ՍԵՎԾՈՎՅԱՆ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՀԱՄԱԳՈՐԾԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅՈՒՆ

Սևծովյան տնտեսական համագործակցության կազմակերպությունը հիմնադրվել է 1992 թվականի հունիսի 25-ին Ստամբուլում տասնմեկ երկրների (Ալբանիա, Հայաստանի Հանրապետություն, Ադրբեջանի Հանրապետություն, Բուլղարիայի Հանրապետություն, Վրաստան, Հունաստան, Մոլդովա, Ռումինիա, Ռուսաստանի Դաշնություն, Թուրքիայի Հանրապետություն, Ուկրաինա) ղեկավարների և կառավարությունների ղեկավարների կողմից գագաթաժողովի հռչակագրով: Սերբիայի Հանրապետությունը՝ որպես անդամ պետություն, կազմակերպությանը միացել է 2004 թվականին: 2017 թվականի մայիսի 22-ին ընդունվել է ՍԾՏՀԿ 25-ամյա հոբելյանը նշելուն նվիրված հռչակագիր:

1999 թվականի մայիսի 1-ին՝ իր կանոնադրության ուժի մեջ մտնելու հետ մեկտեղ (էլ. հղում՝ Charter of the Organization of the Black Sea Economic Cooperation), ՍԾՏՀ-ն ձեռք բերեց միջազգային իրավաբանական կարգավիճակ և ձևափոխվեց տարածրջանային միջազգային կազմակերպության՝ Սևծովյան տնտեսական համագործակցության կազմակերպություն:

Նպատակ ունենալով խթանել անդամ երկրների միջև փոխգործակցությունը և ներդաշնակությունը՝ խրախուսելով բարեկամական և բարիդրացիական հարաբերությունները սևծովյան տարածաշրջանում՝ ՍԾՏՀ-ն այսօր տասներկու անդամ երկրների միջև հարթակ է ծառայում համագործակցության համար բազմաբնույթ ոլորտներում:

ՍԾՏՀԿ անդամները

Կազմակերպությունը ներկայումս ունի տասերեք անդամ պետություն

• Ալբանիա,
• Հայաստանի Հանրապետություն,
• Ադրբեջանի Հանրապետություն,
• Բուլղարիայի Հանրապետություն,
• Վրաստան,
• Հունաստան,
• Մոլդովա
• Ռումինիա
• Ռուսաստանի Դաշնություն,
• Թուրքիայի Հանրապետություն,
• Ուկրաինա
• Սերբիա
• Հյուսիսային Մակեդոնիա

ՍԾՏՀ կառուցվածք

ՍԾՏՀ-ում որոշումներ կայացնող բարձրագույն մարմինը ՍԾՏՀ անդամ երկրների Արտաքին գործերի նախարարների խարհուրդն է: Խուրհրդի կանոնավոր հանդիպումները հրավիրվում են տարին երկու անգամ՝ մայիս-հունիս և նոյեմբեր-դեկտեմբեր ամիսներին: Խորհուրդը հրավիրվում է նաև հատուկ կամ ոչ պաշտոնական հանդիպումների անցկացման համար: Խորհրդի կանոնավար հանդիպումները տեղի են ունենում կազմակերպությունը նախագահող երկրում: Նախագահությունը իրականացվում է ռոտացիոն սկզբունքով և այբբենական կարգով և տևում է վեց ամիս՝ հունվարի 1-ից և հուլիսի 1-ը:

ՍԾՏՀ Ավագ պաշտոնյաների կոմիտեն հաշվետու է ԱԳ նախարարների խորհրդին և գործում է վերջինիս անունից: Կոմիտեն պարտավորվում է իրականացնել կազմակերպության գործունեությունը:

1994թ. մարտի 10-ին Ստամբուլում ԱԳ նախարարների խորհրդի կողմից հիմնադրվել է ՍԾՏՀ միջազգային մշտական քարտուղարությունը: ՍԾՏՀ միջազգային մշտական քարտուղարության ներկայիս Գլխավոր քարտուղարն է ազգությամբ ռումինացի Լազար Կոմանեսկուն:

1995 թվականին հիմնվել է «Տրոյկա» խորհրդատվական մեխանիզմը, որը ներառում է նախկին, ներկա և հաջորդ նախագահությունները:

Հարակից մարմիններ / Համատեղ կենտրոններ

ՍԾՏՀ խորհրդարանական վեհաժողովը (ՍԾՏՀԽՎ), ՍԾՏՀ գործարար խորհուրդը (ՍԾՏՀԳԽ), Սևծովյան առևտրի և զարգացման բանկը (ՍԱԶԲ) և Սևծովյան հետազոտությունների միջազգային կենտրոնը (ՍՀՄԿ) ՍԾՏՀ-ի հարակից մարմիններն են: Դրանք անկախ մարմիններ են իրենց սեփական կանոնադրությամբ, (համապատասխանեցված ՍԾՏՀ կանոնադրությանը), առանձին բյուջեով, քարտուղարությունով և օրակարգով:

Գործընկերներ

Դիտորդներ

ՍԾՏՀ դիտորդի կարգավիճակը բաց է՝ դիմումի հիման վրա, ցանկացած այլ պետության կամ միջազգային կազմակերպության համար, որոնք արտահայտում են ՍԾՏՀ աշխատանքներին գործնական և արժեքավոր աջակցություն ցուցաբերելու իրենց պատրաստակամությունը:

Դիտորդի կարգավիճակը, ըստ ընթացակարգի, կարող է շնորհվել, կասեցվել կամ ավարտված համարվել Խորհրդի կողմից:

ՍԾՏՀ դիտորդի կարգավիճակ ունեն հետևյալ պետությունները.

• Ավստրիայի Հանրապետություն
• Բելառուսի Հանրապետություն
• Խորվաթիայի Հանրապետություն
• Չեխիայի Հանրապետություն
• Եգիպտոսի Արաբական Հանրապետություն
• Հունգարիա
• Ֆրանսիայի Հանրապետություն
• Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետություն
• Իսրայելի Պետություն
• Իտալիայի Հանրապետություն
• Լեհաստանի Հանրապետություն
• Սլովակիայի Հանրապետություն
• Թունիսի Հանրապետություն
• Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ
• Միջազգային սևծովյան ակումբ
• Էներգետիկ Խարտիայի քարտուղարություն
• Սևծովյան հանձնաժողով
• Եվրամիության հանձնաժողով

Երկխոսության ոլորտային գործընկերներ

ՍԾՏՀ խթանում է հարաբերություններն երրորդ կողմերի հետ (պետություններ, միջազգային կազմակերպություններ և ինստիտուտներ)՝ հետաքրքրված լինելով համագործակցել փոխադարձ մտահոգություն ներկայացնող հարցերի շուրջ երկխոսության գործընկերության և ոլորտային երկխոսության գործընկերության միջոցով:

ՍԾՏՀ Երկխոսության ոլորտային գործընկերներն են.

• Ճապոնիա
• Կորեայի Հանրապետություն
• Մոնտենեգրո
• Սլովենիայի Հանրապետություն
• Նավասեփականատերերի միջազգային սևծովյան ասոցիացիա
• Սև և Ազովի ծովերի նավահանգիստների ասոցիացիա
• Սևծովյան տնտեսական համագործակցության տարածաշրջանում Տրանսպորտային ճանապարհային միության ասոցիացիա
• Նավ կառուցողների և վերանորգողների սևծովյան տարածաշրջանային ասոցիացիա
• Սևծովյան համալսարանների ցանց
• Սևծովյան հեռարձակման կանոնակարգման մարմինների ֆորում
• Եվրոպայի ծայրամասային ծովային տարածաշրջանային համաժողով
• Դանուբյան կոմիտե
• Փոքր և միջին ձեռնարկատիրության միջազգային ցանց
• Զբոսաշրջության միջազգային կազմակերպություն

Միջազգային կազմակերպություններ

• Միավորված ազգերի կազմակերպություն
• ՄԱԿ-ի Եվրոպական տնտեսական հանձնաժողով
• ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագիր
• ՄԱԿ-ի Շրջակա միջավայրի ծրագիր
• ՄԱԿ-ի Արդյունաբերական զարգացման կազմակերպություն
• ՄԱԿ-ի Պարենի և գյուղատնտեսության կազմակերպություն
• Առևտրի համաշխարհային կազմակերպություն
• Համաշխարհային բանկ
• Էներգետիկ խարտիայի քարտուղարություն
• Եվրասիական տնտեսական համայնք
• ՏՐԱՍԵԿԱ-ի միջկառավարական հանձնաժողով
• Կենտրոնական եվրոպական նախաձեռնություն – Գործադիր քարտուղարություն

Ծրագրերի զարգացման հիմնադրամ

2002 թվականի հոկտեմբերի 25-ին Տիրանայում ԱԳ նախարարների խորհուրդն ընդունել է Ծրագրերի զարգացման հիմնադրամ ստեղծելու մասին բանաձև:

Սկսած 2003 թվականից հաստատվել և իրականացվել են գյուղատնտեսության և գյուղարդյունաբերության, կրթության, էներգետիկայի, շրջակա միջավայրի պաշտպանության, տեղեկատվական և հաղորդակցման տեխնոլոգիաների, առողջապահության և դեղագործության, փոքր և միջին ձեռնարկատիրության ոլորտներին վերաբերող քսանմեկ նախագծեր:

ՍԾՏՀ նախագծերի խրախուսման կառույց

Նախագծի խթանման կառույցը հիմնվել է 2016 թվականին ՍԾՏՀ քարտուղարությանը ՌԴ կողմից տրամադրված մեկ միլիոն դոլար կամավոր աջակցության միջոցով՝ ՍԾՏՀ քարտուղարության, նվիրատու երկրի և Առևտրի և զարգացման սևծովյան բանկի միջև համագործակցության համաձայնագրի կնքումից հետո:

Այս մեխանիզմի ստեղծումը նպաստում է է ՍԾՏՀ կազմակերպության ծրագրերի կառավարման կարողությունների բարձրացմանը և բաց է լրացուցիչ այլ նվիրատուների աջակցության համար:

Հայաստան-ՍԾՏՀԿ

Հայաստանը պարբերաբար մասնակցում է ՍԾՏՀԿ շրջանակներում իրականացվող միջոցառումներին, յուրաքանչյուր նախարարությունը իր ոլորտում: ՀՀ համապատասխան գերատեսչությունների ներկայացուցիչները բազմիցս մասնակցել են մասնագիտական աշխատանքային խմբերի (ԱԽ), ինչպես նաև նախարարական մի շարք հանդիպումներին: 2001 թ. օգոստոսից Ստամբուլում գործում է ՍԾՏՀ-ում Հայաստանի Հանրապետության Մշտական ներկայացուցչությունը:  Առաջին մշտական ներկայացուցիչը եղել է Կարեն Միրզոյանը : ՍԾՏՀԿ-ում գործող մշտական ներկայացուցիչն է Սահակ Սարգսյանը:

Ցայսօր Հայաստանը հինգ անգամ ստանձնել է կազմակերպության նախագահությունը՝ 1998թ., 2003թ., 2009թ., 2013թ. և 2018թ.: Հայաստանի վերջին նախագահությունը հաջողությամբ ամփոփվեց 2018թ. հունիսին: Նախագահության նպատակն էր ՍԾՏՀ տարածաշրջանում տարածաշրջանային տնտեսական համագործակցության ամրապնդումն ու առաջխաղացումը: Այն ներառում էր միջազգային կազմակերպությունների և գործընկերների հետ հետագա համագործակցության խթանումը (ՄԱԿ, ԵՄ և այլն)՝ ՍԾՏՀ հարակից մարմինների, դիտորդների և երկխոսության ոլորտային գործընկերների միջև փոխգործակցության ամրապնդումը, գոյություն ունեցող կառույցների միջոցով (Նախագծային զարգացման հիմնադրամ և Սևծովյան նախագծերի խրախուսման կառույց) նախագծային ուղղվածություն ունեցող օրակարգի կարևորումը, անդամ պետությունների միջև բազմակողմանի ոլորտային փոխգործակցության զարգացումը, մասնավորապես` տեղեկատվական և հաղորդակցման տեխնոլոգիաների, գիտության և տեխնոլոգիայի, գյուղատնտեսության և գյուղարդյունաբերության և զբոսաշրջության ոլորտներում:

Արտաքին գործերի նախարարների խորհրդի և Ավագ պաշտոնյաների կոմիտեի հանդիպումները տեղի են ունեցել 2018 թվականի հունիսի 25-27-ին Երևանում, որոնց ներկա են գտնվել ՍԾՏՀ բոլոր 12 անդամ երկրների ներկայացուցիչները: 2018թ. Հայաստանի նախագահության ընթացքում Հայաստանի ներկայացուցիչները նախագահել են մեկ նախարարական խորհրդի, երկու ավագ պաշտոնյաների կոմիտեի և տասնչորս աշխատանքային խմբերի հանդիպումներ:

2018թ. Հայաստանի նախագահության հաջողություններից մեկը, որը գնահատվել է քարտուղարության և անդամ երկրների կողմից, 2012թ-ից ի վեր քննարկվող Կանաչ էներգետիկայի հայեցակարգի ընդունումն է:

ՍԾՏՀ ԽՎ

ՍԾՏՀ-ում և ՍԾՏՀ ԽՎ-ում սինքրոնացված նախագահության ռոտացիայի կանոնավոր ընթացքը խախտվել էր, որի արդյունքում, 2018 թվականի առաջին կեսին ՍԾՏՀ ԽՎ-ի նախագահությունը փոխանցվեց Ալբանիային, որից հետո Հայաստանը նախագահությունը ստանձնեց տարվա երկրորդ կեսին: 2018 թվականաի հունիսին և նոյեմբերին ՀՀ նախագահության ներքո Երևանում կայացել են ՍԾՏՀԿ ԽՎ Գլխավոր Ասամբլեայի, ինչպես նաև Գործարար Խորհրդի նիստերը:

ՍԾՏՀ-ում Հայաստանի ներկայացուցչություն

ՍԾՏՀ-ում ՀՀ մշտական ներկայացուցչությունը հիմնադրվել է Ստամբուլում 2001 թվականին:

ՍԾՏՀ առաջնահերթությունները և համագործակցության ոլորտները

ՍԾՏՀ առաջնահերթություններն, ինչպես արձանագրված է ՍԾՏՀ կանոնադրությունում, նախատեսում են համագործակցություն հետևյալ ոլորտներում՝ առևտուր և տնտեսական զարգացում, բանկային ոլորտ ու ֆինանսներ, հաղորդակցություն, էներգետիկա, տրանսպորտ, գյուղատնտեսություն և գյուղարդյունաբերություն, առողջապահություն և դեղագործություն, շրջակա միջավայրի պաշտպանություն, զբոսաշրջություն, գիտություն և տեխնոլոգիա, վիճակագրական տվյալների և տնտեսական տեղեկատվության փոխանակում, մաքսային և սահմանային մարմինների միջև համագործակցություն, կազմակերպված հանցավորության, թմրամիջոցների, զենքի և ռադիոակտիվ նյութերի անօրինական ներմուծում, պայքար ահաբեկչության և անօրինական միգրացիայի դեմ, արտակարգ իրավիճակների հետևանքների վերացում, փոքր և միջին բիզնես, կրթություն, ինստիտուցիոնալ նորացում և լավ կառավարում:

Հայաստանը հանդիսացել է ՍԾՏՀԿ թեմատիկ աշխատանքային խմբերից (ԱԽ) էներգետիկայի հարցերով ԱԽ-ի համակարգող երկիր։  2012թ. ՍԾՏՀ տնտեսական օրակարգի 12-րդ նպատակին: 2019 թ. հոկտեմբերի 7-ին Երևանում WCIT2019-ի շրջանակներում ՀՀ կառավարությունը ՍԾՏՀԿ-ի և ՄԱԿ-ի Զարգացման Ծրագրի հետ համատեղ կազմակերպել է «Օգտագործելով տեխնոլոգիական ուժն ազդեցության համար. ՍԾՏՀ տարածաշրջանային համագործակցության հեռանկար» խորագրով բարձրաստիճան հարակից միջոցառումը, որին  քննարկման առարկա են եղել այն միջոցները, որոնցով հնարավոր է նորարարական տեխնոլոգիաները ծառայեցնել հանրային քաղաքականության և համակարգային փոփոխությունների ու զարգացման լուծումների համար՝ հանուն հասարակության բարեկեցության, ինչպես նաև դիտարկվել է այդ առումով հաջողված ծրագրերը ՍԾՏՀ տարածաշրջանում և դրա սահմաններից դուրս տարածելու հնարավորությունը:

Թարմացված է 22.02.2022