ՄԻԱՎՈՐՎԱԾ ԱԶԳԵՐԻ ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ, ԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅՈՒՆ (ՅՈՒՆԵՍԿՕ)

Միջազգային կազմակերպություններ

ՄԻԱՎՈՐՎԱԾ ԱԶԳԵՐԻ ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ, ԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅՈՒՆ (ՅՈՒՆԵՍԿՕ)

Ընդհանուր տեղեկություններ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի մասին

Միավորված ազգերի կրթության, գիտության և մշակույթի կազմակերպությունը (այսուհետ` ՅՈՒՆԵՍԿՕ) ՄԱԿ-ի 15 մասնագիտացված գործակալություններից մեկն է:

1945 թվականի նոյեմբերի 16-ին 37 հիմնադիր պետությունների ներկայացուցիչներ Լոնդոնում ստորագրել են Կազմակերպության հիմնադիր փաստաթուղթը` Սահմանադրությունը (Կանոնադրությունը), որն ուժի մեջ է մտել 1946թ. նոյեմբերի 4-ին` 20 պետությունների կողմից վավերացվելուց հետո:

Կազմակերպության հիմնական նպատակն է նպաստել խաղաղության և անվտանգության ամրապնդմանը` կրթության, գիտության և մշակույթի բնագավառներում ազգերի համագործակցության միջոցով:

Այսօր Կազմակերպությունն ունի 195 լիիրավ և 11 ասոցացված անդամ:

Հայաստանն անդամակցել է 1992թ. հունիսի 9-ին:

http://en.unesco.org/countries/armenia

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ում ՀՀ մշտական ներկայացուցչություն

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ում ՀՀ մշտական ներկայացուցչությունը գտնվում է Փարիզում:

2019թ. հունվարի 17-ից ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ում ՀՀ մշտական պատվիրակ է հանդիսանում արտակարգ և լիազոր դեսպ

ան Քրիստիան Տեր-Ստեփանյանը:

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն ունի 3 հիմնական մարմին.

Գլխավոր կոնֆերանսը Կազմակերպության որոշում կայացնող գերագույն ղեկավար մարմինն է:

Գլխավոր կոնֆերանսի նստաշրջանները գումարվում են երկու տարին մեկ անգամ, գլխավորապես` ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի քաղաքականությունը և գործունեության հիմնական ուղղությունները սահմանելու, այդ թվում` Կազմակերպության` որոշակի ժամանակահատվածի համար նախանշված ծրագիրը, բյուջեն և միջնաժամկետ ռազմավարությունը հաստատելու նպատակով: Հերթական (40-րդ) նստաշրջանը կայանալու է 2019թ. աշնանը: Նստաշրջանների աշխատանքներին մասնակցում են Կազմակերպության անդամ պետությունների և ասոցացված անդամների ներկայացուցիչները: Յուրաքանչյուր անդամ պետություն ունի մեկ ձայն:

Գլխավոր կոնֆերանսն ընտրում է Գործադիր խորհրդի անդամներին:

Գլխավոր կոնֆերանսի աշխատանքային լեզուներն են անգլերենը, արաբերենը, իսպաներենը, ռուսերենը, չինարենը և ֆրանսերենը:

ՀՀ ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյանի ելույթը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Գլխավոր կոնֆերանսի 39-րդ նստաշրջանի ընթացքում, 2017թ.

http://mfa.am/hy/press-releases/item/2017/11/01/fm_unescogc/

ՀՀ ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյանի ելույթը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Գլխավոր կոնֆերանսի 38-րդ նստաշրջանի ընթացքում, 2015թ.

http://mfa.am/hy/speeches/item/2015/11/06/min_unesco_speech/

ՀՀ ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյանի ելույթը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Գլխավոր կոնֆերանսի 37-րդ նստաշրջանի ընթացքում, 2013թ.

http://www.mfa.am/hy/speeches/item/2013/11/11/unesco11112013_sp/

ՀՀ ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյանի ելույթը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Գլխավոր կոնֆերանսի 36-րդ նստաշրջանի ընթացքում, 2011թ.

http://mfa.am/hy/speeches/item/2011/10/29/unesco_2910_sp/

ՀՀ ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյանի ելույթը ՅՈՒՆԵՍՕ-ի Գլխավոր կոնֆերանսի 35-րդ նստաշրջանի ընթացքում, 2009թ.

http://www.mfa.am/hy/speeches/item/2009/10/08/unesco/

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Գլխավոր կոնֆերանսի 39-րդ նստաշրջանին մասնակցող ՀՀ պատվիրակության ելույթը, 2017թ. (մամուլի հաղորդագրությունն այդ մասին)

https://en.unesco.org/sites/default/files/33_armenia_right_of_reply_gpd_e_39_vr_11.pdf

ԱԳՆ Միջազգային կազմակերպությունների վարչության պետ, Հայաստանի` ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ազգային հանձնաժողովի գլխավոր քարտուղար Վահրամ Կաժոյանի ելույթը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Գլխավոր կոնֆերանսի 38-րդ նստաշրջանի ընթացքում, 2015թ.

http://www.unesco.org/new/fileadmin/MULTIMEDIA/HQ/GBS/EXB/images/Armenia_eng.pdf

Գործադիր խորհուրդն իր նշանակությամբ Կազմակերպության երկրորդ ղեկավար մարմինն է:
Գործադիր խորհրդի նստաշրջանները գումարվում են տարին երկու անգամ` ապահովելու Գլխավոր կոնֆերանսի կողմից ընդունված Կազմակերպության ծրագրի, որոշումների պատշաճ կատարումը և իրականացնելու Գլխավոր կոնֆերանսի հաջորդ նստաշրջանի նախապատրաստական աշխատանքները: Վերջին (203-րդ) նստաշրջանը տեղի է ունեցել 2017թ. նոյեմբերի 16-ին: Հաջորդը (204-րդ) կայանալու է 2018թ. ապրիլի 4-17-ը:
Գործադիր խորհրդի կազմում ընդգրկված են 58 անդամ պետություններ, որոնց մանդատը 4 տարի է:
Քարտուղարությունը Կազմակերպության գործադիր մարմինն է, որի կազմում են գտնվում Գլխավոր տնօրենը և վերջինիս կողմից նշանակվող անձնակազմը: Կազմակերպության Գլխավոր տնօրենը նշանակվում է Գլխավոր կոնֆերանսի կողմից` Գործադիր խորհրդի առաջարկությամբ: Պաշտոնավարման ժամկետը 4 տարի է:

Կազմակերպության 10-րդ գլխավոր տնօրենը Օդրի Ազուլեն է, ով պաշտոնապես նշանակվել է 2017թ. նոյեմբեր ամսին:

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի նոր Գլխավոր տնօրենի ընտրությունները տեղի են ունեցել 2017թ. աշնանը՝ Գործադիր խորհրդի 202-րդ և Գլխավոր կոնֆերանսի 39-րդ նստաշրջանների ընթացքում:

http://www.unesco.org/new/en/unesco/about-us/who-we-are/secretariat/

https://en.unesco.org/director-general/former-dgs

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի գործունեության ոլորտներն են կրթությունը, բնական գիտությունները, սոցիալական և հումանիտար գիտությունները, մշակույթն ու հաղորդակցությունը և տեղեկատվությունը:

Հայաստանի համագործակցությունը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի հետ

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն ՄԱԿ-ի միակ մասնագիտացված գործակալությունն է, որն ունի Ազգային հանձնաժողովների համակարգ: Նրանք ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի գործընկերներն են անդամ երկրներում: Նրանք կարող են ունենալ տարբեր կառուցվածք և գտնվել տարբեր գերատեսչությունների ենթակայության ներքո` կախված տվյալ երկրի ուրույն խնդիրներից:

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի հետ աշխատանքները համակարգում է Հայաստանի` ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ազգային հանձնաժողովը(այսուհետ՝ Հանձնաժողով):

Հանձնաժողովն ստեղծվել է 1992թ. հոկտեմբերի 10-ին:

ՀՀ վարչապետի 2015թ. հունվարի 29-ի թիվ 58-Ա որոշմամբ հաստատվել են Հանձնաժողովի ներկայիս կանոնադրությունը և կազմը:

Կանոնադրության 1-ին հոդվածի համաձայն` Հանձնաժողովը «միջգերատեսչական խորհրդակցական մարմին է, որի գործունեության հիմնական նպատակը Միավորված ազգերի կրթության, գիտության և մշակույթի կազմակերպության հետ կրթության, գիտության, մշակույթի, հաղորդակցության ու տեղեկատվության ոլորտներում Հայաստանի Հանրապետութան պետական մարմինների, հաստատությունների և հասարակական կազմակերպությունների համագործակցության համակարգումն ու ապահովումն է»:

Հանձնաժողովն ամրապնդում և զարգացնում է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի և Հայաստանի կրթական, գիտական և մշակութային կազմակերպությունների և շրջանակների միջև կապը` ապահովելով Հայաստանի մասնակցությունը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ծրագրերին և միջոցառումներին` անհրաժեշտության պարագայում ներկայացնելով Հայաստանի դիրքորոշումը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի իրավասության ներքո հարցերի շուրջ:

Հանձնաժողովի կազմում ԱԳ նախարարից բացի ներառված են հետևյալ նախարարները` մշակույթի, կրթության և գիտության, էկոնոմիկայի (ներկայիս` տնտեսական զարգացման և ներդրումների), բնապահպանության, արդարադատության, սպորտի և երիտասարդության հարցերի նախարարը, ինչպես նաև Կառավարության աշխատակազմի ղեկավարը:

Համաձայնության սկզբունքով ընդգրկված են Նախագահի աշխատակազմի ղեկավարը, ԳԱԱ նախագահը, Երևանի քաղաքապետը, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի թանգարանների և արխիվի տնօրենը և Մեսրոպ Մաշտոցի անվան հին ձեռագրերի գիտահետազոտական ինստիտուտ հիմնադրամի («Մատենադարան») տնօրենը:

Հանձնաժողովի նախագահն է ՀՀ արտաքին գործերի նախարարը, գլխավոր քարտուղարը` ԱԳ նախարարության աշխատակազմի Միջազգային կազմակերպությունների վարչության պետը: Հանձնաժողովի քարտուղարությունը գտնվում է ԱԳ նախարարության կազմում՝ որպես Միջազգային կազմակերպությունների վարչության ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի բաժին:

Հանձնաժողովի հիմնական խնդիրները և գործառույթները շարադրված են Կանոնադրության 3-րդ և 4-րդ հոդվածներում:

Կանոնադրության 5-րդ հոդվածի համաձայն` Հանձնաժողովի բացարձակ իրավասության ներքո է գտնվում ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի խորհրդանիշը (լոգո) տրամադրելու գործընթացը:

https://www.e-gov.am/decrees/item/14151/

http://en.unesco.org/countries/armenia/information

http://www.unesco.org/ncp/index.php?lc=E&module=national_commissions&rid=221

Բարձրաստիճան փոխայցելություններ

2018թ. Հոկտեմբերի 11-12-ը Ֆրանկոֆոնիայի միջազգային կազմակերպության երևանյան գագաթաժողովի շրջանակներում Հայաստան այցելեց ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի գլխավոր տնօրեն Օդրի Ազուլեն, ով երկկողմ հանդիպումներ ունեցավ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և ՀՀ ԱԳ նախարար Զոհրաբ Մնացականյանի հետ, որոնց ընթացքում արծարծվեցին ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի և Հայաստանի միջև գործակցության, մասնավորապես` գիտության, կրթության և մշակութային ժառանգության պահպանման ոլորտներում համագործակցության զարգացման հեռանկարները:

http://www.primeminister.am/en/press-release/item/2018/10/11/meeting-Francophonie/

https://www.mfa.am/hy/press-releases/2018/10/11/fm_unesco_oif/8616

2018թ. նոյեմբերի 13-ին Փարիզում՝ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կենտրոնակայանում, կայացավ ՀՀ Նախագահ Արմեն Սարգսյանի և Կազմակերպության գլխավոր տնօրենի հանդիպումը, որի ընթացքում անդրադարձ կատարվեց կազմակերպության շրջանակում Հայաստանի ակտիվ ներգրավվածությանը, մեր երկրի մշակույթն ու արժեքներն այս կառույցում լավագույնս ներկայացնելու հնարավորություններին:

https://www.president.am/hy/foreign-visits/item/2018/11/12/President-Armen-Sarkissian-working-visit-to-Paris/

2019թ. հունվարի 17–ին Փարիզում՝ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կենտրոնակայանում կայացավ ՀՀ արտաքին գործերի նախարար, ՀՀ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ազգային հանձնաժողովի նախագահ Զոհրաբ Մնացականյանի հանդիպումը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Գլխավոր տնօրեն Օդրի Ազուլեյի հետ:

https://www.mfa.am/en/press-releases/2019/01/17/fm_unesco_meeting/8967

Հայաստանի ներգրավվածությունը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի մարմիններում

Հայաստանը վավերացրել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի 20 իրավական փաստաթուղթ (14 կոնվենցիա, 5 արձանագրություն, 1 պայմանագիր), այդ թվում`

6 կոնվենցիա, կոնվենցիային կից 3 արձանագրություն և 1 պայմանագիր մշակույթի ոլորտում,
4 կոնվենցիա և 1 արձանագրություն կրթության ոլորտում,
2 կոնվենցիա հաղորդակցության և տեղեկատվության ոլորտում,
1 կոնվենցիա և դրան կից 1 արձանագրություն բնական գիտությունների ոլորտում,
1 կոնվենցիա սոցիալական և հումանիտար գիտությունների ոլորտում:

http://www.unesco.org/eri/la/conventions_by_country.asp?contr=AM&language=E&typeconv=1

http://www.unesco.org/eri/cp/factsheets/ARM_facts_figures.pdf

Հայաստանը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ին կանոնավոր կերպով վճարում է իր անդամավճարը:

2017 թվականի համար այն կազմել է 8,001 եվրո և 10,081 ԱՄՆ դոլար:

Հայաստանը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի 2-րդ (Արևելաեվրոպական երկրների) տարածաշրջանային և ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ֆրանկոֆոն երկրների խմբերի անդամ է:

Ներկայումս Հայաստանն անդամակցում է 1954 թվականի Կոնվենցիային կից 1999թ. երկրորդ արձանագրության շրջանակներում գործող Զինված ընդհարման դեպքում մշակութային արժեքների պաշտպանության (2017-2021 թթ.), 1970թ. կոնվենցիայի շրջանակներում գործող Մշակութային արժեքների` ծագման երկիր վերադարձը կամ ապօրինի յուրացման պարագայում դրանց ռեստիտուցիան խրախուսելու հարցերով միջկառավարական (2017-2021 թթ.), 1970թ. կոնվենցիայի անդամ պետությունների հանդիպման Օժանդակ (2015-2019 թթ.) և 2003 թվականի կոնվենցիայի շրջանակներում գործող Ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պաշտպանության միջկառավարական (2016-2020 թթ.) կոմիտեներին:

http://www.unesco.org/new/en/culture/themes/armed-conflict-and-heritage/governance-and-meetings/1999-second-protocol-committee/

http://www.unesco.org/new/en/culture/themes/restitution-of-cultural-property/intergovernmental-committee/

http://www.unesco.org/new/en/culture/themes/illicit-trafficking-of-cultural-property/subsidiary-committee/

http://www.unesco.org/culture/ich/en/functions-00586

http://www.unesco.org/new/en/executive-board/members/#irfaq_1_b7c31

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կոնվենցիաներով սահմանված ցանկերում ընդգրկված հայտեր

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկում ընդգրկված մշակութային արժեքները/վայրերը պատկանում են աշխարհի բոլոր ժողովուրդներին` անկախ դրանց գտնվելու վայրից: Այդ ցանկում ընդգրկված են մարդկության համար առավել մեծ արժեք ներկայացնող հուշարձանները և հուշահամալիրները: Յուրաքանչյուր պետություն կարող է հայտ ներկայացնել միայն այն մշակութային արժեքի/վայրի համար, որը գտնվում է իր սահմաններում:

http://whc.unesco.org/en/list/

Ցանկում Հայաստանը ներկայացված է հետևյալ հայտերով`

«Հաղպատի և Սանահինի վանքեր» (1996թ., 2000թ.),
«Էջմիածնի Մայր տաճար և եկեղեցիներ (սբ. Հռիփսիմե, սբ. Գայանե, սբ. Շողակաթ) և Զվարթնոցի տաճարի հնավայր» (2000թ.),
«Գեղարդի վանք և Ազատ գետի վերին հովիտ» (2000թ.):

http://whc.unesco.org/en/statesparties/am

http://whc.unesco.org/en/list/777

http://whc.unesco.org/en/list/1011

http://whc.unesco.org/en/list/960

2018թ. դեկտեմբերի 7-ին «Զինված ընդհարման դեպքում մշակութային արժեքների պաշտպանության մասին» ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի 1954թ. կոնվենցիային կից 1999թ. Երկրորդ արձանագրության կոմիտեի 13-րդ նիստի ընթացքում որոշում է կայացվել «Գեղարդի վանք և Ազատ գետի վերին հովիտ» վայրին՝ որպես մարդկության համար բացառիկ կարևորություն ուեցող արժեք, ուժեղացված պաշտպանության կարգավիճակ շնորհելու վերաբերյալ։

Այսպիսով «Գեղարդի վանք և Ազատ գետի վերի հովիտ» վայրը դարձել է Հայաստանի առաջին մշակութային արժեքը, որին ուժեղացված պաշտպանության կարգավիճակ է տրամադրվել:

http://www.unesco.org/new/fileadmin/MULTIMEDIA/HQ/CLT/pdf/Enhanced-Protection-List-2019_Eng.pdf

Սպասողական/նախնական ցանկում են գտնվում հետևյալ հայտերը`

«Երերույքի բազիլիկը և հնավայրը» (1995թ.),
«Դվին քաղաքի հնավայրը/հնագիտական հուշարձանը» (1995թ.),
«Տաթևի և Տաթևի Անապատ վանքերը և Որոտանի դաշտավայրի հարակից տարածքները» (1995թ.),
«Նորավանքը և Ամաղու դաշտավայրի վերին հատվածը» (1995թ.):

http://whc.unesco.org/en/statesparties/am

http://whc.unesco.org/en/tentativelists/10/

http://whc.unesco.org/en/tentativelists/8/

http://whc.unesco.org/en/tentativelists/14/

http://whc.unesco.org/en/tentativelists/13/

Իրանի Իսլամական Հանրապետության տարածքում գտնվող Սուրբ Ստեփանոս, Սուրբ Թադեոս Առաքյալի և Ձոր Ձորի հայկական վանական համալիրները 2008թ. գրանցվել են Համաշխարհային ժառանգության ցանկում ԻԻՀ կողմից ներկայացված հայտի հիման վրա` «Իրանի հայկական վանական համալիրներ» անվանմամբ:

http://whc.unesco.org/en/list/1262

Թուրքիայի ներկայիս տարածքում գտնվող Բագրատունյաց հայկական թագավորության մայրաքաղաք Անիի ավերակները 2016թ. գրանցվել է Ցանկում` «Անիի հնագիտական վայր» անվանմամբ:

http://whc.unesco.org/en/list/1518

Ցանկում ներառված են նաև «Նեմրութ դաղ (լեռ)» (1987թ.), «Դիարբեքիրի ամրոց և Հեվսել այգիներ մշակութային բնապատկեր» (2015թ.) (ընդգրկում է մի շարք հայկական պատմա-ճարտարապետական կառույցներ) անվանմամբ հայտերը:

http://whc.unesco.org/en/list/448

http://whc.unesco.org/en/list/1488

«Ոչ նյութական մշակութային ժառանգության պաշտպանության մասին» ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի 2003թ. կոնվենցիայով սահմանված են մի քանի ցանկեր: Կոնվենցիայում ոչ նյութական մշակութային ժառանգությունը բնութագրվում է որպես ավանդույթների, սովորույթների և մշակութային արտահայտությունների, ինչպես նաև գիտելիքների և հմտությունների այնպիսի ամբողջություն, որը մարդկանց որոշակի խմբերի, որոշ դեպքերում նաև անհատների կողմից ճանաչվում է որպես իրենց մշակութային ժառանգության մաս: Կազմակերպության կողմից տվյալ տարրը ցանկում ներառելու որոշումը չի ենթադրում սեփականության իրավունք:

http://www.unesco.org/culture/ich/en/lists

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Մարդկության ոչ նյութական մշակութային ժառանգության ներկայացուցչական ցանկում Հայաստանը ներկայացված է հետևյալ տարրերով`

«Դուդուկի երաժշտությունը» (2008թ.),
«Հայկական խաչքարի արվեստ. խաչքարի խորհուրդը և խաչքարագործությունը» (2010թ.),
«Սասնա ծռեր կամ Սասունցի Դավիթ» էպոսի կատարողական դրսևորումները» (2012թ.),
«Լավաշ. ավանդական հացի պատրաստումը, նշանակությունը և մշակութային դրսևորումները Հայաստանում» (2014թ.),
«Քոչարի. ավանդական խմբապար» (2017թ.):

Սպասողական/նախնական ցանկում ներառվել են հետևյալ հայտերը`

«Աշուղական սիրավեպ. հայ աշուղական արվեստի կատարողական ավանդույթը, տեքստն ու երաժշտությունը» (2014թ.),
«Տրնդեզ. նորապսակների և գարնան ավետաբեր տոնը Հայաստանում» (2016թ.):

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ծրագրերը

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի շրջանակներում իրականացվում են բազմաթիվ ծրագրեր: ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ծրագրերը ֆինանսավորվում են ինչպես կանոնավոր բյուջեից, այնպես էլ արտաբյուջետային աղբյուրներից:

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի «Աշխարհի հիշողություն» ծրագիրն արտացոլում է լեզուների, մշակույթների և ժողովուրդների բազմազանությունը: Ծրագրի նպատակն է կանխել աշխարհում գոյություն ունեցող արխիվների և գրադարանների արժեքավոր հավաքածուների կորուստն առանց հետքի և նպաստել դրանց լայն տարածմանը: Ծրագրի շրջանակներում գոյություն ունի «Աշխարհի հիշողության» ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի միջազգային ռեգիստր: Այն իրենից ներկայացնում է փաստագրական ժառանգության ցուցակ, որի մեջ ընդգրկված են այն փաստաթղթերը, ձեռագրերը, տեսա-հնչյունային նյութերն ու գրադարանային հավաքածուները և արխիվները, որոնք ճանաչվել են որպես բացառիկ նշանակություն ունեցող արժեքների մարմնավորում և պետք է վկայագրվեն ու պահպանվեն ամբողջ աշխարհի մարդկության համար: Ռեգիստրում իրենց տեղն են գտել հայկական երեք փաստագրական ժառանգության նմուշներ.

Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարանի հին ձեռագրերի հավաքածուն (1997թ.),
Բյուրականի առաջին ուսումնասիրություն կամ Աստղագետ Բենիամին Մարգարյանի գալակտիկաների մասին ուսումնասիրությունը (2011թ.),
Կոմպոզիտոր Արամ Խաչատրյանի ձեռագիր նոտաների և կինոերաժշտության հավաքածուն (2013թ.):

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի մասնակցության ծրագիրը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կանոնավոր գործունեության կարևորագույն բաղադրիչներից է: Դրա շրջանակներում ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն ֆինանսական աջակցություն է տրամադրում անդամ պետություններին` պայմանով, որ ներկայացված ծրագրային առաջարկներն առնչվում են կազմակերպության իրավասության ոլորտներին և համահունչ են դրա առաջնահերթ խնդիրներին և գերակայություններին:

Յուրաքանչյուր երկամյակ Հանձնաժողովը Մասնակցության ծրագրի շրջանակներում ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի դիտարկմանն է ներկայացնում Հայաստանի շահերից և առաջնայնություններից բխող ծրագրային առաջարկներ:

Ի կատարումն ՀՀ կառավարության` 2017թ. հունիսի 6-ի թիվ 02/23.16/13235-17 հանձնարարականի և ՀՀ կառավարության` 2017թ. հունիսի 1-ի թիվ 579-Ն որոշման (ուժի մեջ է մտել նույն թվականի հունիսի 10-ին)`

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Մասնակցության ծրագրի 2016-2017 թթ. երկամյակի շրջանակներում Հանձնաժողովի քարտուղարության կողմից ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի քննարկմանը ներկայացվել էին 8 ծրագրերի նախագծեր՝ 7 ազգային և 1 տարածաշրջանային, որոնցից 5-ը (4 ազգային, 1 տարաշրջանային) հաստատվել և ֆինանսավորվել են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կողմից (ընդհանուր առմամբ` 110,850 ԱՄՆ դոլար, այն է` 23,279,852.1 ՀՀ դրամին համարժեք գումար)`

«Երևան քաղաքի, Կոտայքի, Գեղարքունիքի, Արարատի, Արմավիրի և Սյունիքի մարզերի բժշկական ուսումնական հաստատություններում ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի վերաբերյալ կրթության և ուսուցման որակի բարելավման նպատակով վերապատրաստման դասընթացներ-սեմինարներ» ծրագիրը (12,519,500.00 ՀՀ դրամ),

«Դասընթացավարների վերապատրաստում. կանանց ազդեցության և տղամարդկանց ու կանանց իրավահավասարության խթանում» ծրագիրը (11,965,980.00 ՀՀ դրամ),

«Տպագրության մարգարիտ». կոնֆերանս և ցուցահանդես` նվիրված Ոսկան Երևանցու տպագրությամբ հայերեն առաջին Աստվածաշնչի (1666թ.) 350-ամյակին» ծրագիրը (7,223,223.40 ՀՀ դրամ),

«Գեղարդի վանական համալիրի ժայռափոր եկեղեցիների և ջրահեռացման համակարգի պահպանության և ամրակայման մեթոդաբանությունները» թեմայով խորհրդաժողով» ծրագիրը (4,793,642.00 ՀՀ դրամ)`
պայմանագիր կնքած կազմակերպության անվանումը` «Պատմամշակութային արգելոց-թանգարանների և պատմական միջավայրի պահպանության ծառայություն» ՊՈԱԿ
գտնվելու վայրը` ՀՀ, ք. Երևան, Թաիրովի 5
կազմակերպության կողմից դրամաշնորհ ստանալու համար ներկայացված ծրագիրը
ծրագրի կատարման վերաբերյալ հաշվետվություն (ըստ Պայմանագրի 1.3 կետի` Ծրագրի իրականացմանն առնչվող հաշվետվությունները պետական մարմնին ներկայացնելու վերջանաժամկետն է 2018թ. փետրվարի 1-ը, ինչը երկարացվել է մինչև 2018թ. մայիսի 1-ը՝ համաձայն Կողմերի միջև կնքված Պայմանագրին կից համաձայնագրի 1.1 կետի)
«Մերձավոր Արևելքի աստղագիտական ժառանգությունը» թեմայով միջազգային խորհրդաժողով» ծրագիրը (16,777,507.60 ՀՀ դրամ)`
պայմանագիր կնքած կազմակերպության անվանումը` «Հայկական աստղագիտական ընկերություն» ՀԿգտնվելու վայրը` ՀՀ, Արագածոտնի մարզ, Բյուրական 0213, Բյուրականի աստղադիտարան
կազմակերպության կողմից դրամաշնորհ ստանալու համար ներկայացված ծրագիրը
ծրագրի կատարման վերաբերյալ հաշվետվություն (Ծրագրի իրականացմանն առնչվող հաշվետվությունները պետական մարմնին ներկայացնելու վերջանաժամկետն է 2018թ. փետրվարի 1-ը)

Դրամաշնորհների գումարը ՀՀ կառավարության որոշումների հիման վրա փոխանցվել է Ծրագրերն իրականացնող կողմերին:

Ծրագրերն իրականացնելու գործընթացն սկսելու նպատակով ՀՀ ԱԳ նախարարությունը դրանք ներկայացրել է ՀՀ կառավարության հաստատմանը: ՀՀ կառավարության համապատասխան որոշումների հիման վրա կնքվել է պայմանագիր ՀՀ ԱԳ նախարարության և դրամաշնորհ ստացած, Ծրագիրն իրականացնող կազմակերպության միջև (առաջին 3 պայմանագրերը կնքվել են մինչև 2017թ. հունիսի 10-ը` ՀՀ կառավարության` 2017թ. հունիսի 1-ի թիվ 579-Ն որոշման ուժի մեջ մտնելը):

Հանձնաժողովի քարտուղարությունը Ծրագրերի իրականացմանն առնչվող հաշվետվությունները կներկայացնի Կազմակերպության կենտրոնակայան:

ՅՈՒՆԻԹՎԻՆ (համալսարանների թվինինգ և հաղորդակցություն, կապերի հաստատում) /ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Ասոցացված դպրոցների ծրագրի (ԱԴԾ) ցանցն ստեղծվել է 1953 թվականին: Ծրագրի ցանկում ներգրավված են 181 երկրների ավելի քան 10,000 կրթական հաստատություններ:

Հայաստանում Ցանցը գործում է 1997թ. մարտից:

Ներկայումս Ցանցը ներառում է հայաստանյան 10 դպրոցներ: Վերջիններս տարբերվում են մյուս դպրոցներից նրանով, որ ազգային ծրագրերի շրջանակներում համագործակցում են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի հետ` աջակցելով Կազմակերպության արժեքների տարածմանը, նպատակների և խնդիրների իրականացմանը:

Տվյալ դպրոցների գործունեությունը ծավալվում է 4 հիմնական թեմաների շուրջ`

ՄԱԿ-ի համակարգի դերը ժամանակակից աշխարհում` արդի մարտահրավերների հաղթահարման գործում,
կրթություն հանուն կայուն զարգացման,
խաղաղություն և մարդու իրավունքներ,
միջմշակութային ուսուցում:

https://aspnet.unesco.org/en-us

http://www.unesco.org/new/en/education/networks/global-networks/aspnet/national-aspnet-websites/europe-and-north-america/

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ամբիոնների ծրագիրը հաստատվել է 1992 թվականին: Այն ծառայում է բարձրագույն ուսումնական և հետազոտական հաստատությունների կարողությունների բարելավմանը` նպաստելով դրանց միջև գիտելիքների փոխանակմանն ու համատեղ գործունեությանը:

Ներկայումս Հայաստանում գործում է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի 4 ամբիոն`

Մարդու իրավունքների և ժողովրդավարության ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ամբիոն (ԵՊԼՀ),
Կրթության կառավարման և պլանավորման ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ամբիոն (ԿԱԻ),
Կենսական գիտությունների ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ամբիոն (ԳԱԱ),
Կայուն զարգացման ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ամբիոն (ԳԱԱ):

Հռչակավոր մարդկանց և կարևոր իրադարձությունների հոբելյանների ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի օրացույց

Oրացույցի 2016-2017 թվականների երկամյակի համար ընդգրկված են հետևյալ հոբելյանները.

Ոսկան Երևանցու տպագրությամբ հայերեն առաջին Աստվածաշնչի (1666թ.) 350-ամյակը(Ֆրանսիայի և Նիդերլանդների աջակցությամբ) (2016թ.) և
Հովհաննես Այվազովսկու (1817-1900 թթ.) ծննդյան 200-ամյակը (ներկայացված Ռուսաստանի հետ համատեղ` Իտալիայի աջակցությամբ) (2017թ.):

Oրացույցի 2018-2019 թվականների երկամյակի համար ընդգրկված են հետևյալ հոբելյանները.

Կոմպոզիտոր, էթնոերաժշտագետ, բանահավաք, երգիչ Սողոմոն Սողոմոնյանի, հայտնի որպես` Կոմիտաս Վարդապետի (1869-1935 թթ.) ծննդյան 150-ամյակը (Ֆրանսիայի ու Գերմանիայի աջակցությամբ) (2019թ.) և
Բանաստեղծ, գրող, թարգմանիչ Հովհաննես Թումանյանի (1869-1923 թթ.) ծննդյան 150-ամյակը(Վրաստանի և Ռուսաստանի աջակցությամբ) (2019թ.):

1998 թվականից առ այսօր Օրացույցում ներառվել է ՀՀ կողմից ներկայացված 23 հոբելյանական տարեթիվ:

http://en.unesco.org/celebrations/anniversaries

http://en.unesco.org/celebrations/anniversaries/2016/all

http://en.unesco.org/celebrations/anniversaries/2017/all

http://unesdoc.unesco.org/images/0025/002597/259732e.pdf#page=3

2018թ. սեպտեմբերի 6-ին ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի 1186-Ա որոշմամբ ստեղծվել են Հովհաննես Թումանյանի և Կոմիտասի ծննդյան 150-ամյակները նշող հոբելյանական հանձնաժողովներ:

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ակումբներ, կենտրոններ և ասոցիացիաներ

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի առաջին ասոցիացիան հիմնադրվել է Ճապոնիայում 1947 թվականին:

1981թ. ստեղծվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ակումբների, կենտրոնների և ասոցիացիաների համաշխարհային դաշնությունը, որն ապահովում է Ազգային ֆեդերացիաների գործունեության ընդհանուր համակարգումը` խրախուսելով համագործակցությունը նրանց միջև միջտարածաշրջանային և անդրտարածաշրջանային ծրագրերի միջոցով:

«ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ակումբների և միավորումների հայկական դաշնություն» (ՅՈՒՀԱԴ) հասարակական կազմակերպությունն ստեղծվել է 1993թ. նոյեմբերի 11-ին: Ներկայում այն ներառում է ինն ակումբ:

1995 թվականից ՅՈՒՀԱԴ-ն անդամակցում է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ակումբների, կենտրոնների և ասոցիացիների համաշխարհային դաշնությանը, իսկ 2000 թվականից` ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ակումբների և միավորումների եվրոպական դաշնությանը:

http://en.unesco.org/countries/associations-centres-and-clubs-unesco

http://www.unesco.org/fileadmin/MULTIMEDIA/HQ/NATCOM/LIste_Clubs_UNESCO.pdf

http://wfuca.org/

http://www.efuca-unesco.org/

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կրթաթոշակներ

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն կրթաթոշակների, կրթական դրամաշնորհների տրամադրման միջոցով նպատակ է հետապնդում նպաստել մարդկային ռեսուրսների և ազգային կարողությունների ընդլայնմանն այն ոլորտներում, որոնք սերտորեն կապված են Կազմակերպության ռազմավարական նպատակների և առաջնային ծրագրերի հետ:

2006 թվականից ի վեր Հայաստանի ներկայացուցիչները պարգևատրվել են 8 կրթաթոշակով:

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի մրցանակներ

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն այլ պետությունների կամ ընկերությունների/հաստատությունների հետ համագործակցությամբ սահմանում է Կազմակերպության գործունեության տարաբնույթ ոլորտներին առնչվող մրցանակներ, որոնց նպատակը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ծրագրերին և քաղաքականություններին աջակցելն ու նպաստելն է: Հանձնաժողովը ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի քննարկմանն է ներկայացնում հայտարարված մրցանակների ոլորտների շրջանակներում զգալի ներդրում ապահոված կազմակերպությունների կամ անհատների թեկնածություններ:

Այլ օգտակար հղումներ.

ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի պաշտոնական կայք` http://www.unesco.org/new/en/member-states/

Կազմակերպության պաշտոնական կայքի` Հայաստանին վերաբերող հատվածը`http://en.unesco.org/countries/armenia

Նախիջևանի Հին Ջուղայի հայկական գերեզմանատան ավերման հարցը

2005թ. դեկտեմբերի դրությամբ ադրբեջանական բանակի զինվորներն ու սպաներն ամբողջությամբ ոչնչացրել են Հին Ջուղայի հայկական գերեզմանոցի հազարավոր եզակի խաչքարերն ու տապանաքարերը` դրանով ավարտին հասցնելով վերջին երկու տասնամյակում Նախիջևանի և ողջ Ադրբեջանի տարածքի հայկական քրիստոնեական մշակութային ժառանգության իսպառ ոչնչացման պետական քաղաքականությունը:

Վանդալիստական այս գործողության ընթացքում Ջուղայի գերեզմանոցի միջնադարյան խաչքարերն ու տապանաքարերը վերածվել են խճազանգվածի ու նետվել Արաքս գետը: Գերեզմանոցի տարածքում հրաձգարան է կառուցվել:

Չնայած գոյություն ունեցող լուսանկարային ու տեսագրական բազմաթիվ անհերքելի վկայություններին ու ապացույցներին, մինչ օրս որևէ միջազգային կազմակերպություն` այդ թվում ՅՈւՆԵՍԿՕ-ն, համարժեք գնահատական չի տվել Ադրբեջանի կողմից պետական մակարդակով կազմակերպված և իրագործված այս վանդալիստական գործողություններին:

Դեռևս 1998 թվականից ՀՀ ԱԳ նախարարությունը դիմել է մշակույթի և մշակութային ժառանգության պահպանման միջազգային կազմակերպություններին` ահազանգելով Ջուղայի խաչքարերի ու տապանաքարերի ոչնչացման խնդրի մասին: Մասնավորապես, նամակներ են հղվել ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի գլխավոր տնօրենին ինչպես 1998թ., այնպես էլ 2002թ. և 2005թ.` ներկայացնելով իրավիճակն ու կոչ անելով միջոցներ ձեռնարկել Նախիջևանի հայկական հուշարձանների դեմ մշակութային եղեռնին վերջ տալու ուղղությամբ: 2005թ. հայկական կողմը հանդես է եկել նաև փաստահավաք առաքելություն կազմակերպելու նախաձեռնությամբ, որը, ըստ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի պարզաբանումների, անվտանգության պայմաններից ելնելով տեղի չի ունեցել:

Հուշարձանների և տեսարժան վայրերի պահպանման միջազգային խորհրդի` ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի խորհրդատվական մարմնի Գլխավոր Ասամբլեան 2008թ. սեպտեմբերի 30-ից հոկտեմբերի 4-ը Քվեբեքում կայացած իր 16-րդ նստաշրջանի ժամանակ ընդունել է բանաձև, որի 5-րդ կետով`

«հրավիրում է Ադրբեջանի` որպես «Մշակութային և բնության համաշխարհային ժառանգության պահպանության մասին» կոնվենցիայի անդամ պետության իշխանությունների ուշադրությունը` Ջուղայի գերեզմանատան ավերման վրա և նրանց փոխանցում մշակութային արժեքների պահպանման հարցերով փորձագետների միջազգային համայնքի մտահոգությունը,

դիմում է Ադրբեջանի իշխանություններին` արագացնելու ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի և/կամ Հուշարձանների և տեսարժան վայրերի պահպանման միջազգային խորհրդի` ԻԿՕՄՕՍ-ի փորձագետներից բաղկացած պատվիրակության մուտքը տեղանքն ուսումնասիրելու և միջազգային հանրությանն արդյունքների վերաբերյալ տեղեկացնելու նպատակով:

Ջուղայի խաչքարերի խնդրի մասին հայտարարություններ են արվել միջազգային տարբեր ատյաններում ու հանդիպումների ընթացքում:

Տպել էջը