Երկկողմ հարաբերություններ
Եվրոպական Միություն
ՀՀ համագործակցությունը ԵՄ հետ
Համագործակցությունը Եվրոպական միության հետ Հայաստանի Հանրապետության արտաքին քաղաքականության կարևոր ուղղություններից է:
Անկախությունից ի վեր, ԵՄ հետ համագործակցությունը մեծապես նպաստել է Հայաստանում տնտեսության, արդարադատության, պետական կառավարման ոլորտներում բարեփոխումների իրականացմանը, ժողովրդավարական հասարակության կայացմանը, մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանությամբ զբաղվող ինստիտուտների ամրապնդմանը:
2014թ. օգոստոսի 5-ին ԵՄ-ում ՀՀ առաքելության ղեկավար է նշանակվել դեսպան Թաթուլ Մարգարյանը։ 2015թ. սեպտեմբերի 1-ին Հայաստանում ԵՄ պատվիրակության ղեկավար է նշանակվել Պյոտր Սվիտալսկին։
ՀՀ-ԵՄ Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագիր
ՀՀ և ԵՄ միջև համագործակցությունը դեռևս կանոնակարգվում է 1996թ. ստորագրված և 1999թ. ուժի մեջ մտած Գործընկերության և համագործակցության մասին համաձայնագրով, քանի որ նոր՝ Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագիրը (ՀԸԳՀ) ստորագրվել է, սակայն դեռ ուժի մեջ չի մտել: 2018թ. ապրիլի 11-ին ՀՀ ԱԺ, միաձայն քվեարկությամբ, վավերացրեց համաձայնագիրը։
ՀԸԳՀ շուրջ պաշտոնական բանակցությունների մեկնարկը տրվեց 2015թ. դեկտեմբերի 7-ին՝ Բրյուսելում, ՀՀ ԱԳ նախարար Է. Նալբանդյանի և ԵՄ Բարձր հանձնակատար Ֆ. Մոգերինիի ներկայությամբ։ Գործընթացը տևեց մեկ տարի երկու ամիս, տեղի ունեցավ բանակցային 9 փուլ։
2017թ. փետրվարի 27-ին ՀՀ Նախագահ Սերժ Սարգսյանը և ԵՄ Խորհրդի նախագահ Դոնալդ Տուսկը Բրյուսելում հայտարարեցին բանակցային գործընթացի ավարտի մասին, իսկ մարտի 21-ին՝ Երևանում, կողմերը նախաստորագրեցին ՀԸԳՀ-ն։
2017թ. նոյեմբերի 24-ին, Բրյուսելում կայացած Արևելյան գործընկերության 5-րդ գագաթնաժողովի շրջանակներում, ՀԸԳՀ ստորագրվեց ՀՀ ԱԳ նախարար Է. Նալբանդյանի և ԵՄ Բարձր ներկայացուցիչ Ֆ. Մոգերինիի կողմից՝ նախագահներ Սարգսյանի և Տուսկի ներկայությամբ։
2018թ. մայիսի 16-ին Եվրոպական խորհրդարանի Արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովը քվեարկությամբ հավանության արժանացրեց ՀՀ-ԵՄ Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագրի սատարման բանաձևի և ՀՀ-ԵՄ հարաբերությունների վերաբերյալ հարակից բանաձևի նախագծերը։ Նախատեսվում է, որ Եվրոպական խորհրդարանը հուլիսի 3-ին կայանալիք լիագումար նիստում վերջնական ձևով կհաստատի վերոնշյալ բանաձևերը։
2018թ. հունիսի 1-ից, համաձայն ՀԸԳՀ 385-րդ հոդվածի դրույթների, սկսվել է Համաձայնագրի ժամանակավոր կիրարկումը։
2018թ. հունիսի 21-ին արտաքին գործերի նախարար Զոհրաբ Մնացականյանի գլխավորած ՀՀ պաշտոնական պատվիրակությունը մասնակցեց ՀՀ-ԵՄ Գործընկերության խորհրդի անդրանիկ նիստին: Կողմերը հատուկ նշեցին, որ սա առաջին հանդիպումն է Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագրի ժամանակավոր կիրարկման մեկնարկից հետո՝ ընդգծելով, որ Գործընկերության խորհուրդը հնարավորություն է ընձեռում ամփոփելու ընդհանուր օրակարգի իրագործման ներկա մակարդակը և նախանշելու համագործակցության հետագա խորացման հեռանկարները։ Կողմերը վերահաստատեցին համաձայնագրի նշանակությունը՝ որպես հարաբերությունների իրավական հիմքի, որը գործնականում ընդգրկում է բոլոր կենսական ոլորտները և համագործակցության շրջանակները:
2018թ. մայիսի 17-ին Երևանում կայացավ ՀՀ-ԵՄ Արդարադատության, ազատության և անվտանգության ենթակոմիտեի 9-րդ նիստը, որի ընթացքում քննարկվեցին միգրացիային, թրաֆիքինգի դեմ պայքարին, արդարադատության համակարգի բարեփոխումներին, անձնական տվյալների պաշտպանությանը և այլ կարևոր ոլորտներին վերաբերող հարցեր։
Երկկողմ բարձրաստիճան փոխայցելություններ /2015-2018թթ./
Հայաստանից
| 2018թ. հունիս | ՀՀ ԱԳ նախարար Զոհրաբ Մնացականյանի գլխավորած պատվիրակություն |
| 2018թ. փետրվար | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան |
| 2017թ. մայիս | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան |
| 2017թ. փետրվար | Նախագահ Սերժ Սարգսյան |
| 2016թ. հունվար | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան |
Եվրոպական Միությունից
| 2018թ. հունիս | Եվրոպական խորհրդարանի պատվիրակություն |
| 2018թ. մայիս | Հարավային Կովկասի և Վրաստանի ճգնաժամի հարցերով ԵՄ Հատուկ ներկայացուցիչ Տոյվո Կլաար |
| 2017թ. հոկտեմբեր | Յոհանես Հան, Եվրոպական հարևանության քաղաքականության և ընդլայնման բանակցությունների հարցերով ԵՄ հանձնակատար |
| 2017թ. հոկտեմբեր | ԵՄ Խորհրդի Քաղաքական և անվտանգության կոմիտե |
| 2017թ. փետրվար | Քրիստիան Դանիելսոն, Եվրոպական հանձնաժողովի Հարևանության հարցերով Գլխավոր տնօրեն |
| 2016թ. մարտ | Ֆեդերիկա Մոգերինի, Եվրոպական հանձնաժողովի փոխնախագահ, Արտաքին և անվտանգության քաղաքականության հարցերով ԵՄ բարձր ներկայացուցիչ |
| 2015թ. հուլիս | Դոնալդ Տուսկ, Եվրոպական խորհրդի նախագահ |
| 2015թ. մարտ | Յոհանես Հան, Եվրոպական հարևանության քաղաքականության և ընդլայնման բանակցությունների հարցերով ԵՄ հանձնակատար |
2017թ. նոյեմբերին Հարավային Կովկասի և Վրաստանի ճգնաժամի հարցերով ԵՄ հատուկ ներկայացուցչի պաշտոնում նշանակվեց դեսպան Տոյվո Կլաարը։ Նա արդեն երկու այցելություն է կատարել Հայաստան՝ 2017թ. դեկտեմբերի 1-ին և 2018թ. փետրվարի 21-22-ին։
Ոլորտային համագործակցություն Եվրոպական Միության հետ
Շարժունակություն
2011թ. հոկտեմբերի 27-ին Լյուքսեմբուրգում ստորագրվել է ՀՀ և ԵՄ ու ԵՄ 10 անդամ երկրների միջև «Շարժունակության շուրջ գործընկերություն» համատեղ հռչակագիրը, որի շրջանակներում նախատեսվում է միգրացիայի ոլորտի կառավարմանը, աշխատանքային միգրացիային, մասնագիտական վերապատրաստմանը և մի շարք այլ ոլորտների ուղղված ծրագրերի իրականացում:
Շարժունակության շուրջ ԵՄ գործընկերների հետ բարձրաստիճան առաջին հանդիպումը կայացավ 2015թ. դեկտեմբերին, երկրորդը՝ 2018թ. հունվարի 23-ին Բրյուսելում: Քննարկումների արդյունքում կողմերն արձանագրել են Շարժունակության շուրջ գործընկերության համատեղ հռչակագրի իրականացման առաջընթացը և պայմանավորվել առավել համակարգված դարձնել ներգրավված կառույցների և կազմակերպությունների աշխատանքը, ապագա նախաձեռնություններն ու ծրագրերը:
2015թ.-ից մեկնարկել է «Աջակցություն միգրացիային և սահմանային կառավարմանը» ծրագիրը, որն իրականացնում է Միգրացիոն քաղաքականության զարգացման միջազգային կենտրոնի հայաստանյան գրասենյակը:
ՇԳ ֆինանսական գործիքի շրջանակներում փոքրածավալ ծրագրեր է իրականացնում նաև ՀՀ Զբաղվածության գործակալությունը՝ Շվեդիայի Զբաղվածության հանրային գրասենյակի հետ համատեղ:
- - - - - -
Եվրոպական միության հետ ոլորտային համագործակցության ընդլայնման նպատակով 2012թ. դեկտեմբերին ԵՄ հետ ստորագրվել է ԵՄ ծրագրերին Հայաստանի մասնակցության ընդհանուր սկզբունքների վերաբերյալ արձանագրությունը, որն ուժի մեջ է մտել 2014թ. մարտի 1-ից և Հայաստանին հնարավորություն է ընձեռում մասնակցելու ԵՄ տարբեր ծրագրերին և գործակալություններին կրթական, առողջապահական, մշակութային և մի շարք ոլորտներում:
2015թ. դեկտեմբերի 7-ին Բրյուսելում ստորագրվել է «Ձեռնարկությունների և փոքր ու միջին ձեռնարկությունների մրցունակություն (COSME) (2014-2020) ծրագրին ՀՀ մասնակցության մասին համաձայնագիրը, որն ուժի մեջ է մտել 2016թ. սկզբին:
2016թ. մայիսի 19-ին Բրյուսելում ՀՀ ԿԳ նախարար Լ. Մկրտչյանն ու ԵՄ հանձնակատար Կ. Մոյդաշը ստորագրեցին Եվրոպական միության հետազոտությունների և նորարարության «Հորիզոն 2020» շրջանակային ծրագրին Հայաստանի միանալու համաձայնագիրը:
2016թ. դեկտեմբերի 1-ին Բրյուսելում կայացած ԵՄ խորհրդի նիստին որոշում ընդունվեց Եվրոպական հանձնաժողովին տրամադրել մանդատ՝ Հայաստանի հետ Համապարփակ օդային փոխադրումների մասին (Ընդհանուր ավիացիոն գոտու) համաձայնագրի շուրջ բանակցություններ սկսելու նպատակով։ 2017թ. մարտին մեկնարկեցին բանակցությունները, իսկ համաձայնագրի տեքստը նախաստորագրվեց նոյեմբերի 24-ին, Բրյուսելում՝ ԱլԳ գագաթնաժողովի շրջանակներում։
2016թ. դեկտեմբերի 15-ին ՀՀ կառավարությունն ընդունեց ԵՄ «Ստեղծագործ Եվրոպա» նախաձեռնության «Մշակույթ» բաղադրիչին անդամակցության բանակցությունները սկսելու մասին որոշում։ 2017թ. ընթացքում կողմերը բանակցել են համաձայնագրի տեքստը, որը՝ Փոխըմբռնման հուշագրի տեսքով, ստորագրվեց 2018թ. մարտի 21-ին, Բրյուսելում՝ ՀՀ մշակույթի նախարար Ա. Ամիրյանի և ԵՄ կրթության, մշակույթի, երիտասարդության և սպորտի հարցերի հանձնակատար Տ. Նավրաչիչի կողմից։
2017թ. նոյեմբերի 24-ին Բրյուսելում ՀՀ և ԵՄ ստորագրեցին բարձրաստիճան փոխըմբռնման փաստաթուղթ, որը հաստատեց Հայաստանի ավտոմայրուղիների և երկաթգծի համակարգի ինտեգրումը Տրանսեվրոպական տրանսպորտային ցանցին (TEN-T)։
ԵՄ հետ մուտքի վիզաների դյուրացում
2012թ. դեկտեմբերի 17-ին Հայաստանի և ԵՄ միջև ստորագրվել են Վիզաների դյուրացման, իսկ 2013թ. ապրիլի 19-ին` հետընդունման համաձայնագրերը, որոնք ուժի մեջ են մտել 2014թ. հունվարի 1-ից:
Վիզաների դյուրացման համաձայնագրով ԵՄ երկրներ պարզեցված մուտք է նախատեսվում ՀՀ՝ մի շարք խմբերի քաղաքացիների համար: ՀՀ կառավարության որոշմամբ ԵՄ անդամ և ԵՄ Շենգենյան դրույթները կիրառող ԵՄ ոչ անդամ երկրների քաղաքացիների համար 2013թ. հունվարից սահմանվել է առանց մուտքի վիզայի այցելությունների ռեժիմ:
Վիզաների դյուրացման և ռեադմիսիայի համաձայնագրերի իրականացումը դիտարկելու նպատակով ստեղծվել են համատեղ երկու կոմիտե։ Վերջիններիս չորրորդ տարեկան նիստերն անցկացվել են 2018թ. հունվարին՝ Բրյուսելում։
Մարդու իրավունքների հարցերով ԵՄ-Հայաստան երկխոսություն
2009 թ.-ից Հայաստանի և Եվրոպական միության միջև տեղի է ունենում մարդու իրավունքների շուրջ պարբերական երկխոսություն: Հանդիպումները տեղի են ունենում տարեկան մեկ անգամ, հաջորդաբար՝ Երևանում և Բրյուսելում:
Երկխոսության ընդգրկուն օրակարգը ներառում է մարդու իրավունքներին վերաբերող բազմաթիվ հարցեր` մարդու իրավունքների պաշտպանության ազգային համակարգը, դատական բարեփոխումներ, արտահայտվելու և տեղեկատվության ազատություն, հավաքներ անցկացնելու և միավորումներ կազմելու ազատություն, քաղաքացիական հասարակության գործունեություն: 2017թ. մայիսի 29-ին Բրյուսելում կայացավ ՀՀ-ԵՄ Մարդու իրավունքների շուրջ երկխոսության 8-րդ նիստը:
Եվրոպական հարևանության քաղաքականություն
2015թ. մարտին ԵՄ հանձնաժողովի կողմից հրապարակվել է Եվրոպական հարևանության քաղաքականության վերանայման մասին առաջարկը` գործընկեր երկրների հետ համագործակցությունն առավել արդյունավետ դարձնելու վերաբերյալ: Հարցադրումների բաժանումը կատարվել է հինգ ուղղություններով` տարբերակում, թիրախային համագործակցություն, ճկունություն, համատեղ պատասխանատվություն և տեսանելիություն: 2015թ. նոյեմբերի 18-ին Եվրոպական խորհրդարանը հավանություն տվեց վերանայված ԵՀՔ-ին, իսկ դեկտեմբերի 14-ին՝ Եվրոպական խորհուրդը հաստատեց այն: Հայաստանը ողջունել է նոր քաղաքականության շրջանակներում տարբերակման և «ավելին ավելիի դիմաց» սկզբունքներով առաջնորդվելու գաղափարը:
ԵՀՔ վերանայումից, մասնավորապես՝ տարբերակման սկզբունքի ամրագրումից հետո, Եվրոպական միությունը նոր մոտեցումներ է ձևավորել իր գործընկերների հետ հարաբերությունների զարգացման ուղղությամբ։ 2016թ. հոկտեմբերին Արտաքին գործողությունների եվրոպական ծառայության և Եվրոպական հանձնաժողովի համատեղ պատվիրակությունն այցելեց Երևան և հայկական կողմին ներկայացրեց «Գործընկերության առաջնայնություններ» փաստաթղթի նախագիծը։ Մի քանի փուլ քննարկումների արդյունքում փաստաթուղթը հաստատվեց 2017թ. նոյեմբերի 20-ին, իսկ ստորագրվեց 2018թ. փետրվարի 21-ին, Բրյուսելում՝ ԱԳ նախարար Է. Նալբանդյանի և ԵՄ Բարձր ներկայացուցիչ Ֆ. Մոգերինիի կողմից։ Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագրի հետ միասին՝ «Գործընկերության առաջնայնությունները» կդառնան առաջիկա տարիներին երկկողմ համագործակցության հիմնական ուղենիշները։
«Գործընկերության առաջնայնություններին» զուգահեռ՝ ԵՄ-ը հայկական կողմի հետ քննարկում էր 2017-2020թթ. Հայաստանին տրամադրվելիք «Միասնական աջակցության շրջանակ» փաստաթուղթը, որն ընդգրկում է մոտ 20 ոլորտային ուղղություններ։ Այն ԵՄ կողմից հաստատվեց 2017թ. նոյեմբերին։
Արևելյան գործընկերություն (ԱլԳ)
ԱլԳ-ը մեկնարկել է 2009թ. մայիսի 7-ին Պրահայում կայացած ԵՄ և Արևելյան գործընկեր պետությունների ղեկավարների գագաթնաժողովով, որի ընթացքում ընդունվել է համատեղ հռչակագիր:
Արևելյան գործընկերության (ԱլԳ) շրջանակներում բազմակողմ համագործակցությունը հիմնականում իրականացվում է 4 թեմատիկ պլատֆորմների և 12 փորձագիտական աշխատանքային խմբերի միջոցով։ Բրյուսելյան գագաթնաժողովի արդյունքում հաստատվեց ԱլԳ նոր ճարտարապետությունը, որը, հիմք ընդունելով նոր առաջնայնությունները, համապատասխան փոփոխություններ է նախատեսում արդեն իսկ գոյություն ունեցող պլատֆորմների և աշխատանքային խմբերի կառուցվածքում։
Նորացված պլատֆորմներն են.
- Պետական կառույցների հզորացում և լավ կառավարում,
- Տնտեսական զարգացում և շուկայական հնարավորություններ,
- Փոխկապակցվածություն, էներգախնայողություն, բնապահպանություն և կլիմայի փոփոխություն,
- Շարժունակություն և մարդկանց միջև շփումներ:
Բազմակողմ համագործակցության ձևաչափերից են հանդիսանում ոլորտային նախարարական հանդիպումները և ԱլԳ արտգործնախարարների ոչ պաշտոնական երկխոսությունը, որը հաջորդաբար տեղի է ունենում գործընկեր երկրներից մեկի մայրաքաղաքում:
Արևելյան գործընկերության շրջանակներում կայացած միջոցառումներին ՀՀ մասնակցությունը
| Գագաթնաժողովներ | |
| 2017թ. նոյեմբեր, Բրյուսել | Նախագահ Սերժ Սարգսյան, ԱլԳ գագաթնաժողով |
| 2015թ. մայիս, Ռիգա | Նախագահ Սերժ Սարգսյան, ԱլԳ գագաթնաժողով |
| 2013թ. նոյեմբեր, Վիլնյուս | Նախագահ Սերժ Սարգսյան, ԱլԳ գագաթնաժողով |
| 2011թ. սեպտեմբեր, Վարշավա | Նախագահ Սերժ Սարգսյան, ԱլԳ գագաթնաժողով |
| 2009թ. մայիս, Պրահա | Նախագահ Սերժ Սարգսյան, ԱլԳ գագաթնաժողով |
| Նախարարական հանդիպումներ | |
| 2018թ. հունիս, Մինսկ | ԱԳ նախարար Զոհրաբ Մնացականյան, ԱլԳ ոչ պաշտոնական երկխոսության նիստ |
| 2017թ. հուլիս, Քիշնև | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան, ԱլԳ ոչ պաշտոնական երկխոսության նիստ |
| 2017թ. հունիս, Լյուքսեմբուրգ | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան, ԱլԳ ԱԳ նախարարների հանդիպում |
| 2017թ. ապրիլ, Վարշավա | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան, Վիշեգրադյան քառյակի և ԱլԳ ընդլայնված նախարարական հանդիպում |
| 2016թ. նոյեմբեր, Երևան | ԱլԳ նախարարական ոչ պաշտոնական երկխոսության նիստ |
| 2016թ. հուլիս, Կիև | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան, ԱլԳ ոչ պաշտոնական երկխոսության նիստ |
| 2016թ. մայիս, Բրյուսել | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան, ԱլԳ ԱԳ նախարարների հանդիպում |
| 2016թ մայիս, Պրահա | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան Վիշեգրադյան քառյակի և ԱլԳ ընդլայնված նախարարական հանդիպում |
| 2015թ. նոյեմբեր, Թբիլիսի | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան, ԱլԳ ոչ պաշտոնական երկխոսության նիստ |
| 2015թ. հունիս, Մինսկ | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան, ԱլԳ ոչ պաշտոնական երկխոսության նիստ |
| 2015թ. մայիս, Բրատիսլավա | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան Վիշեգրադյան քառյակի և ԱլԳ ընդլայնված նախարարական հանդիպում |
| 2015թ. ապրիլ, Լյուքսեմբուրգ | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան, ԱլԳ ԱԳ նախարարների հանդիպում |
| 2014թ. հուլիս, Բրյուսել | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան, ԱլԳ ԱԳ նախարարների հանդիպում |
| 2013թ. սեպտեմբեր, Երևան | ԱլԳ նախարարական ոչ պաշտոնական երկխոսության նիստ |
| 2013թ. հուլիս, Բրյուսել | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան, ԱլԳ ԱԳ նախարարների հանդիպում |
| 2013թ. մայիս, Կրակով | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան Վիշեգրադյան քառյակի և ԱլԳ ընդլայնված նախարարական հանդիպում |
| 2013թ. փետրվար, Թբիլիսի | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան, ԱլԳ ոչ պաշտոնական երկխոսության նիստ |
| 2012թ. հուլիս, Բրյուսել | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան, ԱլԳ ԱԳ նախարարների հանդիպում |
| 2012թ. հունիս, Քիշնև | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան, ԱլԳ ոչ պաշտոնական երկխոսության նիստ |
| 2011թ. մարտ, Բրատիսլավա | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան, Վիշեգրադյան քառյակի և ԱլԳ ընդլայնված նախարարական հանդիպում |
| 2010թ. դեկտեմբեր, Բրյուսել | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան, ԱլԳ ԱԳ նախարարների հանդիպում |
| 2009թ. դեկտեմբեր, Բրյուսել | ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան, ԱլԳ ԱԳ նախարարների հանդիպում |
2017թ. նոյեմբերի 24-ին Բրյուսելում կայացավ ԱլԳ 5-րդ գագաթնաժողովը։ ԵՄ կողմից Արևելյան հարևանության քաղաքականության վերանայումից հետո այս գագաթնաժողովը կարևոր հանգրվան դարձավ ԱլԳ ձևաչափի վերաիմաստավորման համար՝ ամենաբարձր մակարդակով քննարկելու, ներկայացնելու ակնհայտ հաջողություններն ու ձեռքբերումները և նոր լիցք հաղորդելու այդ ընդլայնված համագործակցությանը։
Գագաթնաժողովի մասնակիցներին էր ներկայացվել նաև «20 արդյունք մինչև 2020» փաստաթուղթը, որը կոնկրետ նպատակակետերին ուղղված և շոշափելի արդյունքներ ապահովող գործողու, թյունների մի փաթեթ, որի իրականացումը պետք է մեծացնի ԱլԳ տեսանելիությունը մեր հասարակություններում ու է՛լ ավելի ամրապնդի այս ձևաչափի նկատմամբ վստահությունը։ Ինչ վերաբերում է ԱլԳ կառուցվածքում առաջարկվող փոփոխություններին, ապա դրանք միտված են այն դարձնելու ավելի ընդգրկուն, թափանցիկ և արդյունավետ։
Գագաթնաժողովը վերահաստատեց Արևելյան գործընկերության ձեռքբերումները, մասնավորապես՝ տարբերակման սկզբունքի ամրապնդումը՝ ընդգծելով նաև, որ ԵՄ աջակցությունը գործընկերներին պայմանավորված կլինի բարեփոխումների ուղղությամբ իրականացվող կոնկրետ քայլերով՝ հիմնված «ավելին-ավելիի-դիմաց» մոտեցման վրա։
Գագաթնաժողովի արդյունքում մասնակից երկրների ղեկավարների կողմից ընդունվեց Համատեղ հռչակագիր, որն, ի թիվս այլ հարցերի, ողջունում է ՀՀ-ԵՄ Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագրի ստորագրումը։
Բրյուսելի հռչակագրում կարևորվում են նաև պետական կառավարման ոլորտի ու դատաիրավական համակարգի բարեփոխումների իրականացումը, կոռուպցիայի դեմ պայքարը, ինչպես նաև համագործակցության զարգացումն այնպիսի ոլորտներում, ինչպիսիք են՝ էներգետիկան, տրանսպորտն ու հաղորդակցությունը։ Այս կապակցությամբ կարևորվել են Տրանս-եվրոպական տրանսպորտային ցանցում (TEN-T) ԱլԳ երկրների ներգրավումը և համապատասխան Բարձր մակարդակի փոխըմբռնման փաստաթղթերի ստորագրումը, և աջակցություն է հայտնվել ՀՀ-ԵՄ Ընդհանուր ավիացիոն գոտու համաձայնագրին:
Հռչակագրում հղում է արվում նաև Հայաստանի հետ պատեհ ժամանակին վիզաների ազատականացման երկխոսության մեկնարկին՝ հաշվի առնելով, որ գործեն լավ կառավարվող և անվտանգ շարժունակության պայմանները, այդ թվում` կողմերի միջև մուտքի վիզաների դյուրացման և ռեադմիսիայի համաձայնագրերի արդյունավետ իրականացումը։
Հատուկ ուշադրություն կդարձվի երիտասարդ սերնդի աջակցությանը և հզորացմանը, մասնավորապես՝ նրանց հմտությունների, քաղաքացիական ներգրավվածության և համերաշխության զարգացման, ակադեմիական շարժունության ընդլայնման և աշխատունակության ու ձեռնարկատիրական ոգին խթանելու ուղղությամբ Համապարփակ երիտասարդական քաղաքականության շրջանակի և ԵՄ կողմից ներկայացված երիտասարդական փաթեթի միջոցով:
Գագաթնաժողովի մասնակիցները կոչ են անում ավելացնել ջանքերը՝ խթանելու տարածաշրջանում առկա չլուծված հակամարտությունների խաղաղ կարգավորման գործընթացը՝ միջազգային իրավունքի սկզբունքների և նորմերի հիման վրա և ողջունում են ջանքերը և ԵՄ ամրապնդված դերակատարությունը հակամարտությունների կարգավորման և վստահության ամրապնդման գործում՝ գոյություն ունեցող և համաձայնեցված բանակցային ձևաչափի և գործընթացի շրջանակներում։
2015թ. մայիսի 21-22-ը Ռիգայում տեղի ունեցավ ԱլԳ գագաթնաժողովը, որի արդյունքում ամրագրվեց տարբերակված մոտեցմամբ` ընդհանուր արժեքներին հավատարմության և բարեփոխումների իրականցման գործում գրանցված առաջընթացի հիման վրա ԵՄ և գործընկեր երկրների միջև փոխշահավետ համագործակցություն ծավալելու հանձնառությունը:
Հայաստանի համար ԵՄ հետ համագործակցության կարևոր ոլորտներից է շարժունակության և մարդկանց միջև կապերի խրախուսումը: Հռչակագրում հղում է արվում ԵՄ հետ վիզաների ազատականացման ուղղությամբ առաջիկայում քայլեր ձեռնարկելու երկուստեք պատրաստակամությանը:
Գագաթնաժողովի մասնակիցները վերահաստատեցին իրենց լիակատար աջակցությունը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների միջնորդական ջանքերին` ուղղված Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորմանը:
Գագաթնաժողովի արդյունքում ընդունված համատեղ հռչակագրում վերահաստատվեց նաև, որ Հայաստանի և ԵՄ միջև առկա է ընդհանուր ըմբռնում ապագա համաձայնագրի շրջանակի` ուղղված փոխադարձ հետաքրքրություն ներկայացնող բոլոր ոլորտներում համապարփակ համագործակցության հետագա զարգացմանը և ամրապնդմանը:
2013թ. նոյեմբերի 29-ին կայացած Արևելյան գործընկերության Վիլնյուսյան գագաթնաժողովի շրջանակներում ընդունվել է Հայաստանի Հանրապետության և Եվրոպական միության միջև համատեղ հայտարարություն, որով վերահաստատվում է երկուստեք հանձնառությունը՝ շարունակելու զարգացնել և ամրապնդել փոխադարձ հետաքրքրություն ներկայացնող բոլոր ոլորտներում համապարփակ համագործակցությունը։
ՀՀ-ԵՄ Գործընկերության և համագործակցության համաձայնագրով նախատեսված համագործակցության մարմինների հանդիպումները
Հայաստան–ԵՄ Գործընկերության և համագործակցության համաձայնագրով նախատեսված են Համագործակցության խորհրդի, Համագործակցության կոմիտեի, Խորհրդարանական համագործակցության կոմիտեի և մի շարք ենթակոմիտեների տարեկան հանդիպումներ: Հանդիպումները տեղի են ունենում հաջորդաբար Երևանում և Բրյուսելում` բացառությամբ Համագործակցության խորհրդի, որի նիստերը տեղի են ունենում Բրյուսելում:
2018թ. հունվարի 30-31-ին Երևանում կայացավ «Էներգետիկայի, տրանսպորտի, շրջակա միջավայրի, քաղաքացիական պաշտպանության» հարցերով Հայաստան-ԵՄ համագործակցության ենթակոմիտեի 5-րդ նիստը։
2017թ. մայիսի 23-ին Բրյուսելում կայացավ ՀՀ-ԵՄ Համագործակցության խորհրդի 17-րդ նիստը, որը նախագահում էր ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյանը:
2017թ. մայիսի 30-ին Բրյուսելում կայացավ Արդարադատության, ազատությունների և անվտանգության հարցերով ՀՀ-ԵՄ համագործակցության ենթակոմիտեի հերթական հանդիպումը:
2017թ. դեկտեմբերի 19-20-ին Երևանում կայացավ Հայաստան–ԵՄ խորհրդարանական համագործակցության կոմիտեի հերթական՝ 17-րդ հանդիպումը:
2016թ. դեկտեմբերի 15-ին Բրյուսելում կայացավ ՀՀ-ԵՄ Համագործակցության կոմիտեի հերթական 17-րդ նիստը:
Խորհրդարանական համագործակցություն
ԵՄ հետ միջխորհրդարանական համագործակցությունը տեղի է ունենում ՀՀ-ԵՄ Խորհրդարանական համագործակցության կոմիտեի և Եվրոնեստ խորհրդարանական վեհաժողովի շրջանակներում:
2017թ. դեկտեմբերի 19-20-ին Երևանում կայացել է ԵՄ-Հայաստան խորհրդարանական համագործակցության կոմիտեի հերթական՝ 17-րդ նիստը, որի ընթացքում քննարկվել են Հայաստան-ԵՄ հարաբերությունների հեռանկարները նոր՝ Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագրի ստորագրումից հետո, ինչպես նաև տարածաշրջանային անվտանգությանն ու համագործակցությանը, Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության խաղաղ կարգավորմանը վերաբերող մի շարք հարցեր։ Քննարկումների արդյունքում ընդունվել է Համատեղ եզրափակիչ հայտարարություն և առաջարկություններ փաստաթուղթը։
2017թ. մայիսի 25-26-ին Երևանում էր Եվրոպական խորհրդարանի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի նախագահ Դեյվիդ ՄքԱլիսթերի գլխավորած պատվիրակությունը։ Ազգային ժողովում ունեցած քննարկումներից զատ, հանդիպումներ եղան ՀՀ Նախագահի և ԱԳ նախարարի հետ։
2015թ. մարտի 16-18-ը Երևանում տեղի է ունեցել Արևելյան գործընկերության խորհրդարանական ձևաչափի` Եվրոնեստի հերթական չորրորդ լիագումար նիստը և կոմիտեների հանդիպումները: Արտահերթ ընթացակարգով քննարկվել և ընդունվել է Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի վերաբերյալ բանաձևը:
Առևտրատնտեսական հարաբերություններ
1992 թվականից ի վեր Հայաստանին տրամադրվող ԵՄ աջակցության ընդհանուր գումարը կազմել է ավելի քան 800 մլն եվրո:
Հայաստանի առևտրի ընդհանուր ծավալի 23.6%-ը բաժին է ընկնում ԵՄ-ին։ ԵՄ-ը հանդիսանում է նաև Հայաստանի ամենամեծ արտահանման շուկան՝ 26.7% մասնաբաժնով։ Ներմուծումների առումով ԵՄ-ը երկրորդն է՝ 22%:
2005թ. հուլիսից ի վեր ԵՄ «Արտոնությունների ընդհանրացված համակարգ» (GSP) ռեժիմի շրջանակներում Հայաստանը օգտվում է ԵՄ «GSP» Կանոնակարգի կայուն զարգացման և լավ պետական կառավարման հատուկ խրախուսական դրույթներից` այսպես կոչված «Արտոնությունների ընդհանրացված համալրված համակարգ» (GSP+) ռեժիմից: «GSP+» ռեժիմը հնարավորություն է տալիս հայ արտահանողներին արտոնյալ պայմաններով մուտք գործել ԵՄ շուկա՝ ապահովելով շուրջ 6400 ապրանքատեսակների արտահանումը դեպի ԵՄ շուկաներ զրոյական մաքսատուրքերով: 2016թ. տվյալներով՝ «GSP+» ռեժիմի միջոցով Հայաստանի արտահանումը ԵՄ կազմել է 108 մլն. եվրո։
Հայաստանի և ԵՄ-ի միջև ապրանքաշրջանառության ծավալները (մլն եվրո)
| Արտահանում | Ներմուծում | |
|---|---|---|
| 2013 | 261 | 717 |
| 2014 | 274 | 713 |
| 2015 | 305 | 629 |
| 2016 | 351 | 600 |
Հղումներ
Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագիր arm eng
Հայաստան-ԵՄ գործընկերության առաջնայնությունների փաստաթուղթ
20 արդյունք մինչև 2020-ը փաստաթուղթ
Արևելյան գործընկերության գագաթնաժողովի համատեղ հռչակագիր (Բրյուսել, նոյեմբերի 24, 2017թ.)
Արևելյան գործընկերության գագաթնաժողովի համատեղ հռչակագիր (Ռիգա, մայիսի 21-22, 2015թ.)
Արևելյան գործընկերության գագաթնաժողովի համատեղ հռչակագիր (Վիլնյուս, նոյեմբերի 28-29, 2013թ.)
Հավելյալ առևտրատնտեսական տվյալներ՝
http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2006/september/tradoc_113345.pdf
ԵՄ կայք - http://europa.eu/
Թարմացված է առ 28.01.2019թ.