Շանհայի համագործակցության կազմակերպությունը (ՇՀԿ) հանդիսանում է մշտապես գործող միջպետական միջազգային կազմակերպություն, որի ստեղծման մասին հայտարարվել է 2001թ. հունիսի 15-ին Շանհայում «Շանհայան հնգյակի» պետությունների և Ուզբեկստանի կողմից: «Շանհայան հնգյակի» մեխանիզմի հիմքում Ղազախստանի, Ղրղզստանի, Չինաստանի, Ռուսաստանի և Տաջիկստանի միջև ռազմական ոլորտում վստահության ամրապնդման և սահմանային շրջաններում զինված ուժերի փոխադարձ կրճատման վերաբերյալ կնքված 1996-1997թթ. համաձայնագրերն են:

2002թ. հունիսին ՇՀԿ անդամ պետությունների գագաթնաժողովի ընթացքում ստորագրվեց ՇՀԿ կանոնադրությունը, որը հանդիսանում է Կազմակերպության հիմնական կանոնադրական փաստաթուղթը` ամրագրելով վերջինիս նպատակները և սկզբունքները, կառուցվածքը և գործունեության հիմնական ուղղությունները:

ՇՀԿ հիմնական նպատակներն են` անդամ պետությունների միջև փոխադարձ վստահության և բարիդրացիական հարաբերությունների ամրապնդումը, քաղաքական, առևտրատնտեսական, գիտատեխնիկական և մշակութային, ինչպես նաև կրթության, էներգետիկայի, տրանսպորտի, տուրիզմի, բնապահպանության և այլ ոլորտներում արդյունավետ համագործակցության խթանումը, տարածաշրջանում խաղաղության, անվտանգության և կայունության համատեղ ապահովումը և պահպանումը, ժողովրդավարական, արդար և ռացիոնալ նոր միջազգային քաղաքական և տնտեսական կարգի ստեղծման առաջմղումը:

Անդամ պետությունների ղեկավարների խորհուրդը հանդիսանում է ՇՀԿ բարձրագույն մարմինը, որն օժտված է որոշումներ ընդունելու լիազորություններով: Ամենամյա գագաթնաժողովների ընթացքում ընդունվում են որոշումներ Կազմակերպության համար կարևորություն ներկայացնող բոլոր հարցերի վերաբերյալ:

Անդամ պետությունների կառավարությունների ղեկավարների (վարչապետների) խորհրդի նիստերը գումարվում են տարին մեկ անգամ` Կազմակերպության շրջանակներում բազմակողմ համագործակցության ռազմավարության և առաջնային ուղղությունների քննարկման նպատակով, ինչպես նաև տնտեսական և այլ բնույթի համագործակցության սկզբունքային և արդիական հարցերի լուծման համար: Անդամ պետությունների կառավարությունների ղեկավարների (վարչապետների) խորհուրդը նաև հաստատում է Կազմակերպության բյուջեն:

ՇՀԿ շրջանակներում գործում է նաև խորհրդարանների ղեկավարների մակարդակով անցկացվող հանդիպումների մեխանիզմ, ինչպես նաև անվտանգության խորհուրդների քարտուղարների, արտաքին գործերի, պաշտպանության, արտակարգ իրավիճակների, էկոնոմիկայի, տրանսպորտի, մշակույթի, կրթության և առողջապահության նախարարների, իրավապահ մարմինների, գերագույն և արբիտրաժի դատարանների ղեկավարների և գլխավոր դատախազների հանդիպումների մեխանիզմներ:

ՇՀԿ շրջանակներում համակարգման մեխանիզմ է ծառայում ՇՀԿ անդամ պետությունների ազգային համակարգողների խորհուրդը:

Կազմակերպությունն ունի երկու մշտապես գործող մարմին` ի դեմս ՇՀԿ քարտուղարության ք.Պեկինում և ք.Տաշկենտում գործող ՇՀԿ տարածաշրջանային հակաահաբեկչական կառույցի գործադիր հանձնաժողովի:

ՇՀԿ կանոնադրության 16-րդ հոդվածի համաձայն, Կազմակերպությունում որոշումներն ընդունվում են կոնսենսուսի հիման վրա:

ՇՀԿ տարածաշրջանի այլ երկրները ևս կարող են դառնալ Կազմակերպության մասնակից պետություն (կանոնադրության 13-րդ հոդվածի համաձայն): Ըստ կանոնադրության 14-րդ հոդվածի, հետաքրքրություն ցուցաբերող պետությանը կամ միջազգային կազմակերպությանը կարող է շնորհվել դիտորդի կամ երկխոսության գործընկերոջ կարգավիճակ:

ՇՀԿ դիտորդ պետությունները կարող են հրավիրվել անդամ պետությունների ղեկավարների խորհրդի և կառավարությունների ղեկավարների խորհրդի նիստերին: Երկխոսության գործընկերոջ կարգավիճակը կարգավորող կանոնակարգը գործընկեր պետության համար նախատեսում է նախարարական մակարդակի պրոֆիլային խորհրդակցություններին, ինչպես նաև գործընկերության առարկա հանդիսացող հարցերին նվիրված` բարձրաստիճան պաշտոնյաների աշխատանքային խմբերի և հանձնաժողովների նիստերին մասնակցության հնարավորություն:

ՇՀԿ հիմնական մարմիններում նախագահությունը իրականացվում է ըստ անդամ պետությունների անվանումների` ռուսերեն այբուբենի համաձայն` մեկ տարի ժամկետով:

ՇՀԿ պաշտոնական լեզուներն են ռուսերենը և չինարենը:

2015թ. հուլիսի 10-ին Ուֆայում կայացավ ՇՀԿ անդամ պետությունների ղեկավարների խորհրդի նիստը, որին ելույթով հանդես եկավ ՀՀ Նախագահ Ս.Սարգսյանը:

Ուֆայի գագաթնաժողովի արդյունքներով ստորագրվեցին մի շարք փաստաթղթեր` այդ թվում Հայաստանի Հանրապետությանը ՇՀԿ երկխոսության գործընկերոջ կարգավիճակ շնորհելու մասին որոշումը:

Հայաստանի Հանրապետությանը ՇՀԿ երկխոսության գործընկերոջ կարգավիճակ շնորհելու մասին հուշագիրն ստորագրվեց 2016թ. ապրիլի 16-ին ք.Պեկինում գտնվող ՇՀԿ կենտրոնակայանում:

2016թ. հունիսի 23-24-ը ք.Տաշկենտում կայացավ ՇՀԿ անդամ պետությունների ղեկավարների խորհրդի 16-րդ նիստը: ՇՀԿ անդամ պետությունների ղեկավարների խորհրդի հերթական նիստը նախատեսվում է անցկացնել 2017թ. հունիսին ք.Աստանայում: Կազմակերպությունում նախագահությունը անցնում է Ղազախստանի Հանրապետությունը:

Թարմացված է՝ 21.04.2023թ.