Հայաստանի Հանրապետություն – Եվրոպական միություն գործընկերություն

Եվրոպական միության հետ գործընկերության զարգացումը Հայաստանի Հանրապետության արտաքին քաղաքականության կարևորագույն ուղղություններից է:

Եվրոպական միության հետ համագործակցությունը մեծապես նպաստել է Հայաստանում տնտեսության մի շարք ոլորտներում, արդարադատության, պետական կառավարման բնագավառներում բարեփոխումների իրականացմանը, ինչպես նաև ժողովրդավարական հասարակության կայացմանը, մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանությամբ զբաղվող կառույցների ամրապնդմանը:

Հայաստանի անկախությունից ի վեր Եվրոպական միությունը Հայաստանի զարգացման ծրագրերին ամենամեծ ֆինանասական աջակցություն տրամադրողներից է։

2020թ. հուլիսի 31-ին ԵՄ-ում Հայաստանի Հանրապետության ներկայացուցչության ղեկավար է նշանակվել դեսպան Աննա Աղաջանյանը։ 2019թ. սեպտեմբերի 17-ին Հայաստանում ԵՄ պատվիրակության ղեկավար է նշանակվել դեսպան Անդրեա Վիկտորինը։

Հայաստանի Հանրապետություն-Եվրոպական միություն Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագիր

Հայաստանի և Եվրոպական միության միջև գործընկերության իրավական հիմքը 2017թ. նոյեմբերի 24-ին ստորագրված Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագիրն է (ՀԸԳՀ): Համաձայնագիրն ուժի մեջ է մտել 2021թ. մարտի 1-ից։

Համաձայնագրի արդյունավետ կիրարկման նպատակով՝ Հայաստանի Հանրապետություն-Եվրոպական միություն ՀԸԳՀ համակարգող միջգերատեսչական հանձնաժողովի նախաձեռնությամբ մշակվել է ՀԸԳՀ-ի դրույթների իրականացման ճանապարհային քարտեզը։  Այն բաղկացած է 300-ից ավելի միջոցառումներից, որոնք վերաբերում են ամենատարբեր ոլորտներին, այդ թվում՝ կրթություն և գիտություն, առողջապահություն, սոցիալական պաշտպանվածություն, ենթակառուցվածքներ, տնտեսություն, շրջակա միջավայրի պաշտպանություն և այլն։

Համաձայնագրով ստեղծվել է գործընկերության ինստիտուցիոնալ շրջանակ։ ՀԸԳՀ-ով նախատեսված բարձրագույն քաղաքական մարմինը՝ Հայաստանի Հանրապետություն-Եվրոպական միություն Գործընկերության խորհուրդը, իրականացնում է Համաձայնագրի կիրարկման գործընթացի վերահսկումն ու գնահատումը։ Համաձայնագրով նախատեսված կանոնադրային այլ մարմիններն են՝ Գործընկերության կոմիտեն և Առևտրի հարցերով գործընկերության կոմիտեն, ինչպես նաև Գործընկերության ենթակոմիտեները։

Գործընկերության խորհուրդ

Հայաստանի Հանրապետություն-Եվրոպական միություն Գործընկերության խորհրդի նիստերը տեղի են ունենում տարեկան մեկ անգամ՝ Բրյուսելում։ ՀՀ-ԵՄ Գործընկերության խորհրդի վերջին՝ 3-րդ նիստը տեղի է ունեցել 2020թ․ դեկտեմբերի 17-ին։

Հայաստանի Հանրապետություն-Եվրոպական միություն Գործընկերության կոմիտե

Հայաստանի Հանրապետություն-Եվրոպական միություն Գործընկերության կոմիտեի նիստերը ևս տեղի են ունենում տարեկան մեկ անգամ, հաջորդաբար Երևանում և Բրյուսելում։ 2020-2021թթ. նոր տիպի կորոնավիրուսային համավարակով պայմանավորված Հայաստանի Հանրապետություն-Եվրոպական միություն գործընկերության կոմիտեի նիստերը տեղի չեն ունեցել։ Վերջին նիստը կայացել է 2019թ. դեկտեմբերի 16-ին՝ Բրյուսելում։

Հայաստանի Հանրապետություն-Եվրոպական միություն Առևտրի հարցերով գործընկերության կոմիտեի վերջին նիստը տեղի է ունեցել 2019թ․ հոկտեմբերի 17-ին՝ Բրյուսելում։

Գործընկերության ենթակոմիտեներ

Գործընկերության ենթակոմիտեների նիստերը տեղի են ունենում տարեկան մեկ անգամ, մասնավորապես՝

• 2020թ․ մարտի 11-12-ը տեսակապի միջոցով տեղի է ունեցել ՀՀ-ԵՄ Էներգետիկայի, տրանսպորտի, շրջակա միջավայրի, կլիմայի գործողության և քաղաքացիական պաշտպանության հարցերով ենթակոմիտեի 7-րդ նիստը։
• 2020թ. սեպտեմբերի 14-15-ին տեսակապի միջոցով տեղի է ունեցել ՀՀ-ԵՄ Տնտեսական համագործակցության և այլ առնչվող ոլորտներով ենթակոմիտեի 2-րդ նիստը։
• 2021թ. մարտի 24-ին տեսակապի միջոցով տեղի է ունեցել ՀՀ-ԵՄ Աշխարհագրական նշումների ենթակոմիտեի 2-րդ նիստը:
• 2021թ․ սեպտեմբերի 30-ին տեսակապի միջոցով տեղի է ունեցել ՀՀ-ԵՄ Զբաղվածության և սոցիալական հարցերի, առողջապահության, վերապատրաստման և կրթության, տեղեկատվական հասարակության և աուդիովիզուալ քաղաքականության, գիտության և տեխնոլոգիաների, մշակույթի, երիտասարդության հարցերով (Մարդկանց միջև շփումների) ենթակոմիտեի 7-րդ նիստը:
• 2021թ. մայիսի 27-ին առցանց ձևաչափով տեղի է ունեցել ՀՀ-ԵՄ Արդարադատության, ազատության և անվտանգության հարցերով ենթակոմիտեի 11–րդ նիստը։

Երկկողմ բարձրաստիճան փոխայցեր

ԵՄ

Հայաստան

Ներբեռնել այցերի ամբողջական ցանկն այստեղ

2003թ․ հուլիսի 7–ին Եվրոպական միությունը՝ փորձելով առավել ներգրավված լինել Հարավային Կովկասի տարածաշրջանում և ԼՂ հակամարտության կարգավորման գործում, Եվրոպական միության խորհրդի որոշմամբ ստեղծել է նոր՝ Հարավային Կովկասի հարցերով ԵՄ հատուկ ներկայացուցչի պաշտոնը։ 2008 թվականին՝ վրաց-ռուսական պատերազմից հետո  Եվրոպական միության խորհրդի որոշմամբ ԵՄ հատուկ ներկայացուցչի պաշտոնը վերափոխվեց Հարավային Կովկասում և Վրաստանի ճգնաժամի հարցերով ԵՄ հատուկ ներկայացուցչին։ 2017թ. նոյեմբերից Հարավային Կովկասում և Վրաստանի ճգնաժամի հարցերով ԵՄ հատուկ ներկայացուցիչն է Տոյվո Կլաարը, որը թվով չորրորդ ԵՄ հատուկ ներկայացուցիչն է Հարավային Կովկասում։ 2019-2022թթ․ ընթացքում վերջինս Հայաստան է այցելել 14 անգամ։

Հայաստանի Հանրապետություն-Եվրոպական միություն իրավապայմանագրային համագործակցություն

Եվրոպական միության հետ կնքվել են մի շարք համաձայնագրեր, այդ թվում՝ 2021թ․կնքվել են հետևյալ համաձայնագրերը․

Հայաստանի Հանրապետություն-Եվրոպական միություն ընդհանուր ավիացիոն գոտու համաձայնագիրը ստորագրվել է 2021թ. նոյեմբերի 15-ին՝ Բրյուսելում: Այժմ համաձայնագիրը վավերացման փուլում է։

Հայաստանի Հանրապետության և Եվրոպական միության միջև Միության «Հորիզոն Եվրոպա» հետազոտությունների և նորարարության շրջանակային ծրագրին Հայաստանի Հանրապետության մասնակցության մասին» համաձայնագիրը ստորագրվել է 2021թ. նոյեմբերի 12-ին, ուժի մեջ է մտել 2022թ․փետրվարի 11-ին։  

Հայաստանի և Եվրապոլի միջև ռազմավարական համագործակցության առաջին համաձայնագիրը ստորագրվել է 2021թ․սեպտեմբերի 16-ին։

Միգրացիա և մուտքի արտոնագրերի դյուրացում

2012թ. դեկտեմբերի 17-ին ստորագրվել է «Հայաստանի Հանրապետության և Եվրոպական միության միջև Մուտքի արտոնագրերի տրամադրումը դյուրացնելու մասին», իսկ 2013թ. ապրիլի 19-ին` «Հայաստանի Հանրապետության և Եվրոպական միության միջև առանց թույլտվության բնակվող անձանց հետընդունման մասին» համաձայնագրերը։ Վերջիններս ուժի մեջ են մտել 2014թ. հունվարի 1-ին: Նշյալ համաձայնագրերի կիրարկման մշտադիտարկման նպատակով ստեղծվել են ՀՀ-ԵՄ Մուտքի արտոնագրերի դյուրացման հարցերով և ՀՀ-ԵՄ Հետընդունման հարցերով համատեղ կոմիտեներ։

Հայաստանի Հանրապետություն-Եվրոպական միություն Մուտքի արտոնագրերի դյուրացման հարցերով համատեղ կոմիտեի 6-րդ նիստն անցկացվել է 2021թ. ապրիլի 28-ին՝ առցանց ձևաչափով։

Հայաստանի Հանրապետություն-Եվրոպական միություն Հետընդունման հարցերով համատեղ կոմիտեի 7-րդ նիստը տեղի է ունեցել 2021թ. հունիսի 29–ին՝ առցանց ձևաչափով:

Մարդու իրավունքների շուրջ երկխոսություն

2009թ. ի վեր Հայաստանի և Եվրոպական միության միջև ընթանում են մարդու իրավունքների շուրջ երկխոսության տարեկան նիստեր: Հանդիպումները տեղի են ունենում տարեկան մեկ անգամ, հաջորդաբար՝ Երևանում և Բրյուսելում:

Հայաստանի Հանրապետություն-Եվրոպական միություն մարդու իրավունքների շուրջ երկխոսության վերջին՝ 11-րդ նիստը տեղի է ունեցել 2021թ. մարտի 25-ին՝ առցանց ձևաչափով։

Արևելյան գործընկերություն

Արևելյան գործընկերության ձևաչափը Եվրոպական միության հետ համագործակցության կարևորագույն հարթակներից է։ Այն հիմնադրվել է 2009թ.՝ որպես Եվրոպական հարևանության քաղաքականության hատուկ ուղղություն՝ ի հավելումն Հյուսիսային ուղղության և Միջերկրածովյան միության: Արևելյան գործընկերությունը (ԱլԳ) համատեղ քաղաքական նախաձեռնություն է, որի նպատակն է խորացնել և ամրապնդել հարաբերությունները ԵՄ, նրա անդամ պետությունների և նրա արևելյան վեց հարևանների՝ Հայաստանի, Ադրբեջանի, Բելառուսի, Վրաստանի, Մոլդովայի և Ուկրաինայի միջև: 2021թ․ հուլիսի 29-ին Բելառուսն առկախեց իր մասնակցությունն Արևելյան գործընկերության ձևաչափում։

ԱլԳ շրջանակներում բազմակողմ համագործակցության առանցքում են պետական կառույցների հզորացման, տնտեսական զարգացման, էներգետիկ արդյունավետության բարձրացման, շարժունակության, ինչպես նաև մարդկանց միջև շփումների խթանման և այլ ոլորտների զարգացմանը վերաբերող հարցերը, որոնք համաժողովների և աշխատանքային խմբերի ձևաչափով կանոնավոր քննարկվում են համապատասխան ոլորտների բարձր պաշտոնյաների և փորձագետների մակարդակով:  

ԱլԳ բազմակողմ համագործակցության ձևաչափերից են նաև ԱԳ և ոլորտային նախարարական հանդիպումները և ԱլԳ արտգործնախարարների ոչ պաշտոնական երկխոսությունը, որը հաջորդաբար տեղի է ունենում գործընկեր երկրներից որևէ մեկի մայրաքաղաքում: Տարեկան երկու անգամ կազմակերպվում են ԱլԳ Ավագ պաշտոնյաների հանդիպումներ՝ ԱԳ նախարարների տեղակալների և ԵՄ-ում հավատարմագրված ԵՄ և ԱլԳ երկրների դեսպանների մակարդակով։

ԵՄ Արևելյան գործընկերության բարձրագույն մարմինը՝ գագաթաժողովը սովորաբար անցկացվում է երկու տարին մեկ։ Վերջին գագաթաժողովը տեղի է ունեցել 2021թ․ դեկտեմբերի 15-ին, որի շրջանակներում ընդունվել է համատեղ հռչակագիր։

2019-2021թթ․ ընթացքում Արևելյան գործընկերության նախարարական հանդիպումներն անցկացվել են 7 անգամ, ներառյալ՝ Վիշեգրադյան քառյակի և ԱլԳ նախարարական համատեղ հանդիպումները։

Խորհրդարանական համագործակցություն

Հայաստանի և ԵՄ միջև ակտիվ կերպով զարգանում է խորհրդարանական համագործակցությունը, որի հիմնական երկկողմ ձևաչափը Հայաստան-ԵՄ Խորհրդարանական գործընկերության կոմիտեն է, որի կազմում ընդգրկված են ՀՀ Ազգային ժողովի և Եվրոպական խորհրդարանի պատգամավորներ (Եվրոպական խորհրդարանում Հարավային Կովկասի հետ հարաբերությունների հարցերով պատվիրակության անդամներ): Կոմիտեի տարեկան հանդիպումները հաջորդաբար անցկացվում են Երևանում, Բրյուսելում կամ Ստրասբուրգում: 

Եվրոպական միության և ԱլԳ  երկրների միջև խորհրդարանական համագործակցության հարթակն է «Եվրանեսթ» խորհրդարանական վեհաժողովը: «Եվրանեսթ» ԽՎ-ի կազմում ներառված է 60 պատգամավոր Եվրոպական խորհրդարանից և 10-ական պատգամավոր` ԱլԳ երկրների խորհրդարաններից:

«Եվրանեսթ» խորհրդարանական վեհաժողովն ունի երկու համանախագահ, որոնցից մեկը ներկայացնում է Եվրոպական խորհրդարանը, իսկ մյուսը՝ ԱլԳ երկրներից մեկի օրենսդիր մարմինը:

«Եվրանեսթ» ԽՎ-ի շրջանակներում գործում են նաև 4 մշտական կոմիտեներ՝ 1. Քաղաքական, մարդու իրավունքների և ժողովրդավարության հարցերի, 2.  Տնտեսական ինտեգրացիայի, օրենսդրական մոտարկման և ԵՄ քաղաքականության հետ ներդաշնակեցման հարցերի, 3. Էներգետիկ անվտանգության, 4. Սոցիալական, կրթության, մշակույթի և քաղաքացիական հասարակության հարցերի:

Հայաստանի Հանրապետության և Եվրոպական միության միջև առևտրաշրջանառության ծավալներ (հազար ԱՄՆ դոլար)

Հղումներ

ՀՀ-ԵՄ Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագիր; arm  eng

ՀՀ-ԵՄ Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագրի կիրարկման ճանապարհային քարտեզ; https://www.e-gov.am/u_files/file/decrees/varch/2019/19_666_1.pdf

ՀՀ-ԵՄ Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագրի կիրարկման ճանապարհային քարտեզ;  https://www.e-gov.am/u_files/file/decrees/varch/2021/05/587_1.pdf

Արևելյան գործընկերության գագաթաժողովի համատեղ հռչակագիր (Բրյուսել, դեկտեմբերի 15, 2021թ.)

Եվրոպական միության և Հայաստանի Հանրապետության միջև մուտքի արտոնագրերի տրամադրումը դյուրացնելու մասին համաձայնագիր

Հայաստանի Հանրապետության և Եվրոպական միության միջև առանց թույլտվության բնակվող անձանց հետընդունման (ռեադմիսիայի) մասին համաձայնագիր

ԵՄ կայքեր՝

http://europa.eu/

www.consilium.europa.eu/

www.eeas.europa.eu/

https://eeas.europa.eu/delegations/armenia_en

Թարմացված է 22.02.2022թ.