ենք անում՝ որքանով է հնարավոր, որտեղ է հնարավոր որոշ ձևափոխումներով գտնել այն բանաձևերը, որոնք լավագույնս արտահայտում են մեր պահանջները դիվանագիտական գործառույթներն իրականացնելիս:

Ես շատ կարճ ձևով փորձեցի ներկայացնել ձեզ, թե ինչ տրամաբանությամբ ենք մենք մոտեցել այս տարվա բյուջեին: Եվ եթե տեսնում եք թվեր, թվերը, սկզբունքորեն, արտահայտում են ներկայիս դրությամբ այդ բյուջետային կայունությունը պահպանելու ցանկությունը: Խոսքս վերաբերում է նրան, որ արտաքին ոլորտին անհրաժեշտ են ռեսուրսներ: Սա արտաքին ոլորտը մեր ազգային անվտանգության և զարգացման նպատակներին ծառայեցնելու գործառույթն է։ Ֆինանսական ռեսուրսները, բնական է, միշտ չեն բավարարում: Բայց խոսքը դրա մասին չէ: Խոսքն այն մասին է, որ մենք կարողանանք առավել ռացիոնալ պաշտպանել այն պահանջները, որոնք անհրաժեշտ են արտաքին ոլորտի գործառույթներն իրականացնելու համար: Շնորհակալություն:

Արմեն Աշոտյան. Շնորհակալ եմ, պարո՛ն նախարար։ Երեք հարց եմ Ձեզ տալու, վստահ եմ՝ լրագրողներին էլ է հետաքրքրելու: Հարց համար առաջին. վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը երեկ, Ազգային Ժողովի ամբիոնից հայտարարեց, որ Իրանի հետ սահմանը դե ֆակտո կարող է ամեն պահի փակվել: Ուզում եմ Ձեզ, որպես արտաքին գործերի ղեկավար, գերատեսչության ղեկավար, խնդրել պարզաբանել, թե ի՞նչ ի նկատի ուներ վարչապետը, ո՞ր սցենարների դեպքում և ու՞մ նախաձեռնությամբ, և ինչպիսի՞ քայլերի է այդ դեպքում պատրաստ Հայաստանը և Արցախի Հանրապետությունը, հիշեցնելով, որ արցախա-իրանական սահմանը երեք անգամ ավելի երկար է, քան հայաստանա-իրանականը: Սա առաջին հարցն էր։ Երկրորդ հարցը վերաբերում է Արցախյան հակամարտությանը: Երկրորդ անգամ այս վեց ամիսների ընթացքում, վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն ամբիոնից հայտարարեց, որ ստացել է որպես ժառանգություն Արցախյան հակամարտության հետ կապված մոտեցում, որտեղ տարածքները պետք է զիջել խաղաղության դիմաց: Առաջին անգամ այդ տեսակետը հայտնեց իմ հետ հարց ու պատասխանի ժամանակ, որևէ հղում դրանից հաջորդած գրավոր, այսպես ասած, իմ նամակին, առհասարակ չեղավ: Երեկ վերահաստատեց պարոն Փաշինյանն այս մոտեցումը: Թեպետ Ձեր գործընկեր Էդվարդ Նալբանդյանն արդեն մեկ անգամ դա հերքել էր, որ վարչապետին, ըստ ամենայնի, ճիշտ չեն տեղեկացրել բանակցային գործընթացի նախապատմության մասին: Հետևաբար, հարցը հետևյալն է. եթե կա նման բան, ապա ու՞մ կողմից է առաջարկվել այդ բանաձևը, ինչպիսի՞ փաստաթղթավորում ունի այդ մոտեցումը, արդյո՞ք դա ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների կողմից փակ, գաղտնի ծրար է, որով առաքվել է նման առաջարկություն Արցախյան հակամարտության կարգավորման: Եվ երրորդ հարցը վերաբերում է Սիրիային, մասնավորապես՝ հայկական կոնտինգենտ, վարչապետը սիրում է ասել հումանիտար միսիա, եկեք միասին հասկանանք հումանիտար միսիա է, թե կոնտինգենտ այնտեղ գործուղելու կապակցությամբ։ Ինչպիսի՞ միջազգային իրավական գործընթացով է կարգավորվելու Հայաստանի կողմից այնտեղ ուղարկվող մեր սակրավորների, բժիշկների, վարորդների, հումանիտար միսիա կատարող զինվորականների հարցը: Արդյո՞ք կատարվելու են Զինված Ուժերի մասին Հայաստանի Հանրապետության օրենքի պահանջները, այն է՝ միջազգային պայմանագիր, որով կարող է և պարտավոր է ուսադիր կրող ցանկացած մարդ՝ անկախ մասնագիտությունից, միայն այդ դեպքում ծառայություն իրականացնել Հայաստանի Հանրապետության սահմաններից դուրս: Երեք դժվար հարց տվեցի, բայց շատ կարևոր:

Զոհրաբ Մնացականյան. Շնորհակալություն: Առաջին հարցի առնչությամբ, կարծում եմ, որ էական է մեկնաբանությունն այս համատեքստում: Հարցը վերաբերում է նրան, որ Հայաստանի արտաքին քաղաքականությունը կառուցված է այնպես, որ հետապնդում է Հայաստանի շահերը. Հայաստանի անվտանգության և զարգացման համար նախատեսված ամբողջ ճարտարապետությունը պահպանել և ծառայեցնել արտաքին հարաբերությունների ոլորտը մեր ազգային շահերը լավագույնս առաջ մղելու համար: Այդ առումով անվտանգության ճարտարապետությունը կառուցված է այնպես, որ ներգրավում ենք տարբեր դերակատարների, տարբեր գործընկերների, և հարևանների հետ Հայաստանի հարաբերությունները, արտահայտված կառավարության ծրագրում, եղել և մնում են կարևոր արտաքին քաղաքականության մեջ: Արտաքին քաղաքականության իրականացումը տեղի է ունենում մի միջավայրում, որը լի է մարտահրավերներով: Թե այդ մարտահրավերներն ինչպես են արտահայտվում, ինչպես են ի ցույց գալիս, բավական լուրջ հարց է: Ինչպես կընթանան զարգացումները և ինչպես դրանք կանդրադառնան Իրանի հետ մեր բնականոն հարաբերությունների վրա, դրանք պահպանելուն և զարգացնելուն, մեզ համար ամենակարևոր հարցերից է: Եվ մենք այդ առումով աշխատում ենք մեր բոլոր այն գործընկերների հետ, որոնք ունեն դերակատարություն այս հարցում: Մեր հիմնական գերակայությունը եղել և մնում է նույնը. ապահովել Հայաստանի կենսական շահերը՝ համագործակցելով և աշխատելով այն գործընկերների հետ, որոնք անմիջական դերակատարություն ունեն: Մեկնաբանությունը վերաբերում է, առաջին հերթին, մարտահրավերներին, այլ ոչ թե մտադրություններին՝ որևէ կողմից սահման փակել կամ բացել։ Խոսքը վերաբերում է ավելի շուտ մարտահրավերների խորությանը և տարբեր զարգացումներին, որոնք կարող են բացասական ազդեցություն ունենալ մեր ազգային շահերի վրա: Այստեղ բավական զգայուն ենք: Այս առումով մենք, իհարկե, տանում ենք մեր համապատասխան աշխատանքները: Նորից եմ ասում, մեր արտաքին քաղաքականության մեջ այդ բոլոր անմիջական դերակատարների հետ մենք ունենք գործընկերային հարաբերություններ, որոնց հետ աշխատում ենք և փորձում ենք այդ համագործակցության և երկխոսության միջոցով առնչվել մարտահրավերներին՝ նպատակ ունենալով նվազեցնելու ռիսկերը: Իրանի հետ հարաբերությունները, ինչպես գիտեք, արտահայտված են արտաքին քաղաքականության գերակայություններում: Մենք ունենք արտաքին հարաբերությունների ավանդույթ, և դա վերաբերում է նաև մյուս ուղղություններին, որոնց ծանոթ եք և արտահայտված են ինչպես նշեցի թե՛ մեր առօրյա աշխատանքում և թե՛ մեր Կառավարության ծրագրում:

Դա առաջին հարցին իմ արձագանքը: Ինչ վերաբերում է երկրորդ հարցին, այսպես կպատասխանեմ: Իմ սահմանափակումների շրջանակներում պատասխանեմ: Մենք, գիտեք, որ արտահայտել ենք Հայաստանի գերակայությունները Լեռնային Ղարաբաղի խաղաղ կարգավորման գործընթացի առնչությամբ, որոնք վերաբերում են հակամարտության բացառապես խաղաղ ճանապարհով լուծմանը, բացառապես Մինսկի խմբի համանախագահության շրջանակներում: Շեշտադրվում է խաղաղությանը նպաստող միջավայրի ձևավորման և ամրապնդման անհրաժեշտությունը: Հայաստանի դիրքորոշումների առումով կարևորվում է Ղարաբաղի անվտանգության և ստատուսի գերակայությունը և նաև, գիտեք, որ արտահայտված է այն մոտեցումը, որ Լեռնային Ղարաբաղը հակամարտության կարգավորման գործընթացի մեջ ունի որոշիչ ձայն և ներգրավվածություն: Այս շրջանակի մեջ է, որ մենք տեղավորում ենք մեր աշխատանքը այս խաղաղ գործընթացում: Գիտեք, որ մեզ հաջողվեց շատ արագ վերաներգրավվել գործընթացի մեջ, աշխատել ձևավորված ձևաչափում՝ Մինսկի խմբի համանախագահության, որ կառավարության գործունեության վաղ շրջանում եղան շփումներ իրենց հետ։ Առաջին հանդիպումը եռակողմ՝ եռանախագահների և երկու արտգործնախարարների ձևաչափով, եղավ հուլիսին Բրյուսելում, երկրորդը՝ սեպտեմբերի վերջին Նյու Յորքում: Այս շաբաթվա սկզբին կայացավ համանախագահների այցելությունը Հայաստան, այնուհետև՝ Ստեփանակերտ, այնուհետև՝ Բաքու:

Միգուցե արդեն տեսել եք, որքան հասկանում եմ, մամուլում արդեն եղել է, ռուս համանախագահ Իգոր Պոպովն արտահայտել է, որ հավանական է հաջորդ հանդիպումը կլինի դեկտեմբերին՝ ԵԱՀԿ նախարարական հանդիպման շրջանակներում: Մենք դա կհաստատենք, երբ ամեն ինչ պարզ լինի: Այդ առումով կա ըմբռնում, որ դա մեզ համար չափազանց էական, կարևորագույն միջոցառումներից և զարգացումներից է Դուշանբեի հանդիպումը: Դա նախատեսված հանդիպում չէր, բայց Դուշանբեում Հայաստանի վարչապետի և Ադրբեջանի նախագահի միջև հանդիպման ընթացքում ձեռք բերվեցին որոշ պայմանավորվածություններ, որոնք չափազանց մեծ նշանակություն ունեին մեր այն նպատակի համար, որը վերաբերում է ռիսկերի նվազեցմանը, այն միջավայրի պահպանմանը, որի մեջ տեղի են ունենում բանակցությունները:

Մենք բավական զգայուն ենք այն հարցերի նկատմամբ, որոնք վերաբերում են հռետորաբանությանը և առավել ևս կարևորություն ենք տալիս բոլոր այն քայլերին, որոնք վերաբերում են էսկալացիայի բացառմանը: Սա անմիջական նպատակն է այս փուլում:

Ցանկանում եմ անդրադառնալ Ձեր հարցին: Ստատուսի առումով, ընդգծելով անվտանգության և ստատուսի խնդիրը, մենք ընդգծում ենք այն, որ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը, առաջին հերթին, վերաբերում է Արցախի անվտանգությանը, այդ 150000 մարդկանց ֆիզիկական անվտանգությանը: Սա մարդկանց վերաբերող խնդիր է, և այդ անվտանգության համատեքստում է, որ առաջնային է դառնում կարգավիճակի հարցը Հայաստանի և Արցախի տեսանկյունից։ Մենք այս շրջանակներում ենք ձևավորում մեր մոտեցումը խաղաղ գործընթացում: Մենք դեռևս չենք անդրադարձել բովանդակային բանակցություններին, բայց պարամետրերի շուրջ քննարկումները բնականաբար շարունակվում են: Ցանկանում են ընդգծել ստատուսի կարևորությունը բանակցություններում:

Եվ, վերջապես, Սիրիայի առնչությամբ: Այս փուլում կարող եմ միայն ասել, որ մեր առաջնային գերակայությունը, մեր արտաքին քաղաքականության հիմնական շեշտադրումը վերաբերում է նրան, որ այդ քաղաքականությունը հայաստանամետ է և հայամետ, և մարդը կենտրոնում է այդ քաղաքականության: Այդ առումով մենք բավական զգայուն ենք առավել ևս արտաքին ոլորտի այն հարցերի նկատմամբ, որոնք վերաբերում են Հայաստանից դուրս բնակվող մեր հայրենակիցներին, և դա վերաբերում է նաև Սիրիային: Սա առավել զգայուն խնդիր է, քանի որ մենք շատ լավ գիտենք, որ 2011թ.-ից ի վեր հակամարտության խորացմանը զուգահեռ, մենք տեսել ենք, թե ինչպես է խնդիրն անմիջապես առնչվում մեր հայրենակիցներին: Նախկինում Հայաստանի կողմից ցուցաբերվել է հումանիտար աջակցություն, ընդունել ենք 22000 սիրիահայ Հայաստանում, և հասկանում ենք՝ որքան դա մեզ համար շատ կարևոր հարց է: Սա մեր պարտավորությունն է, և Հայաստանի կյանքը բավական հարստացել է սիրիահայ մեր հայրենակիցների ներկայությամբ: Այստեղ կան նաև այլ խնդիրներ, որոնք վերաբերում են մարդկանց ինտեգրմանը հասարակության մեջ, պետության մեջ և այլն: Եվ մեր զգայունությունն անվտանգության առումով մեր հայրենակիցների հանդեպ շարունակում է մնալ բավական բարձր: Մեր նպատակը՝ շարունակել հումանիտար գործողությունները մեր հայրենակիցներին պաշտպանելու առումով, մեզ համար մնում է գերակա խնդիր: Թե ինչպես ենք մենք դա իրականացնում, այսօր հայտարարել ենք այդ մասին և ցանկանում ենք, որպեսզի այդ գործառույթն իրականացնենք անմիջապես նման հումանիտար գործողության միջոցով: Ներկայումս, նշեմ, որ բոլոր այն իրավական հիմքերը, որոնց մասին Դուք խոսում էիք, բնականաբար, դրանք բավական զգայուն հարցեր են, որոնց շուրջ մենք խոսում ենք տարբեր գործընկերների հետ: Որովհետև ճիշտ իրավական հիմքերն ապահովելը և ճիշտ ձևաչափով գործողություններն իրականացնելը չեն կարող արհամարհվել: Վստահ եմ, որ կկարողանանք առավել համապարփակ խոսել այդ մասին, երբ կկատարվեն բոլոր այն համաձայնությունները, որոնք մեզ նաև պաշտպանված պահեն և մեզ համար հստակ հիմքեր հանդիսանան նման գործառույթներ կատարելու համար:

Արմեն Աշոտյան. Շնորհակալ եմ պարո՛ն նախարար:

Զոհրաբ Մնացականյան. Մեկ լրացում ունեմ: Ինչ վերաբերում է նախկին հումանիտար գործողություններին, դրանք վերաբերում էին հումանիտար բեռ հասցնելուն, չորս գործողություն է իրականացվել, չորս հումանիտար բեռ է հասցվել Սիրիա։ Դա զգալի չափով օգնություն է եղել մեր հայրենակիցներին, որը ծառայել է իր նպատակին: Ներկայումս աննախադեպ է նման մեր մտադրությունն այն առումով, որ մենք ընդլայնում ենք մեր հումանիտար գործունեության շրջանակը՝ հաշվի առնելով անվտանգության մարտահրավերները մեր հայրենակիցների համար: Տարբերությունը բավական հստակ է և բավական զգալի։

Հերմինե Նաղդալյան․ Շնորհակալություն պարոն նախարար: Ես նույնպես ողջունում եմ Ձեր բարձր մասնագիտական հատկանիշները, որոնց ես ծանոթ եմ շատ վաղուց, միասին աշխատելուց, և մենք դրանք տեսնում ենք տարբեր հարթակներում, ինչպես նաև՝ այստեղ։ Ինչպես պարոն Աշոտյանն ասեց, երբ որ ավելի քիչ ասում եք, քան պիտի ավելի շատ հասկանանք։ Այնուամենայնիվ, ինձ համար կարևոր էր Ձեր այն միտքը, որ քիչ առաջ հնչեցրեցիք, այն մասին, որ արտաքին քաղաքական գերատեսչության վերջին ամիսներին գերակայությունը եղել է պահպանելու, պաշտպանելու անվտանգային և արտաքին քաղաքականության այն ճարտարապետությունը, որը մինչ օրս եղել է և բխում է Հայաստանի շահերից։ Եվ այդ իմաստով ուզում եմ խնդրել երկու հարցի վերաբերյալ տեղեկատվություն տալ․ մեկը կապված ՀԱՊԿ-ի հետագա զարգացումների հետ։ Դուք գիտեք, որ մեր հանրության մեջ բավականին սպասումներ, սպասելիքներ, տարբեր տեսակի արձանագրումներ, տարբեր տեսակի ֆիքսացիաներ կան այն գործընթացի մասին, որը մինչ օրս կատարվել է, և բնականաբար սա մեզ համար կարևորագույն մի գործընթաց է, որի հեռանկարը մենք պետի հասկանանք։ Կուզենայի լսել Ձեր պատկերացումներն այս պահին որպես գործընթացի մոդերատոր։ Եվ երկրորդը հարցը կապված է նրա հետ, որ վերջին ժամանակները տեղի ունեցավ շատ կարևոր մի իրադարձություն։ Դա տարածաշրջանային այցն էր Միացյալ նահանգների նախագահի ներկայացուցչի, պաշտոնը չասեմ, ԱՄՆ նախագահի․․․

Զոհրաբ Մնացականյան․ Անվտանգության հարցերով խորհրդականի․․․

Հերմինե Նաղդալյան․ Անվտանգության հարցերով խորհրդականի, պարոն Բոլթոնի։ Ի՞նչ ազդեցություն պիտի ունենա մեր արտաքին քաղաքական զարգացումների վրա այս այցը։ Ինչպե՞ս եք դուք գնահատում այս այցը։ Եղել են գնահատականներ այն մասին, որ սա մեծ նվաճում է մեզ համար։ Կուզենայի ասեիք այս նվաճումն ինչպիսի՞ դրսևորումներ կունենա մոտակա ապագայում, ի՞նչ է մեզ խոստանում այս այցը։ Շնորհակալություն։

Զոհրաբ Մնացականյան․ Շնորհակալություն տիկին Նաղդալյան։ Շնորհակալ եմ ՀԱՊԿ-ին վերաբերող հարցի համար։ Ես էլ ուշադիր հետևում եմ այդ դիսկուրսին, այդ լուսաբանմանը, այդ բանավեճին, որը վերաբերում է ՀԱՊԿ-ին։ Եվ, անկեղծ ասած, մշտապես անհրաժեշտություն կա ուշադրություն դարձնելու, թե ինչի մասին է խոսքը, և ՀԱՊԿ-ը, ՀԱՊԿ-ի գլխավոր քարտուղարն ինչ է նշանակում, և այս գործընթացն ինչ է նշանակում։ Առաջինը, ՀԱՊԿ-ը դա բազմակողմ հարթակ է անվտանգության ոլորտում և իր մեջ ներառում է վեց սուվերեն անդամ պետություններ՝ Հայաստանը, Բելառուսը, Ղազախստանը, Ղրղզստանը, Ռուսաստանը և Տաջիկստանը, որոնք իրենց համագործակցությունն արդյունավետ տանելու համար, ինչպես որ դա արվում է ցանկացած միջազգային կառույցում, ստեղծել են քարտուղարություն, որը ծառայում է անդամ պետություններին և որն ապահովում է անդամ պետությունների արդյունավետ համագործակցությունը ՀԱՊԿ-ի շրջանակներում։ Եվ, որպեսզի այդ աշխատանքը կանոնակարգվի, ձևավորվում են կանոնակարգեր, ընթացակարգեր, որոնք հաստատվում են անդամ պետությունների կողմից։ Քարտուղարությունը ծառայում է անդամ պետություններին, ինչպես որ դա լինում է ցանկացած մյուս միջազգային կազմակերպությունում՝ լինի դա Եվրոպայի խորհուրդը, լինի դա ՄԱԿ-ը, լինի դա ՆԱՏՕ-ն, մյուս կազմակերպությունները։ Ցանկացած կազմակերպության կիզակետում անդամ պետություններն են՝ իրենց սուվերենությամբ։ Գլխավորը, որ ասում են՝ Հայաստանը հրաժարվում, թե չի հրաժարվում նախագահությունից։ Այսօր ՀԱՊԿ-ում նախագահությունը Ղազախստանինն է, հաջորդը կլինի Ղրղզստանը, և այլն։ Այդպես, այբուբենին համապատասխան, մենք շրջում ենք։ Ինչ վերաբերում է պարոն Յուրի Խաչատուրովի՝ որպես Հայաստանի ներկայացուցիչ լինելուն։ Պարոն Խաչատուրովը Հայաստանի ներկայացուցիչը չի։ Հայաստանի ներկայացուցիչը ՀԱՊԿ-ում պարոն Դավիթ Վիրաբյանն է, որը ներկայացնում է Հայաստանը ՀԱՊԿ-ում։ Ինչպես ես պատիվ ունեցել եմ նախկինում լինել Հայաստանի ներկայացուցիչը, ասենք, մյուս միջազգային կազմակերպություններում։ Ես ներկայացրել եմ Հայաստանը, այսպես ասած, ինձ վճարում է իմ պետությունը, իմ հասարակությունը, իմ հարկատուն, և ես ներկայացնում եմ միայն ու միայն Հայաստանը։ Ընթացակարգերի առումով, հաշվի առնելով որոշումները, համաձայնություններն անդամ պետությունների՝ ձևավորվել է ընթացակարգ, որը կարգավորում է ռոտացիոն սկզբունքով գլխավոր քարտուղարի նշանակումը, որն առաջադրվում է ըստ ռոտացիոն կարգի անդամ պետության կողմից և հաստատվում է Հավաքական անվտանգության խորհրդի՝ ՀԱՊԿ բարձրագույն մարմնի կողմից։ Եվ երբ որ Հայաստանը ներկայացնում է, առաջադրում է, դա Հայաստանի առաջադրումն է, երբ որ Գլխավոր քարտուղարը հաստատվում է խորհրդի կողմից, նա արդեն ոչ թե Հայաստանի ներկայացուցիչն է, այլ ՀԱՊԿ-ի բոլոր վեց անդամ պետությունների կողմից հավանություն ստացած Կազմակերպության Գլխավոր քարտուղարն է։ Նա Հայաստանի ներկայացուցիչը չէ, նա Կազմակերպության Գլխավոր քարտուղարն է, որը ծառայում է Կազմակերպության անդամ պետություններին։ Նա ներկայացնում է արդեն բոլոր պետությունները, որովհետև նա հաստատված է բոլոր պետությունների կողմից։ Այսինքն այդ տրամաբանությամբ, տեսականորեն, ցանկացած պետություն կարող է նախաձեռնել որևէ գործողություն կապված Գլխավոր քարտուղարի հետ։ Դուք գիտեք, որ մենք ունեինք մեր ներքին գործընթացները, մեր ներքին զարգացումները, որոնք անմիջապես առնչվում են պարոն Խաչատուրովին։ Եվ այդ ներքին զարգացումների հետևանքով ստեղծվեց իրավիճակ, որը բխում է մեր ներքին ուղղվածությունից կամ, նորից ասեմ, մեր ներքին գործընթացներից։ Քանի որ մեզ համար ոչ ավելի պակաս կարևոր էր ՀԱՊԿ-ի՝ լինի դա հեղինակության, գործունեության և այլն, ոչ ավելի պակաս կարևոր էր, քան ՀԱՊԿ-ի ցանկացած ուրիշ պետության համար, մենք նախաձեռնեցինք ոչ թե հետկանչման, այլ Գլխավոր քարտուղարի պաշտոնի վաղաժամ դադարեցման գործընթաց, որը նորից, տեսականորեն, կարող էր անել վեց պետություններից յուրաքանչյուրը։ Առաջ բերելով նման գործընթաց՝ դա նորից ընթացակարգեր էր պահանջում։ Խնդիրը նրանում է, որ այսօրվա դրությամբ ՀԱՊԿ-ի կանոնակարգը և ընթացակարգերը չեն կառավարում նման իրավիճակները։ Կարող էին լինել բազմաթիվ նման իրավիճակներ։ Կարող էր լինել Գլխավոր քարտուղարի կողմից առաջ բերված նախաձեռնություն, որ ինքը չի կարող իրականացնել իր պարտականությունները տարբեր պատճառներով, առողջական կամ նա կարող է նշանակվել մի ուրիշ պաշտոնի իր երկրում, կամ հազար ու մի այլ բաներ կարող են լինել, բայց կանոնակարգով դրանք չեն կարգավորվում։ Եվ մենք նաև առաջ բերեցինք անհրաժեշտությունը կարգավորելու մեր Կազմակերպության այդ նորմատիվ բազան, որպեսզի կարողություն ունենանք առնչվելու նման իրավիճակների, որովհետև վաղաժամ դադարեցման գործընթացը ընթացակարգով չի կառավարվում։ Այսինքն, պե՞տք է անցնի երեք տարի, թե՞ երեք տարի չէ, պե՞տք է անցնի հաջորդ պետությանը, թե՞ չպետք է անցնի հաջորդ պետությանը, ի՞նչ է լինելու, ի՞նչպես է լինելու։ Դրա համար մենք զուգահեռ երկու խնդիր ունենք լուծելու։ Առաջինը վերաբերում է ընթացակարգերի կարգավորմանը, և երկրորդը վերաբերում է անմիջապես Գլխավոր քարտուղարի նոր թեկնածուի հարցին։ Այս երկու հարցերն են առաջնային: Նորից եմ կրկնում, շատ էական է ընթացակարգերի հարցը։ Եվ բոլոր դեպքերում Կազմակերպության բնականոն աշխատանքը շարունակվում է։ Այսօր հետկանչման գործընթացն արդեն բերվել է ավարտին, աշխատանքային մակարդակով այդ հարցն արդեն բերվել է իր հանգուցալուծմանը։ Այսօր քարտուղարության և Կազմակերպության կարողությունները բավարար են և բավական ամուր են, որպեսզի Կազմակերպությունը շարունակի բնականոն կերպով իր աշխատանքներն իրականացնել թե Մշտական խորհրդի, թե Արտաքին գործերի նախարարների, թե Պաշտպանության նախարարների, թե Անվտանգության խորհրդի քարտուղարների խորհուրդների, թե առավել ևս Հավաքական անվտանգության խորհրդի մակարդակով։ Այսինքն մենք բոլոր դեպքերում առնչվում ենք մի իրավիճակի, երբ բնականոն աշխատանքը շարունակվում է. Կազմակերպության կարողությունները բավարար են դա անելու համար, և մենք նաև փորձում ենք շտկել, ի մի բերել այն հարցերը, որոնք ունեին բացեր ընթացակարգային առումով։ Դուք գիտեք նաև, որ հաջորդ շաբաթ կայանալու է ՀԱՊԿ Հավաքական անվտանգության խորհրդի նիստը, և այս ամենը քննարկման առարկա է բոլոր մակարդակներում, ներառյալ՝ բարձրագույն մակարդակով։

Ինչ վերաբերում է Միացյալ Նահանգներին, ես Ձեզ ասեմ, որ դա շատ կարևոր, շատ էական այց էր նման բարձրաստիճան պաշտոնյայի Միացյալ Նահանգներից, առավել ևս այն շրջանում, երբ որ տեղի են ունենում բավական զգայուն զարգացումներ և մեր անվտանգության հետ, և մեր արտաքին օրակարգի հետ անմիջապես առնչություն ունեցող ուղղություններով։ Եվ շատ գնահատելի էր, և շատ լավ էր, որ մենք ունեինք նման չափազանց լավ առիթ անմիջապես առերեսվելու, շփվելու Միացյալ Նահանգների մեր գործընկերների հետ այս անգամ նման ձևաչափով, այդ մակարդակով, որովհետև մեզ համար շատ էական առիթ էր, շատ լայն իմաստով աշխարհաքաղաքական ամբողջ ծավալով, բացատրելի, ընկալելի դարձնել և պաշտպանել, և աջակցություն ստանալ, և միմյանց հասկանալ բոլոր այն հարցերի շուրջ, որոնք վերաբերում են մեր ազգային անվտանգությանն ու մեր գերակայություններին։ Մեզ համար դա չափազանց լավ առիթ էր շատ հստակ բացատրել մեր գործողությունների տրամաբանությունը, մեր գործունեության Միացյալ Նահանգների մեր գործընկերների հետ։ Սա գործընթացի ոչ ավարտ է, ոչ էլ սկիզբ։ Սա շատ կարևոր հանգրվան էր ի մի բերելու, համեմատելու մեր դիրքորոշումները բազմաթիվ հարցերի շուրջ, որոնք մեր կոնտեքստում անմիջական նշանակություն ունեն մեզ համար։ Նորից եմ ասում, մեր քաղաքականությունը հայաստանամետ է և հայամետ և ճիշտ ողջամիտ գնահատականների շրջանակներում ձևավորված։ Եվ մեզ համար կարևորագույն գործառույթներից է բացատրելի դարձնել և պաշտպանել այն, ինչ-որ մենք անում ենք։ Եվ դրանով էր շատ էական Բոլթոնի այցը Հայաստան և հնարավորությունը լսել մեր գործընկերներին, բացատրել մեզ և այդ համեմատության մեջ հստակեցնել մեր դիրքորոշումները և միմյանց ավելի ընկալելի լինել և այդ շրջանակում շարունակել մեր համագործակցությունը, մեր երկխոսությունը։ Սա ոչ սկիզբն է, ոչ ավարտն է մեր հարաբերությունների։ Լինելու են մեր բնականոն քաղաքական երկխոսությունը և մեր համագործակցությունը զարգացնելու, այլ շրջանակներում միասին աշխատելու հաջորդ փուլեր։ Սա է մեր ամենակարևոր գնահատականը, արդյունքը, որը վերաբերում է այս այցին։

Հերմինե Նաղդալյան. Պարո՛ն նախարար, իսկապես շատ բարձր վարպետություն է և դիվանագիտությունը, Ձեր խորը գիտելիքները, սահմանափակումներին, գայթաղկություններին չտրվելը, ոչ մի ավելորդ բան չասելը, կարծում եմ, Ձեզ մոտ հասցված է բարձրագույն մակարդակի: Այնուամենայնիվ, հնչեցրիք ՀԱՊԿ-ի հետ կապված մեկնաբանություն, որը թերևս մինչև հիմա այսպես ներկայացված չէր, և սա եղավ Ձեզ համար առիթ: Բայց արդյո՞ք այս կանոնակարգումները, որոնք մինչև հիմա բաց էին ու արված չէին, այսօր Հայաստանի համար առաջնահերթություն են և անվտանգության խնդիրների կարևորություն են։ Կարծում եմ այդքան էլ չէ․․․

Ի դեպ, իմ մյուս հարցի՝ Բոլթոնի այցի հետ կապված, որ աղերսներ ուներ և՛ Իրանի հետ հարաբերությունների, և՛ Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների անվտանգային խնդիրների զարգացումը, անվտանգային գործընթացները Հայաստանի համար կապված ինչպիսի՞ն են լինելու: Ես կարծում եմ, որ մեր հանրության համար առաջին հերթին ոչ թե հենց փակ քննարկումների շրջանակների համար, այլ հանրային լայն շրջանակների համար ավելի կարևոր են այս հավաստիացումներն առ այն, որ մենք խնդիրներ չենք ունենում կամ նահանջներ չենք ունենում, քան վստահությունը կամ հավաստիացումն առ այն, որ պակաս կանոնակարգումները մենք հիմա լրացնելու ենք:

Զոհրաբ Մնացականյան. Շնորհակալություն: Հասկանում եմ՝ լրացուցիչ պարզաբանումների կարիք կա: Շնորհակալ եմ, որ չեք սպասում, որ իմ մեկնաբանությունները լինելու են սև ու սպիտակի շրջանակներում: Մեր գործում գույները շատ ավելին են, և նրբազգացությունը շատ ավելի բարձր է: Շնորհակալություն, որ այդ ընկալումն ունեք: Սև ու սպիտակն, իրականում, ոչ միայն այս ոլորտում, այլև ընդհանրապես, շատ օգտակար չէ:

Առաջին հարցի առնչությամբ, ցանկանում եմ հստակ լինել: Ձեր հարցն առնչվում է նրան, թե ինչ նշանակություն ունեն ընթացակարգերը… Անվտանգային առումով, նորից եմ կրկնում, մենք շատ կայուն աշխատում ենք ՀԱՊԿ-ի շրջանակներում: Գլխավոր քարտուղարի հարցը ՀԱՊԿ-ի շրջանակներում մեր անվտանգային հարցերի հետ անմիջապես որևէ առնչություն չունի, որովհետև, նորից եմ ասում, ՀԱՊԿ-ը անդամ-պետություններն են: Շատ ավելի նրբազգաց են այն հարցերը, թե որքանով ՀԱՊԿ-ը կարող և համապարփակ է, և իր կարողություններով պատրաստ ապահովել այն սպասելիքները, որ մենք ունեն հավաքական անվտանգության առումով: Մենք այդ կազմակերպության անդամ են: Այսօր բյուջե ենք քննարկում, և կարող եք տեսնել, թե որքան է մեր անդամավճարն այդ Կազմակերպությանը մեր հարկատուների կողմից: Մենք այդ անդամավճարն անում ենք, որպեսզի ապահովենք մեզ առնչվող խնդիրներն այդ կազմակերպության միջոցով՝ որպես մեր արտաքին քաղաքականության գերակա ուղղություններից մեկը, այդ ուղղությամբ ապահովել մեր անվտանգությունը: Ամբողջ իմաստը դրանում է: Որևէ կերպ գլխավոր քարտուղարի հարցը կազմակերպության արդյունավետությանը կամ կարողություններին անմիջականորեն չի առնչվում այն առումով, որ հարցը վերաբերում է անդամ-պետությունների միջև համաձայնություններին և պատրաստակամությանը՝ ապահովելու համապարփակ հավաքական անվտանգություն: Այստեղ մեկը մյուսի հետ ուղղակի կապվածություն չի կարող ունենալ: Գլխավոր քարտուղարը ծառայում է անդամ-պետություններին, ղեկավարում քարտուղարությունը:

Արդյունավետության առումով՝ որքանով դա ազդեց կազմակերպության հեղինակության և արդյունավետության վրա, մեր գնահատմամբ, կազմակերպության հեղինակությունը մնում է անսասան, և մեր ներքին զարգացումները որևէ առնչություն չունեն կազմակերպության հետ: Մենք նաև մեր կողմից գործողություններ կատարեցինք, որպեսզի արագ և հստակորեն տարանջատենք այն, ինչ վերաբերում է մեր ներքին հարցերին:

Մեր առաջնային խնդիրը եղել և մնում է նույնը. մյուս անդամ-պետությունների հետ միասին ապահովել կազմակերպության կարողությունը, ապահովել համապարփակ հավաքական անվտանգությունը: Գիտեք՝ մեզ համար ինչ կենսական նշանակություն ունի դա: Եվ մենք մտածված գնացել ենք այդ ուղղությամբ և անդամակցում ենք կազմակերպությանը՝ համալրելու մեր անվտանգությունն այդ հավաքական անվտանգության շրջանակներում: Չի կարող որևէ մեկը ակնկալել, որ մենք որևէ քայլի կգնանք, որ վնաս բերենք կազմակերպությանը, որը վերաբերում է մեր անվտանգությանը և համագործակցությանը մեր գործընկերների հետ այդ շրջանակներում:

Ինչ վերաբերում է Բոլթոնին, եթե լինենք առավել հստակ, կցանկանայի կրկնել հետևյալը: Մենք ունենք հարաբերություններ Ռուսաստանի հետ, որոնց մասին խոսում ենք անվերջ, և այդ ուղղությամբ մեր գերակայությունները հայտնի են։ Մենք ունենք մեր հարաբերություններն Իրանի հետ, որոնց մասին մենք խոսում ենք անվերջ, և դրա մասին մեր մոտեցումները բոլորին հայտնի են։ Մենք ունենք մեր հարաբերությունները Միացյալ նահանգների հետ, որոնք նույնպես արտահայտված են մեր գերակայությունների մեջ։ Մենք փոքր երկիր ենք, մենք անվտանգության նկատմամբ ունենք առավել մեծ զգայունություն, և երբ որ մենք միջազգային հարաբերությունների, միջազգային օրակարգի մի հատվածում ենք, որտեղ մարտահրավերները շատ ավելի արտահայտված են և սուր, այդ զգայունությունը մեր դեպքում առավել ցայտուն է դառնում։ Հիմա մենք երկխոսության մեջ ենք Ռուսաստանի հետ, մենք երկխոսության մեջ ենք Իրանի հետ։ Գիտեք Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները և հնարավորությունները խոսելու: Հայաստանի վարչապետը և Ռուսաստանի նախագահը բազմաթիվ առիթներ են ունեցել շփվելու, արտգործնախարարների միջև, բոլոր մյուս մակարդակներով։ Մենք ունենք մեր հարաբերություններն առաջ տանելու քաղաքական երկխոսության բավարար հարթակներ և բոլոր այդ հարթակներում մենք արտահայտում ենք մեր նույն դիրքորոշումը։ Այն, որ մենք մեր մեկ գործընկերոջ հետ հարաբերությունները չենք կառուցելու մյուսի հաշվին․ նման քաղաքականություն չենք իրականացնում։ Եվ եթե ասում ենք՝ ինչով են առանձնահատուկ, առանձնահատուկ են նրանով, որ այս ամենը տեղի է ունենում մարտահրավերներով արտահայտված նման միջազգային օրակարգում։ Եվ սա էր առաջնային մեր խնդիրը և առաջնային մեր գերակա նպատակը՝ բացատրելի դարձնել, թե ինչու ենք մենք քաղաքականություն իրականացնում այս ուղղությամբ այսպես, այս ուղղությամբ այնպես, պաշտպանել մեր դիրքերը, բացատրելի դարձնել այն մեր գործընկերոջը։ Եվ ասեմ, որ այդ գործընկերությունը շատ լավ ստացվել է, մենք ստացել ենք բավարար, հստակ ըմբռնում մեր տրամաբանությամբ արտաքին քաղաքականության առումով՝ Ռուսաստանի հետ, Իրանի հետ (դուք նշեցիք) և մնացած ուղություններով, Լեռնային Ղարաբաղի կոնտեքստում, Թուրքիայի հետ հարաբերություններում: Եվ զրույցը եղել է բավականին լայն և ստրատեգիական, և մեզ համար դա է նպատակը, որպեսզի բացատրելի դարձնենք մեր զգայունությունը տարբեր մարտահրավերների նկատմամբ և դրանից բխող մեր քաղաքականությունը, թե ինչպես ենք կառուցում հարաբերություններ և ինչու:

Ցանկանում եմ ասել, որ խոսքը վերաբերում է երկու կողմերին, նրան, որ դու կարող ես ունենալ անհամաձայնություն դրա շուրջ, խոսել, գալ համաձայնության կամ հասկանալ, ընկալելի դարձնել՝ ինչու է այդպես, աշխատել միասին: Գործընկերային հարաբերությունների առումով մենք եղել ենք շատ հստակ: Մենք պահպանում ենք քաղաքական այդ համապարփակությունը, որի բաղադրիչներից մեկն է նաև այն, որ մեկի հաշվին մյուսի հետ հարաբերություններն մենք չենք կառուցում: Սա շատ էական է: Այդ բոլոր հարցերը, որ Դուք ասում եք, եղել են օրակարգում, և մեր նպատակներն էին այդ օրակարգի շրջանակներում մեզ դարձնել հասկանալի և պաշտպանել մեր դիրքերը՝ բացատրելով, ուժեղացնելով ըմբռնումը մեր ամերիկյան գործընկերների մոտ:

Միքայել Մելքումյան․ Հարգելի՛ պարոն նախարար, ես էլ եմ միանում իմ գործընկերների ողջույններին, որ ողջունեցին իրենց հարցադրումների սկզբին, կարծում եմ տեղին էին այդ ողջույնները, բայց ես, պայմանականորեն, ավելի չեզոք հարցեր կտամ։ Եթե չեմ սխալվում, կարճ ժամանակ առաջ Ձեր նախարարության համակարգում նախարարի տեղակալի հաստիքով նախատեսված էր հաստիք արտաքին տնտեսական գործունեության ուղղությամբ: Կուզենայի ճշտել՝ այդ հաստիքը կա՞, թե՞ դա տարրալուծված է կամ վերաբաշխված է տարբեր տեղակալների միջև։ Հարցս շատ պարզունակ չէ, որովհետև դրանով իսկ ես կցանկանայի ճշգրտել արդյոք Արտաքին գործերի նախարարությունը ներառված է արտաքին տնտեսական գործունեության և հատկապես ներդրումների ներգրավման գործընթացի աջակցման կամ նաև դեսպանատների միջոցով այդ գործընթացին նպաստելու գործում։ Սա մեկ: Եվ երկրորդ, Հայաստանի կարևորագույն տնտեսական խնդիրներից մեկը, որ կա և մնալու է առաջիկայում, դա լոգիստիկ խնդիրներն են։ Լոգիստիկան, այսինքն, որ ճանապարհները, համարժեք ճանապարհներ, մրցունակ ապրանք արտահանելու համար պրոբլեմ է, որովհետև գիտեք անընդհատ պրոբլեմներ կան Լարսի հետ կապված, կամ այդ լաստանավի հետ կապված։ Ինչ եք կարծում, արտաքին մեր քաղաքականությունն ունի առաջիկայում հնարավորություններ, իհարկե բաներ կա, որ ուժերից վեր է, դա բավականին բարդ արտաքին մարտահրավերներ են. ինչ ակնկալիքներ ունենք, որ այդ այլընտրանքային ճանապարհները, որի մասին կուզենայի լսել, կարող է Ձեր գերատեսչության գործունեության արդյունքում նշմարել եք ուղիներ, որ մենք կունենանք այն, ինչ ակնկալում ենք, և կունենանք մրցունակ արտահանելի հատված մեր տնտեսության համար։

Զոհրաբ Մնացականյան․ Շատ շնորհակալ եմ Ձեր հարցերի համար։ Իրապես, մի ուղղություն է արտաքին քաղաքականության մեջ, որ բավական բարդ է և բավական առաջնային, որովհետև երբ ես խոսում եմ անվտանգության մասին, անվտանգությանը, ես նկատի ունեմ իր համապարփակության մեջ։ Նաև անվտանգությունը, որը ապահովում է զարգացման օրակարգը. այսինքն այդ բաղադրիչներն իրենց ամբողջությամբ ձևավորում են անվտանգությունը։ Տնտեսական քաղաքականության հարցը չափազանց կարևոր էական հարց է մեր գործունեության համար։ Ես քիչ առաջ խոսում էի այն մասին, որ մենք ներկայումս աշխատում ենք նաև մեր կարողությունների ռացիոնալացման և օպտիմալացման հարցերի շուրջ և անդրադառնում ենք նաև այս ոլորտին։ Մենք, գիտեք՝ ինչպես է, շատ էական է, մեզ համար. դիվանագետներն իրենք ըստ էության բիզնես գործակալ չեն, իրենց գործառություներն այլ են։ Այդպիսով, նեդրումներ բերելու, ապահովելու հարցում, մենք պետք է իրատեսական լինենք։ Նաև իրատեսական լինենք մեր ռեսուրսների առումով։ Եվ սա միայն արտաքին գերատեսչության խնդիրը չէ։ Եվ այդ առումով է, որ մենք արտաքին տնտեսական քաղաքականության հարցը արտաքին ոլորտում ավելի ընդլայնում ենք, լայն կոնտեքստ ենք տալիս՝ զարգացման օրակարգն արտաքին ոլորտում։ Եվ շերտերը տարբեր են։ Հաճախ լսում եմ, ասում են՝ որքան ներդրում են բերել դիվանագետները։ Ճի՞շտ է նման ձևով դատելը, գնահատելը, թե հնարավոր չէ։ Բայց մյուս կողմից մենք աշխատում ենք տարբեր հարթակներում։ Օրինակ՝ նույն ՄԱԿ-ի շրջանակներում ներդրում չի բերվելու Հայաստան, որովհետև միջազգային կազմակերպություն է։ Կա զարգացման շատ լայն օրակարգ, և կա երկկողմ մակարդակ, որտեղ Դուք գործում եք տարբեր դերակատարների մակարդակով, կա մասնավոր հատված, կա աջակցության բազմակողմ շրջանակ, կա պաշտոնական մակարդակով տրվող աջակցության մակարդակ։ Մեր առաջնային խնդիրը միջավայրի ձևավորումն է, որտեղ անմիջական դերակատարները կարող են և պետք է ներգրավված լինեն սոցիալ-տնտեսական օրակարգի զարգացման գործում։ Հիմա շատ ավելի կոնկրետ ասեմ. մենք առավել ուշադրություն ենք տալիս արտաքին քաղաքականության ոլորտում ինովացիաների գերակայությունը: Ես Ձեզ օրինակ բերեմ, որ փորձեմ ցույց տալ, թե ինչի մասին է խոսքը։ Մենք ինովացիայի ոչ անմիջական դերակատար ենք, առավելությունն այն է, որ մենք չենք էլ հորինում մի բան. դա մի բան է, որ երկրում գոյություն ունի՝ ստեղծագործ կրթության, ինովացիոն բնագավառում, տեղեկատվական տեխնոլոգիաներում։ Իրենք իրենց գործն անում են: Կառավարությունն իր կողմից ձևավորում է քաղաքականություն, որը նպաստում է այդ ոլորտի զարգացմանը: Մեր հատվածը վերաբերում է նրան, որ առաջ բերվեն հարթակներ, որտեղ այդ դերակատարները կկարողանան անմիջապես իրենց կարողությունները զարգացնել, անմիջապես աշխատել իրենց գործընկերների հետ դրսում: Դա կարող է լինել երկկողմ կամ բազմակողմ մակարդակում: Մենք շատ հետաքրքիր օրակարգ ունենք այդ առումով ՄԱԿ-ի Զարգացման գործակալության հետ, որի հետ համատեղ, ներառելով անմիջական դերակատարներին՝ ԹՈՒՄՈ-ն, SmartCenter-ը, dasaran.am-ը, տարբեր այլ դերակատարների, որոնք առնչություն ունեն այդ աշխատանքներին, իրենց կապելով StanfordLabs, Inseat և այլ նման ընկերություններին, մենք ստեղծեցինք օրակարգ, որը տարանք և ՄԱԿ-ում ի ցույց դրեցինք, որ սա է տեղի ունենում Հայաստանում, սա է Հայաստանի օրակարգը, սա է Հայաստանի իմիջը, սրա շուրջ հետաքրքիր օրակարգ կարող է ձևավորվել: ՄԱԿ-ում մեր թիրախը, ի դեպ, այն ժամանակ պաշտոնական աջակցության, այսինքն՝ պետությունների կողմից աջակցության հատվածին էր վերաբերում: Եվ շատ հետաքրքիր է, որ դրանից հետո կոնկրետացավ համագործակցությունն առանձին երկրների հետ, որոնք պետական մակարդակով ներդրում են կատարում՝ այդ ոլորտում մեզ աջակից լինելով:

Նույնը վերաբերում է մասնավոր հատվածին, և մենք նպատակ ունենք դա ընդլայնելու: Ես իսկապես մի շատ հստակ նպատակ ունեմ՝ մյուս տարվա ընթացքում շարունակել դա թե՛ Հայաստանի ներսում, թե՛ դրսում: Մենք խոսում ենք պետական մակարդակի մասին: Բայց կա մասնավոր հատվածը, ակադեմիական հատվածը: Մեր նպատակն է զարգացնել այն իմիջը, որով Հայաստանը ճանաչվում է, ուժեղացնելու այն, ինչ գոյություն ունի՝ ձևավորելով հարթակներ: Մենք այսօր մեր