Երկկողմ հարաբերություններ
Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ
Ընդհանուր տեղեկություններ
Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները Հայաստանի կարեւորագույն գործընկերն է: ԱՄՆ Հայաստանի Հանրապետության անկախությունը ճանաչել է 1991թ. դեկտեմբերի 25-ին, իսկ դիվանագիտական հարաբերությունները հաստատվել են 1992թ. հունվարի 7-ին:
ԱՄՆ կարեւոր տեղ է զբաղեցնում Հայաստանի քաղաքական եւ տնտեսական կյանքում: Միացյալ Նահանգներն ակտիվորեն մասնակցում է Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության խաղաղ կարգավորմանն ուղղված ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի աշխատանքներին՝ Ռուսաստանի եւ Ֆրանսիայի հետ մեկտեղ հանդիսանալով խմբի երեք համանախագահներից մեկը: Միեւնույն ժամանակ, Միացյալ Նահանգները հանդիսանում է Հայաստանին մարդասիրական եւ տեխնիկական օգնություն տրամադրող խոշորագույն դոնորը:
ԱՄՆ 1992թ. փետրվարին դեսպանություն է հիմնել Երեւանում:
1992թ. մարտին Վաշինգտոնում բացվեց Հայաստանի Հանրապետության դեսպանությունը:
1995թ. ԱՄՆ Լոս Անջելես քաղաքում հիմնվեց ՀՀ գլխավոր հյուպատոսությունը: 2018թ. սեպտեմներից Լոս Անջելեսում ՀՀ գլխավոր հյուպատոսն է Արմեն Բայբուրդյանը:
2019թ. մարտի 5-ին Հայաստանում ԱՄՆ դեսպան Լին Թրեյսին իր հավատարմագրերը հանձնեց Հայաստանի Հանրապետության նախագահ Արմեն Սարգսյանին:
2019թ. հունվարի 15-ին ԱՄՆ-ում ՀՀ դեսպան Վարուժան Ներսիսյանը իր հավատարմագրերը հանձնեց Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների նախագահ Դոնալդ Թրամփին։
2021 թվականի օգոստոսի 2 -ին Հայաստանի Հանրապետության նախագահ Արմեն Սարգսյանի հրամանագրով Լիլիթ Մակունցը նշանակվեց ԱՄՆ -ում Հայաստանի դեսպան:
Այցեր
ԱՄՆ
| 1991թ. նոյեմբեր | Նախագահ Լեւոն Տեր-Պետրոսյան |
| 1993թ. հուլիս | ԱԳ նախարար Վահան Փափազյան |
| 1994թ. օգոստոս | Նախագահ Լեւոն Տեր-Պետրոսյան |
| 1997թ. հունվար | Վարչապետ Արմեն Սարգսյան |
| 1999թ. ապրիլ | Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյան |
| 1999թ. հոկտեմբեր | Վարչապետ Վազգեն Սարգսյան |
| 2000թ. ապրիլ | ԱԳ նախարար Վարդան Օսկանյան |
| 2000թ. հունիս | Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյան |
| 2001թ. մարտ | ԱԳ նախարար Վարդան Օսկանյան |
| 2001թ. ապրիլ | Նախագահ Ռոբերտ Քոչարյան |
| 2003թ. փետրվար | ԱԳ նախարար Վարդան Օսկանյան |
| 2004թ. հունիս | ԱԳ նախարար Վարդան Օսկանյան |
| 2005թ. հունիս | ԱԳ նախարար Վարդան Օսկանյան |
| 2006թ. մարտ | ԱԳ նախարար Վարդան Օսկանյան |
| 2007թ. մարտ | ԱԳ նախարար Վարդան Օսկանյան |
| 2007թ. հոկտեմբեր | Վարչապետ Սերժ Սարգսյան |
| 2008թ. հուլիս | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան |
| 2008թ. հոկտեմբեր | Վարչապետ Տիգրան Սարգսյան |
| 2009թ. մայիս | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան |
| 2009թ. նոյեմբեր | Վարչապետ Տիգրան Սարգսյան |
| 2010թ. ապրիլ | Նախագահ Սերժ Սարգսյան |
| 2011թ. մայիս | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան |
| 2011թ. սեպտեմբեր | նախագահ Սերժ Սարգսյան, Նյու-Յորք, Լոս Անջելես |
| 2012թ. փետրվար | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան հանդիպում ԱՄՆ, պետքարտուղար Հ.Քլինթոնի հետ (Մյունխեն) |
| 2012թ. մարտ | պաշտպանության նախարար Սեյրան Օհանյան |
| 2012թ. մայիս | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդայան (NATO ISAF) |
| 2012թ. սեպտեմբեր | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան (ՄԱԿ) |
| 2012թ. դեկտեմբեր | վարչապետ Տիգրան Սարգսյան (Ջո Բայդեն) |
| 2013թ. հունիս | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան |
| 2013թ. սեպտեմբեր | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան |
| 2014թ. սեպտեմբեր | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան |
| 2015թ. մայիս | ՀՀ Նախագահ Ս.Սարգսյանի աշխատանքային այց |
| 2016թ. մարտ-ապրիլ | Նախագահ Սերժ Սարգսյանի աշխատանքային այց |
| 2016թ. հոկտեմբեր | Նախագահ Սերժ Սարգսյանի մասնակցությունը Նյու Յորքում «Հայաստան. ներդրումային համաժողով 2016»-ին |
| 2018թ. հունիս | Նախագահ Արմեն Սարգսյանի այց Վաշինգտոն |
| 2018թ․ հունիս | Փոխվարչապետ Տիգրան Ավինյանի այց Լոս Անջելես |
Հայաստան
| 1992թ. փետրվար | Պետքարտուղար Ջեյմս Բեյքեր |
| 1999թ. հոկտեմբեր | Պետքարտուղարի տեղակալ Սթրոբ Թալբըթ |
| 2001թ. դեկտեմբեր | Պաշտպանության քարտուղար Դոնալդ Ռամսֆիլդ |
| 2004թ. մարտ | Պետքարտուղարի տեղակալ Ռիչարդ Արմիթիջ |
| 2005թ. հոկտեմբեր | Պետքարտուղարի օգնական, Եվրոպայի եւ Եվրասիայի հարցերով բյուրոյի ղեկավար Դենիել Ֆրիդ |
| 2006թ. մարտ | Պետքարտուղարի օգնական, Եվրոպայի եւ Եվրասիայի հարցերով բյուրոյի ղեկավար Դենիել Ֆրիդ |
| 2008թ. հունիս | Ժողովրդավարության, մարդու իրավունքների եւ աշխատանքի հարցերով պետքարտուղարի օգնական Դեյվիդ Կրամեր |
| 2008թ. հունիս | Առեւտրի քարտուղարության շուկաների հասանելիության եւ համապատասխանության հարցերով փոխքարտուղար Դեյվիդ Բոհիգյան |
| 2008թ. հոկտեմբեր | Պետքարտուղարի օգնական, Եվրոպայի եւ Եվրասիայի հարցերով բյուրոյի ղեկավար Դենիել Ֆրիդ |
| 2009թ. հունիս | Պետքարտուղարի օգնական, Եվրոպայի եւ Եվրասիայի հարցերով բյուրոյի ղեկավար Ֆիլիպ Գորդոն |
| 2009թ. հուլիս | Պետքարտուղարի առաջին տեղակալ Ջեյմս Սթայնբերգ |
| 2010թ. փետրվար | Պետքարտուղարի առաջին տեղակալ Ջեյմս Սթայնբերգ |
| 2010թ. հուլիս | Պետքարտուղար Հիլլարի Քլինթոն |
| 2011թ. փետրվար | Պետքարտուղարի առաջին տեղակալ Ջեյմս Սթայնբերգ |
| 2011թ. մայիս | Հազարամյակի մարտահրավեր հիմնադրամի գործադիր տնօրեն Դենիել Յոհաննես |
| 2011թ. հոկտեմբեր | Պետքարտուղարի առաջին տեղակալ Ուիլիամ Բըրնս |
| 2012թ. հունիս | Պետքարտուղար Հիլլարի Քլինթոն |
| 2012թ. հոկտեմբեր | պետքարտուղարի տեղակալի օգնական Էրիկ Ռուբին |
| 2012թ. հոկտեմբեր | Ռազմական նավատորմի քարտուղար Ռեյ Մաբուս |
| 2012թ. դեկտեմբեր | մարդու իրավունքների հարցերով պետքարտուղարի փոխտեղակալ Թոմ Մելիա |
| 2013թ. սեպտեմբեր | Կալիֆորնիայի նահանգային ժողովի խոսնակ Ջոն Պերեզ |
| 2014թ. ապրիլ | արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի նախագահ Էդ Ռոյսի գլխավորած խորհրդարանական պատվիրակություն |
| 2015թ., 18 փետրվարի | Եվրոպայի և Եվրասիայի հացրեով ԱՄՆ Պետքարտուղարի տեղակալ Վ.Նուլանդի գլխավորած պատվիրակություն |
| 2016թ. հունվար | ԱՄՆ նախագահի հատուկ հարցերով խորհրդական և Ազգային անվտանգության խորհրդի Եվրոպայի գործելով պատասխանատու տնօրեն դ-ր Չարլզ Կուպչանի աշխատանքային այց |
| 2016թ. փետրվար | ԱՄՆ փոխպետքարտուղար Վ.Նուլանդի աշխատանքային այց |
| 2016թ. հուլիս | ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատի անդամ Ջիմ Կոստայի այց |
| 2016թ. նոյեմբեր | ԱՄՆ պաշտպանության փոխքարտուղարի տեղակալ Մայքլ Քարփենթերի աշխատանքային այց |
| 2017թ. հուլիս | ԱՄՆ առևտրի ներկայացուցչի տեղակալ Դեն Մուլանիի աշխատանքային այց |
| 2017թ. սեպտեմբեր | ԱՄՆ առևտրի ներկայացուցչի տեղակալ Էդ Գրեսսերի աշխատանքային այց |
| 2017թ. սեպտեմբեր |
ԱՄՆ Կոնգրեսի պատվիրակության աշխատանքային այց (Ֆրենկ Փալոն /դեմոկրատ, Հայկական հանձնախմբի համանախագահ/, Թուլսի Գեբերդը /դեմոկրատ/, Ջեքի Սփիըր /դեմոկրատ/, Աննա Էշու /դեմոկրատ/, Դեվիդ Վալադեո /հանրապետական/, Ջիմ Սենսենբրեներ /հանրապետական/, Ջեքի Սփիըրի աշխատակազմի ղեկավար Ջոշ Քոնոլի) |
| 2017թ. հոկտեմբեր | Կալիֆորնիա նահանգի Սենատի և Ասամբլեայի ներկայացուցիչների պատվիրակության այց |
| 2018թ. հոկտեմբեր | ԱՄՆ նախագահի ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական Ջոն Բոլթոնի այց |
| 2018թ. դեկտեմբեր | ԱՄՆ ՄԶԳ Եվրոպայի և Եվրասիայի հարցերով փոխնախագահ Բրոք Բիրմանի այց ՀՀ |
Ստորագրված փաստաթղթեր
Համաձայնագրեր
- Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների կառավարության եւ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության միջեւ առեւտրային հարաբերությունների մասին (ստորագրվել է 1992թ.ապրիլի 2-ին, ուժի մեջ է մտել 1992թ. ապրիլի 7-ին)
- Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների կառավարության եւ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության միջեւ ներդրումների խրախուսման մասին (ստորագրվել է 1992թ. ապրիլի 2-ին, ուժի մեջ է մտել ստորագրման պահից)
- Հայաստանի Հանրապետության կառավարության եւ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների կառավարությունների միջեւ Հայաստանի Հանրապետությունում Միացյալ Նահանգների Խաղաղապահ կորպուսի ծրագրի մասին (ստորագրվել է 1992թ. սեպտեմբերի 24-ին, ուժի մեջ է մտել ստորագրման պահից)
- Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների կառավարության եւ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության միջեւ ներդրումների փոխադարձ քաջալերման եւ պաշտպանության մասին (ստորագրվել է 1992թ. սեպտեմբերի 23-ին, ուժի մեջ է մտել 1996թ. մարտի 29-ին)
- Հայաստանի Հանրապետության կառավարության եւ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների կառավարությունների միջեւ գիտության եւ տեխնոլոգիաների բնագավառում համագործակցության մասին (ստորագրվել է 1997թ. փետրվարի 28-ին, ուժի մեջ է մտել ստորագրման պահից)
- Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների կառավարության եւ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության միջեւ զանգվածային ոչնչացման զենքի տարածմանը հակազդելու բնագավառում համագործակցության մասին (ստորագրվել է 2000թ. հուլիսի 24-ին, ուժի մեջ է մտել 2002թ. նոյեմբերի 25-ին)
- Հայաստանի Հանրապետության ատոմային էներգիայի օգտագործման բնագավառը կարգավորող մարմնի եւ ԱՄՆ միջուկային կարգավորող հանձնաժողովի միջեւ միջուկային անվտանգության հարցերով տեխնիկական, տեղեկատվության փոխանակման եւ համագործակցության համաձայնագիր (ստորագրվել է 2007թ. փետրվարին)
- Ավիացիայի անվտանգության մասին համաձայնագիր (ստորագրվել է 2007թ. հոկտեմբերին)
- Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների կառավարության եւ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության միջեւ օդային տրանսպորտի մասին համաձայնագիր (ստորագվել է 2008թ. նոյեմբերին)
- Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների կառավարության եւ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության միջեւ Երեւանի Որակի միջազգային դպրոցի կարգավիճակի մասին համաձայնագիր (ստորագրվել է 2009թ. հոկտեմբերի 5-ին)
- Հայաստանի Հանրապետության կառավարության եւ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների կառավարության միջեւ գիտության եւ տեխնոլոգիանների բնագավառում համագործակցության մասին համաձայնագիր (ստորագրվել է 2009թ. նոյեմբերի 3-ին)
- Հայաստանի Հանրապետության արտակարգ իրավիճակների նախարարության եւ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների պաշտպանության դեպարտամենտի միջեւ կենսաբանական զենքերի ստեղծման մեջ օգտագործվելիք տեխնոլոգիայի, ախտածինների եւ փորձառության տարածման կանխարգելման ոլորտում համագործակցության մասին համաձայնագիր (ստորագրվել է 2010թ. սեպտեմբերին)
- Առևտրի և ներդրումների հայ-ամերիկյան շրջանակային համաձայնագիր (2015թ. մայիսի 7)
Արձանագրություններ
- Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների կառավարության եւ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության միջեւ 2001թ. հունիսի 11-ին կնքված` թմրադեղերի հսկողության եւ իրավապահ ոլորտում համագործակցության մասին նամակ-համաձայնագրում փոփոխություններ կատարելու մասին արձանագրություններ (ստորագրված 2003թ. ապրիլի 14-ին եւ 2008թ. սեպտեմբերի 19-ին)
Հուշագրեր
- Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների կառավարության եւ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության միջեւ հայ-ամերիկյան աշխատանքային խմբի մասին համագործակցության հուշագիր (ստորագրվել է 2000թ. հունվարի 27-ին)
- Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների կառավարության եւ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության միջեւ սոցիալական եւ առողջապահական կարիքները բավարարելու բնագավառում համագործակցության մասին փոխըմբռնման հուշագիր (ստորագրվել է 2000թ. օգոստոսի 16-ին )
- Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների կառավարության եւ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության միջեւ ԱՄՆ կառավարության կրթական փոխանակման ծրագրերին հայ ուսանողների մասնակցության մասին փոխըմբռնման հուշագիր (ստորագրվել է 2006թ. մարտի 3-ին)
Այլ
- Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների կառավարության եւ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության միջեւ դիվանագիտական առաքելությունների եւ հյուպատոսական հիմնարկների խնամքի տակ գտնվող անձանց աշխատանքի վերաբերյալ (հայտագրերի փախանակումը տեղի է ունեցել սեպտեմբերի 30-ին եւ դեկտեմբերի 30-ին, 2005թ., ուժի մեջ է մտել 2006թ. հոկտեմբերի 16-ին)
Առևտրատնտեսական կապեր
- Հայ-ամերիկյան առեւտրատնտեսական համագործակցությունը կանոնակարգվում է «Տնտեսական հարցերով հայ-ամերիկյան աշխատանքային խմբի» (USATF) տարեկան մեկ անգամ գումարվող նիստերում: Աշխատանքային խմբի վերջին նիստը գումարվեց 2011թ. սեպտեմբերի 26-ին Վաշինգտոնում:
- Ամերիկյան ակտիվ միջնորդությամբ Համաշխարհային Բանկն ու Արժույթի Միջազգային Հիմնադրամը Հայաստանում իրականացրել են շուրջ մեկ մլրդ. դոլարի երկարաժամկետ վարկային եւ դրամաշնորհային ծրագրեր։
- ՀՀ-ԱՄՆ առեւտրատնտեսական հարաբերությունների զարգացման վկայությունն է նաեւ Հայաստանին Մշտական կանոնավոր առեւտրային հարաբերությունների` Permanent Normal Trade Relations (PNTR) կարգավիճակի շնորհումը (2004թ.), բարձր տեխնոլոգիաների վաճառքն արգելակող Ջեքսոն-Վենիքի ուղղման վերացումը:
- Հայ-ամերիկյան տնտեսական հարաբերությունների կարեւոր մաս էր կազմում համագործակցությունը Հազարամյակի մարտահրավեր ծրագրի շրջանակներում: 2006թ. մարտի 27-ին Վաշինգտոնում ստորագրվել է Հազարամյակի մարտահրավեր կորպորացիայի եւ Հայաստանի Հանրապետության միջեւ համաձայնագիրը, ըստ որի Հայաստանին հատկացվեց 235.65 մլն. դոլար, որը ուղղվեց գյուղական ճանապարհների վերականգնման, ոռոգման ենթակառուցվածքներում ռազմավարական ներդրումներ կատարելու, ֆինանսական ու տեխնիկական աջակցություն ցուցաբերելու, ֆերմերներին եւ ագրոբիզնեսին աջակցելու հնգամյա ծրագրի համար: ՀՄՀ-Հայաստան ծրագիրը ավարտվեց 2011թ. սեպտեմբեր:Աշխատանքային խմբի առաջիկա նիստը կգումարվի 2013թ. նոյեմբերի 22-ին Վաշինգտոնում: Աշխատանքային խմբի առաջիկա նիստը կգումարվի 2015թ. մարտին Երեւանում:
- 2015թ. մայիսի 7-ին ԱՄՆ առևտրի ներկայացուցչի Եվրոպայի ու Միջին Արևելքի հարցերով տեղակալ Դեն Մուլանին և ՀՀ Արտաքին գործերի նախարար Էդվարդ Նալբանդյանը ստորագրել են Հայաստանի Հանրապետության և Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների միջև Առևտրի և ներդրումների շրջանակային համաձայնագիրը։
- 2015 թվականի նոյեմբերի 19-ին Երևանում կայացավ Տնտեսական հարցերով հայ-ամերիկյան միջկառավարական հանձնաժողովի նիստը, որը համանախագահում էին ՀՀ փոխվարչապետ Վաչե Գաբրիելյանը և Եվրոպայի և Եվրասիայի հարցերով ԱՄՆ պետքարտուղարի փոխտեղակալ Բրիջեթ Բրինքը:
- 2015 թվականի նոյեմբերի 17-ին Երևանում կայացավ ՀՀ և ԱՄՆ միջև ստորագրված Առևտրի և ներդրումների շրջանակային համաձայնագրի խորհրդի առաջին նիստը:
- 2016 թվականի հոկտեմբերի 7-ին Վաշինգտոնում կայացավ Հայ-ամերիկյան միջկառավարական հանձնաժողովի վերջին նիստը, որը համանախագահում էին ՀՀ փոխվարչապետ Վաչե Գաբրիելյանը և Եվրոպայի և Եվրասիայի հարցերով ԱՄՆ պետքարտուղարի փոխտեղակալ Բրիջեթ Բրինքը:
- 2018թ. մարտի 19-ին Վաշինգտոնում՝ ԱՄՆ Առևտրային ներկայացուցչի գրասենյակում, տեղի ունեցավ Հայ-ամերիկյան առևտրի ու ներդրումների խորհրդի նիստը, որը նախագահել են ՀՀ տնտեսական զարգացման և ներդրումների նախարարի տեղակալ Հովհաննես Ազիզյանը և ԱՄՆ առևտրային ներկայացուցչի տեղակալ Դանիել Մուլանին:
Հայաստանի և ԱՄՆ միջև ապրանքաշրջանառության ծավալները (հազ. ԱՄՆ դոլար)
| արտահանում | ներմուծում (ըստ ապրանքի ծագման երկրի) | ներմուծում (ըստ առևտուր անող երկրի) | |
|---|---|---|---|
| 2011 | 100727.6 | 147372.1 | 153562.8 |
| 2012 | 87467.9 | 143074.2 | 142768.2 |
| 2013 | 89029.7 | 137445.2 | 132733.2 |
| 2014 | 91412.4 | 132018.5 | 144912.5 |
| 2015 | 52959.7 | 109154.1 | 107333.0 |
| 2016 | 38793.8 | 88105.6 | 73277.0 |
| 2017 | 68466.1 | 136324.4 | 117473.4 |
| 2018 | 47675.2 | 178392.3 | 190586.4 |
Արտահանվող հիմնական ապրանքատեսակները
- սպիրտ եւ սպիրտային ապրանքներ
- գորգեր եւ հատակի տեքստիլ ծածկոցներ
- ադամանդներ եւ այլ թանկարժեք եւ կիսաթանկարժեք քարեր ու մետաղներ
- ալյումին
Ներմուծվող հիմնական ապրանքատեսակները
- ավտոմեքենաներ (մարդատար եւ բեռնատար)
- բջջային հեռախոսներ եւ կապի այլ սարքավորումներ
- համակարգիչներ
- հագուստ
- միս եւ մսամթերք
Թարմացված է առ 05.04.2019